donderdag 29 maart 2018

Bibliotheken als een beweging voor sociale verandering


Een tijdje geleden werd ik door collega's van Digisterker gewezen op the Goodthings Foundation. Mijn aandacht was gewekt. Wat een leuk naam: de goede-dingen-stichting! Deze goede-dingen-stichting schrijft het volgende over hun inzet (het is even wat engels maar lees echt even door):
Good Things Foundation is a social change charity that supports socially excluded people to improve their lives through digital.
Digital technology and community action is at the heart of everything we do.
We bring together thousands of community partners to make up the Online Centres Network, reaching deep into communities to help people across the UK gain the support and skills they need to change their lives and overcome social challenges.
Our online learning platform Learn My Way - used in centres throughout the network - helps thousands of people each year to gain basic digital skills and go on to further informal and formal learning.
Through our research we discover which digital solutions really make a difference to people’s lives. This means we can scale up what works through our network and by working with our partners so that together we increase the impact that we all have. We use this shared experience and knowledge to help Government and other organisations better understand the role that they can play in creating a fully digital nation. 
We want a world where everyone benefits from digital.
Zo, bent u daar nog? Wat een statement, of niet! Een stichting die zich langs drie lijnen inzet om iedereen te laten profiteren van de digitale ontwikkelingen: 1) via een netwerk van centra waar je ondersteuning kunt krijgen, 2) met een online leerplatform en 3) met onderzoek dat nagaat welke technologie daadwerkelijk het leven van mensen verbetert.

Online centres network
Op bovenstaande kaartje zie waar de Good Things Foundation allemaal zit. Het zijn duizenden plaatsen in Groot-Brittannië. Die centra zijn niet van de stichting zelf. Het zijn bibliotheken, buurthuizen, scholen en kerken die zich inzetten om burgers verder te helpen. Allerlei partijen in de samenleving hebben zich verbonden aan dat ene doel: burgers verder op weg helpen in de digitale samenleving. Partijen die vroeger naast elkaar opereerden maar die elkaar de hand hebben gegeven en nu als een gezamenlijke beweging opereren.


Die duizenden plekken, ontvangen, honderdduizenden, zo niet miljoenen mensen per jaar. Overal worden ze ontvangen en krijgen ze de tijd en ruimte om stap voor stap op de digitale wereld te ontdekken. Niet opgejaagd, ieder in zijn eigen tempo. Je mag elke dag terugkomen. Waar kan dat nog in de samenleving?

En wie niet nog niet goed met taal is, wordt ook daar in ondersteund. Een digi-taalhuis. Maar bekijk het filmpje maar eens en zie hoe al deze plekken de levens van mensen verandert.

Online learning platform
Wie een plek heeft en mee wil doen aan deze beweging is welkom.  The good things foundation zorgt tevens voor een online leerplatform: Learn my way.  Een open platform dat niet exclusief is voor de centra. Op dit platform staan tientallen cursussen waar je jezelf kunt bekwamen in digitale vaardigheden, solliciteren, omgaan met je geld of je gezondheid. Als je het met de Nederlandse situatie wilt vergelijken is het een combinatie van Digisterker en Oefenen.nl. Kijk maar eens naar onderstaande filmpje hierover.


En bereiken ze wat?
De derde peiler was onderzoek en het moet gezegd dat ze dat zeer netjes aanpakken. De online centre en het leerplatform doen eigenlijk al het werk. Zij maken gebruik van de energie en inzet van vele partijen in de samenleving. De Good Things foundation maakt van al in die inzet zeer kundige overzichten. 


Kijk maar eens naar hun 'Digital inclusion report 2017' Je zou toch willen dat wij als bibliotheken ook samen zo'n rapport konden maken. Maar wees gerust: dezelfde rapporten hebben ze ook over financiële inclusie, ondersteuning naar werk en verbetering van je gezondheid.

Van bibliotheken naar een beweging?
Als u dit zo leest, zou u dan mee willen doen? Zou u dit ook niet in Nederland willen hebben? Ik denk dat u nu allemaal 'ja' zegt. Het mooie is: veel van wat nodig is, is er ook al in Nederland. Er zijn veel bibliotheken, er zijn veel maatschappelijke partijen en er zijn veel particuliere initiatieven. En we hebben een Digisterker en een Oefenen.nl. En we hebben mooie onderzoeksafdelingen bij verschillende organisaties.

Zouden we deze energie beter kunnen verbinden aan elkaar? Zouden wij zo'n kaart van Nederland kunnen krijgen? Zo'n kaart waaruit blijkt dat maatschappelijke instellingen, bibliotheken en burgers schouder aan schouder komen te staan in een gezamenlijke opgave? Zouden wij ook niet zo'n open leerplatform voor iedereen kunnen maken?  En dat allemaal op heel veel plekken in de samenleving: niet op één plek in stad of dorp maar meerdere. Niet los van elkaar maar als bondgenoot.

Krachten versterken door elkaar vast te pakken en als netwerk en beweging in de samenleving te opereren. Bibliotheken als onderdeel van een beweging voor sociale verandering. Maar vooral: veel burgers helpen hun leven te verrijken. Ik zou er graag aan mee doen. U ook? Wat let ons?

vrijdag 16 maart 2018

Van SISO naar Salsa!

Zo, we gaan maar weer eens vrolijk het weekend in. Wie denkt dat het een dooie boel is in de bibliotheken, heeft de afgelopen jaren wel onder een steen geleefd. Maar dat ook die bibliothecarissen van vroeger al helemaal uit hun bol gingen, is misschien nog wel nieuws voor u. Gisteren bevond ik mij een archief van Gelderse bibliotheken. En trof daar onder andere bovenstaande foto aan. Ik vermoed dat deze foto van midden jaren '60 is.

Ja, u ziet het goed: daar wordt gedanst bij de catalogusbakken! Wat zou dit geweest zijn? Een opening van een pand? Een personeelsfeest? Ook toen was het een swingend geheel.

De volgende foto verklaarde overigens waarom er gedanst werd.

Wie goed kijkt ziet op deur het bordje. En jawel: het is een discotheek. Het is maar een kleine stap van de catalogus naar de chachacha en van SISO naar Salsa. 

Volgende week is er weer een bibliotheekcongres... Het wordt dan van Bibliotheek op school naar Breakdance en van Participatie naar Polonaise. Hup voetjes van de vloer!

dinsdag 13 maart 2018

Hoe bibliotheken steeds meer netwerkorganisaties worden



Ik loop al een tijdje mee in bibliotheekland en heb veel zien veranderen. Bibliotheken kantelen van klassieke naar maatschappelijk educatieve bibliotheken. In veel provincies zijn destijds basisbibliotheken gevormd en heeft opschaling plaats gevonden.

Nauwelijks opschaling
Aan Overijssel is dat destijds voorbij gegaan. Daar waren drie goede redenen voor: 1) er was een stevige netwerksamenwerking tussen de Overijsselse bibliotheken, 2) er was een ontwikkeling van Kulturhusen waarbij bredere lokale organisaties ontstonden en 3) er was net een herindeling achter de rug. Dat heeft tot consequentie dat in Overijssel met iets meer dan 1.000.000 inwoners er nog bijna evenveel bibliotheekorganisaties zijn als gemeenten (24 bibliotheken, 25 gemeenten).

Bont palet aan nieuwe samenwerking
Tegelijkertijd laat bovenstaande kaartje zien dat de bibliotheken andere vormen van samenwerking hebben gevonden.

Gezamenlijk management: de directie- of MT-functie wordt gedeeld.
Kulturhus: Organisatie waarbij meerdere cultuur, zorg of welzijnsinstellingen samenwerken onder één management, al dan niet gefuseerd.
Basisbibliotheek: Eén bibliotheekorganisatie die werkt voor meerdere gemeenten. Bijna altijd een fusie van meerdere bibliotheken
Stadkamer: Hier hebben we er nog maar één van maar in Overijssel maar dat is een gecombineerde cultuurinstelling. Vergelijkbare instellingen in Nederland zijn Cultura Ede, BplusC in Leiden en het Cultuurgebouw in Haarlemmermeer.

In het plaatje zie je de hoofdvorm terug maar er zijn zeker combinaties mogelijk. Zo zit de basisbibliotheek Salland in Olst ook het kulturhus het Holstohus.

Juiste mix van samenwerking

Het landkaartje helemaal bovenaan verandert meerdere keren per jaar. Bibliotheken zijn hard op zoek naar de juiste wijze van organiseren. Zo is de bibliotheek in Enschede bezig met een onderzoek naar samenwerking met cultuurpartners in de stad. Zelf begeleid ik een aantal stichtingen die nu nog als 'stand-alone' benoemd zijn naar gezamenlijk management. Mooie initiatieven zitten nu bijvoorbeeld bij de bibliotheken in Oldenzaal, Hengelo en Hof van Twente die naast gezamenlijk management ook gaan zoeken naar gezamenlijk organiseren. Dit alles zonder fusie.

Opschalen in de bibliotheekkolom is allang niet meer een toverwoord. Belangrijk in de huidige tijd is om zowel op de kleine schaal goed te kunnen organiseren (tot op het niveau van kleine kernen) en tegelijkertijd schaalvoordeel door samenwerking te realiseren. Samenwerken met de dorpsraad maar ook samenwerken met het provinciale netwerk van biblliotheken.

Naar hybride samenwerkingsvormen: ook met burgers en techniek


Meer en meer ontstaan daar hybride samenwerkingsvormen waarbij fusies, samenwerkingen en allianties door elkaar lopen. Wie maatschappelijk rendement wil halen, heeft niet genoeg aan klassieke organisatievormen.

Kijk maar eens naar bovenstaande staatje met samenwerkingspartners uit de rapportage basisvaardigheden. Een flink rijtje professionele partners en vrijwilligersorganisaties. Alleen door open te staan voor samenwerking met al deze verschillende vormen ontstaat een flinke massa waarmee maatschappelijk effect in zicht komt.

Individuele burgers of groepen van burgers zijn dan ook steeds vaker een onderdeel van die samenwerking. En datzelfde geldt voor slimme techniek: zonder Klik en Tik en Digisterker was het niet mogelijk om stevige digitale coalities op lokaal niveau neer te zetten. Er ontstaat een driehoeksverhouding tussen professionele partners, burgers en techniek.

Het einde van de stand-alone-bibliotheek...
Een klassieke bibliotheek die alleen het bibliotheekwerk organiseert is een organisatievorm die we steeds minder zullen zien. Als die straks nog bestaat is het bibliotheek die meerdere allianties heeft en daardoor een bouwsteentje is in een breder lokaal raderwerk om samen maatschappelijke en educatieve uitdagingen aan te gaan: iedereen geletterd, iedereen digitaal vaardig, een vangnet voor iedereen om de hoek, toegang tot relevante kennis. Deventer staat hier bijvoorbeeld nog als stand-alone-bibliotheek maar is door haar wijkwinkel-alliantie al zo'n radertje.

Maar niet het einde van de bibliothecaris
De stand-alone-bibliotheek mag misschien op zijn eind lopen maar dat geldt allerminst voor de bibliothecaris. Hoewel die wellicht vroeger tussen de kasten liep, loopt zij (en soms een hij) steeds vaker tussen allerlei organisaties en groepen burgers door. Nog altijd met informatie en kennis als belangrijke brandstof.

Toch puzzelt mij deze samenwerkingen mij nog wel. Hoe zorg je dat de horizontale lokale samenwerking en de verticale bibliotheeksamenwerking allebei goed functioneren. Welke vormen passen daar het beste bij? Het is boeiende speurtocht waar ik me tegenwoordig bijna dagelijks in begeef. Puzzelt u even mee? Ik ben benieuwd wat u allemaal tegen komt.

donderdag 8 maart 2018

Infographic over e-books in bibliotheken

De Koninklijke Bibliotheek publiceerde gisteren bijgaande infographic over e-books . Het is een mooie informatieve versie die makkelijk gebruikt kan worden in allerlei publicaties. De infographic is in verschillende formaten  beschikbaar.

De infographic is een mooie inkleuring van de statistieken die ik al eerder gaf over 2017. Zo laat het onder andere zien dat van alle accounts er 48% actief zijn en dat literatuur en spanning de belangrijkste genres zijn.

Een mooi lijstje titels
Het merendeel van de e-book-uitleningen wordt gehaald door populaire titels. Er waren bijna 10.000 titels die elk meer dan 50 keer werden uitgeleend. De overige 10.000 werden minder dan 50 keer uitgeleend. Verder vind ik de top-5 leuk om te zien. Jaren werken bibliotheken er al aan om populaire titels te 'scoren' bij de e-books en dit lijstje laat zien dat bibliotheken daar steeds beter in worden.

Iedere basisbibliotheek zijn eigen overzicht
Alles bij elkaar een mooi overzicht. Doe er uw voordeel mee. Wat ik verder nog mooi zou vinden: zouden we een PDF-generator kunnen maken die deze statistieken in deze opmaak per basisbibliotheek kan maken zoals we ook met de monitor kunnen? Ik vermoed dat veel lokale bibliotheken dat een tof idee zouden vinden.

Altijd wat te wensen, maar eerst maar eens genieten van deze aardige infographic. Ziet er goed uit!

De infographics zijn hier voor bibliotheken te vinden op MetdeKB.

zondag 4 maart 2018

Een bijzondere speurtocht naar een oorlogsdagboekje


De afgelopen week was ik een paar dagen vrij. Eén van de ochtenden daarvan bracht ik door in het archief van de Bibliotheek Deventer. Ik had al vaker het verhaal gehoord dat de oud-directeur 'mejuffrouw' Timmenga tijdens de oorlog een oorlogsdagboek had bijgehouden. Ik was benieuwd of ik die dagboeken wellicht eens zou mogen inzien.

 Ans Jolink van de bibliotheek hielp me heel behulpvaardig door het archief. Naast heel veel interessant ander materiaal - want er is veel bewaard gebleven - vonden we uiteindelijk de oorlogsdagboekjes. Keurig bewaard in een mooi doosjes.

In het doosje zaten vijf dagboekjes.Vier dagboekjes van de directeur die de periode van 1943 tot en met 1945 beslaan. Het vijfde dagboekje was niet van de directeur maar van twee leeszaal-assistentes. Deze assistentes heten Bettie de Gaay en Corrie van Ommen.

Het dagboekje van beide jongedames handelt over het wel en wee van noodfiliaal 'Jamin' van 23 februari 19450 - 14 april 1945. De 'gewone' bibliotheek aan de Brink in Deventer was beschadigd en om die reden had men drie noodfilialen. Het noodfiliaal Jamin was in de Lange Bisschopstraat, de grote winkelstraat in Deventer.


Hierboven zie je de twee laatste bladzijdes van dit dagboekje. Tussen 10 en 13 april werd Deventer bevrijd. Corrie van Ommen schrijft dan 'De twee hieropvolgende dagen hebben we het filiaal blauw-blauw gelaten en al onze aandacht besteed aan het jubelen en feestvieren in bevrijd Deventer'

En zo zijn de verhalen die je leest in het dagboekje - dat ze moesten bijhouden van de directeur - een mengeling van bibliotheekverhalen, oorlogsverhalen en gewoon bezigheden van jongedames van 20 jaar. Een woordenwisseling met klanten wordt bijna achteloos afgewisseld luchtalarm waarna weer onderling gekissebis volgt  omdat die en die dat taakje niet goed doet.

Op zoek naar de dames
Het geeft een bijzonder inkijkje en ik ben ook zeker van plan er wat meer werk van te maken. De betreffende dames zouden rond de 20 jaar moeten zijn geweest in 1945. Daarmee bestaat er een heel klein kansje dat ze nog leven. Of wellicht zijn er directe familieleden. Mijn eerste prioriteit was daarmee het vinden van de betreffende dames of directe familieleden. Ik plaatste daarvoor gisteren op Facebook en Twitter een oproep.



Nou, dat heb ik geweten. Heel veel mensen deelden het bericht: tot Youp van het Hek aan toe. En mensen gingen meezoeken. Mensen waar ik niet gelijk aan had gedacht: zoals mijn eigen zus die in een heel ander deel van het land woont. Zij wist mij al snel te melden via allerlei genealogische bronnen dat Bettie de Gaay vlak na de oorlog was getrouwd was en een aantal kinderen had gekregen. Via via kreeg ik gistermiddag zo contact met een zoon van haar. Helaas is Bettie al een tijdje overleden maar het contact is gelegd en we gaan elkaar van informatie voorzien.

Een ander verhaal is Corrie van Ommen. Op Facebook meldde de huidige directeur van de Graafschap Bibliotheken dat hij in 1977 is aangesteld door Cor van Ommen. Cor van Ommen was lange tijd samen met Lucie Mesdag directeur van de provinciale bibliotheekcentrale in Gelderland. Ook Cor is overleden en voor zover mijn informatie nu strekt was ze ongetrouwd en had geen kinderen. Het is wel frappant dat ik in dit verhaal een directeur tref van één van de vele rechtsvoorgangers van het bedrijf waar ik nu zelf werk, namelijk Rijnbrink - de ondersteuner van bibliotheken in Overijssel en Gelderland.

Ondertussen wordt op Twitter nog steeds het bericht gedeeld. Mijn eerste belang was om in ieder geval nabestaanden te vinden. Als je ergens over wilt publiceren is dat toch wel netjes. Voor zover ik nu kan overzien lijkt dat gelukt. Maar probeer een tweet maar eens te stoppen. Maar wellicht levert het nog aanvullende informatie op.

Zo ben ik nog wel op zoek naar een foto van de Jamin-zaak in de Lange Bisschopstraat of andere informatie die van belang kan zijn. Ik beloof in ieder geval dat ik weer terugkom met het verhaal. Maar daarvoor moet ik ook nog beter naar het verhaal van 'mejuffrouw Timmenga' kijken. Wordt vervolgd en het werk van deze twee dames gaat dan alsnog het licht zien.

Dank allen voor nu!