zondag 19 december 2010

Je hebt het niet van mij, maar...


De afgelopen dagen las ik het nieuwe boekje van Joris Luyendijk “Je hebt het niet van mij, maar…”. Wie nog enige illusie had dat in Den Haag vooral inhoudelijk politiek wordt bedreven, komt met dit boekje bedrogen uit. Luyendijk gaat in op de vierhoek politici, lobbyisten, journalisten en voorlichters. En hoe nauw alles met elkaar verweven is.

Nieuwspoortcode
Om dat te kunnen beschrijven duikt hij een maand onder in Nieuwspoort. Nieuwspoort kennen wij vooral van de persconferenties maar het is meer dan dat. Het is een café en restaurant waar deze journalisten, politici, voorlichters en lobbyisten elkaar treffen. Om Nieuwspoort binnen te kunnen komen moet je lid worden. Dat lidmaatschap is geheim. Niemand weet wie er allemaal lid zijn.
Binnen Nieuwspoort geldt de Nieuwspoortcode. Alles kan gezegd worden maar mag nooit als bron gebruikt worden: “Je hebt het niet van mij, maar…”.. En dan begint er een schimmig spel. Van politici die willen scoren in de media. Van voorlichters die hun ministerie of bewindspersoon beschermen. Of die juist met opzet informatie lekken. En van lobbyisten die ministeries en politici tegen elkaar uitspelen.

Bos en Balkenende
Een sterk staaltje van regie wordt gegeven over de verkiezingsstrijd tussen Jan-Peter Balkenende en Wouter Bos. Beschreven wordt hoe voorlichters van het CDA met focus-groepen werken. Een focus-groep is een gemiddelde groep burgers die gebruikt wordt om beeldvorming op te testen. Bos blijkt bij de focusgroepen op bijna alle punten beter te scoren dan Balkenende. Behalve op het punt van betrouwbaarheid. En dus is de hele campagne geënt op draaikonterij.

Daarna krijgen we een beeld van hoe geregisseerd vervolgens de uitspraken van belangrijke politici zijn. Er zijn dealtjes met de televisie over wanneer welke one-liner komt op een belangrijk congres. Zodat de cameraman die zin niet zal missen. We horen over stromannen die in het publiek zitten en die op het juiste moment gaan staan en klappen om de hele zaal mee te laten gaan.

Dealtjes
Bij de journalisten geeft hij aan met welk dilemma ze kampen. Wie informatie wil hebben moet dealen met voorlichters en politici. Gelekte stukken zijn een ruilmiddel. Informatie ruilen voor positieve beeldvorming op een ander moment. Hij gaat zelfs zo ver in zijn beschrijving dat hij steeds vaker die ruil ook kan doorzien. Als voorbeeld gebruikt hij de gelekte brief van Ab Klink over zijn ongenoegen om te regeren met de PVV. Het moet een deal zijn geweest tussen het NOS-journaal – die als eerste de brief had – en het CDA. Er is iets uitgeruild. We weten alleen niet wat.

Zelfanalyse
Ook zichzelf spaart Luyendijk niet. Hij vertelt hoe een redacteur van Pauw & Witteman hem belooft om in het programma te komen zodra het boek uit is.. Dat is een enorme opsteker voor hem. Tegelijkertijd realiseert hij zich dat hij Pauw & Witteman niet voor het hoofd kan stoten met uitspraken in zijn boek. Hij zit dus zelf in dezelfde spagaat. Hij zegt dat hij zich er niet door wil laten leiden maar tegelijkertijd geeft hij toe dat het meespeelt in zijn achterhoofd.

Mediawijsheid
Het boek is een mooi voorbeeld voor mediawijsheid. Over hoe nieuws gemaakt wordt. Wat we wel zien en wat niet zien. Hoe de werkelijkheid wordt gecreëerd. Over de spelletjes en de regels achter de schermen.

Vetederend is het verhaal aan het slot. Waarin hij uitlegt dat hij niet kan leven van opiniestukken in de NRC (250 euro) en presentatiebeurten bij “Het oog op morgen” (343 euro). Af en toe moet hij dagvoorzitter zijn en bekende politici op een vriendelijke manier introduceren. Bijna klinkt een welgemeend sorry. En dat maakt zijn verhaal bijzonder geloofwaardig. Maar journalisten als controleurs van de macht is met dit boek voor altijd een mythe. Maar dat laatste hebben jullie natuurlijk niet van mij, goed?

7 opmerkingen:

Nan van Schendel zei

mooie recensie, zo beschreven, zo dat ik 't direct wil gaan lezen. helaas niet als ebook beschikbaar :-)Nan

Bas van Houwelingen zei

Als Joris dit schrijft wil dat natuurlijk niet direct zeggen dat de werkelijkheid ook zo is. Wellicht aardig om ook een tegengeluid te lezen zoals van NOS hoofdredacteur Hans Laroes

Mark Deckers zei

@Nan van Schendel: dankjewel!
@Bas: Tja, die link naar Hans Laroes is inderdaad leuk. Ik vond het boek ook aan de korte kant (een avondje lezen en je hebt het uit). Hij heeft in een maand geschreven in opdracht van Nieuwspoort. Kun je allemaal vraagtekens bij zetten. Overigens net als bij alle opmerkingen van Hans Laroes. Want laten we eerlijk zijn, hij ontkent niet dat de praktijken die Luyendijk beschrijft ook werkelijk aan de orde van de dag zijn.

Francien zei

Als Poorter (ik ben daar heel transparant in ;-)) heb ik natuurlijk ook een mening over het boekje van Joris. Ik heb het met plezier gelezen. Het is vlot geschreven én in een heel kort tijdbestek. Een knappe prestatie. In het nawoord geeft hij aan dat hij zich verkeken heeft en het nooit meer zo zou doen juist omdat er zo weinig tijd was. Wellicht doet het daarom onvoldoende recht aan de relatie pers en parlement en alles wat daarbij komt kijken. Het rapporteurschap van Joris, een initiatief van Nieuwspoort, is samen met de jaarlijkse Kees-Lunshoflezing een moment dat er refectie is op die relatie, die wordt gedeeld met de buitenwereld. Die reflectie is zeer de moeite waard omdat het ons inzicht biedt in wat het politieke systeem omvat. Naast het live verslag van het CDA-congres op 2 oktober geeft "Je hebt het niet van mij" ons verhelderende inzichten in de wijze waarop politiek bedreven wordt.

Bas van Houwelingen zei

@ Mark, je hebt natuurlijk gelijk dat de interpretatie van Hans Laroes ook slechts één van de vele meningen is. Ik mag echter graag al te stellige overtuigingen wat relativeren. En Joris weet het wel erg goed na een maandje Den Haag.

Mark Deckers zei

@francien: u bent een poorter? In de categorie voorlichters neem ik aan? Leuk om te horen. En inderdaad, ik vind ook dat het boekje te snel geschreven is. Het heeft iets van een "moetje". Echt van m'n stoel gevallen ben ik niet, maar het is toch aardig zoals ie het neerzet. Oh ja, en kan ik niet een keer mee? Ben nu wel benieuwd als provinciaaltje ;-)
@Bas: Het verhaal had aan kracht gewonnen als hij zelf een experiment zou hebben gedaan met alle vier de partijen om te kijken hoe stevig ze zouden blijven staan. Maar ja, zoals ik bij Francien ook al zei, het was beter geweest als ie nog wat meer tijd had genomen.

Francien zei

Dat Joris meent dat de wereld strak is in te delen in politici, journalisten, voorlichters en lobbyisten, is een voorliefde die hij deelt met bibliothecarissen. Het nieuws dat Hans Hillen voor de tabaksindustrie werkte tijdens zijn periode in de Senaat laat zien dat die scheidslijnen niet altijd zo scherp zijn.

En ja, natuurlijk ben je welkom om een keertje mee te gaan.