woensdag 30 december 2020

Lezen over vrijheid in de lockdown

Aan terugkijken op 2020 heb ik nog geen zin. Ik zal het ongetwijfeld nog wel doen maar ik kan me er nog niet toe zetten.  Ik hou van deze dagen tussen Kerst en Oud en Nieuw. Het is een soort niemandsland. Een niemandsland tussen werk dat al is gedaan en werk dat nog niet hoeft te starten. Mijn dagen bestaan uit klein gerommel met de dierbaren om me heen, af en toe een wandeling of een rondje rennen en.... lekker lezen. 

De afgelopen weken las ik drie historische boeken die toevalligerwijs in elkaars verlengde bleken te liggen. En ik doe u in deze rommeltijd dus maar weer eens drie boekentips cadeau. Want een dag niet gelezen is een dag niet geleefd.

Berlijn, ondergang 1945

Wij kennen, als Nederlanders, vooral de opmars van de Westerse geallieerden en onze eigen bevrijding. De opmars van Amerikanen, Britten, Canadezen, Polen en Fransen. De opmars van de Rode Leger vanuit de Sowjet-Unie richting Berlijn is voor velen veel minder bekend. Velen hebben misschien nog wel 'Der Untergang' als film gezien maar die gaat toch vooral over het drama en het onvermogen dat zich afspeelde in de bunker van Hitler. 

Antony Breevor schreef een imposant meesterwerk over de ondergang van Berlijn en de opmars van het Rode Leger. Een verschrikkelijke geschiedenis overigens. Want het Rode Leger trekt plunderend en verkrachtend door Polen en Oost-Pruisen. De soldaten zijn vervuld van wraak na de wreedheden van de Duitsers bij de opmars naar Stalingrad. Zowel de Duitsers als de Russen zijn opgehitst door eigen propaganda. Het Rode Leger kenmerkte zich ook al met een interne veiligheidsdienst, de NKVD en SMERSH, die erop gericht waren alle deserteurs of afwijkende meningen met geweld de kop in te drukken. Stalin speelt verschillende legergeneraals tegen elkaar uit om ze uit te dagen het eerst bij Berlijn te zijn. Het toont Stalin die Roosevelt om de tuin leidt bij de eerste besprekingen in Jalta met zijn opmerking dat Berlijn niet van belang is en dat de Russen zich zullen richten op Praag. 

Stalin is van meet af aan erop uit geweest om een buffer in Europa aan te leggen die onder Russische invloedssfeer komt na de oorlog. De in politieke ideologie gedrenkte terreur is een terugkerend thema in de Russische geschiedenis. 

Verder toont het boek van Breevor de volstrekte manie van Hitler die tot het eind in een overwinning bleef geloven en die een ieder die hem niet geloofde ontsloeg, gevangen zette of executeerde. Het is bizar hoe lang de Duitsers zijn blijven vechten om Berlijn en waarom er nog zoveel mensenlevens onnodig zijn gesneuveld aan beide zijden.

Veertig herfsten

Het boek Veertig herfsten van Nina Wilner begint waar het boek van Breevor eindigt: de 'bevrijding' door het Rode Leger en het begin van de DDR. Nina Wilner beschrijft de levens van vijf vrouwen in de veertig jaar die de DDR bestaan heeft. Vijf vrouwen uit dezelfde familie die verschillende wegen volgen. Eén vrouw vlucht naar het westen, haar dochter groeit op in Amerika en wordt spion in de DDR, de moeder van het gezin blijf in de DDR en probeert zich te redden onder het steeds beklemmender socialistische regime, en een kleindochter  komt in het Oost-Duitse topsportsprogramma terecht. 

Wie nu naar Berlijn gaat en souvenirs van de 'Ampelmannetjes' meeneemt kan soms een wat nostalgisch beeld krijgen van de DDR. Het tegendeel is natuurlijk waar. De DDR was het Noord-Korea van het ijzeren gordijn waarbij 1 op 10 inwoners in dienst was van de geheime dienst. En ook hier weer het verhaal van eeuwigdurende propaganda en leugens over goede verdiensten van het eigen land. 

Veertig herfsten toont de wilskracht van vijf vrouwen die elk op hun eigen manier overleven. Een ontroerend en waargebeurd verhaal en dat ook mooi beschrijft hoe het systeem wankelt en valt in 1989.

Als je dit boek interessant vindt, vindt je ook Stasiland van Anna Funder interessant. Wat mij betreft nog altijd het standaardwerk over de DDR.


Schreeuw in de stilte

Het boek Schreeuw in de stilte gaat weer verder waar Wilner ophoudt. Het boek van Ildar Dadin gaat over het ontbreken van de democratische verhoudingen in het huidige Rusland onder Poetin. Dadin is vanwege een relatief kleine protestactie, maandenlang opgesloten in de strafkolinie IK-7. Hij schetst het beeld van sadistische folteringen door bewakers die er alles aan doen om hem te 'breken'. Hoewel de tijd van miljoenen mensen in een Goelag in Rusland wel achter ons ligt, laat dit boek zien dat openlijke oppositie in Rusland nog steeds met geweld en marteling wordt onderdrukt. Overigens laat Dadin zien dat de oppositieleider Navalny, die wij kennen van zijn vergiftiging met novtisjok, ook weer geen lieverdje is maar een stevige nationalist die graag nog een aantal etnische zuiveringen wil doorvoeren aan de Aziatische kant van Rusland. 

Ik vond het boek overigens niet al te best geschreven. Zijn tijd in de strafkolonie is zeer lezenswaardig maar daarna volgt een meer politieke uiteenzetting en verantwoording voor wat hij daarna heeft gedaan. Het krijgt dan iets prekerigs voor mij. 

Overigens komt Dadin vrij nadat het hem lukt om internationale aandacht voor zijn situatie te vragen. Het toont aan dat het Rusland onder Poetin, nog steeds een land is dat terreur onder het mom van politieke ideologie nog steeds niet schuwt. 

Het is dichterbij dan je denkt

Berlijn ligt maar zo'n 600 kilometer hier vandaan. De bevrijding van Berlijn is nog maar zo'n twee generaties geleden. Onze opa's kunnen of konden nog vertellen over de oorlog. De geschiedenis is dichterbij dan je denkt. Nederland kent nu ongeveer twee generaties van relatieve vrede en een verder groeiende democratie. Deze boeken laten je zien dat die vrijheid nog steeds een kostbaar maar broos goed is. We hoeven slechts te kijken naar oppositie in Rusland of de oorlog in Syrië om te weten dat geweld en onderdrukking nooit ver weg is. Hier onverschillig tegenover staan, is wel de slechtste strategie, is de les die deze boeken ons leert.  We sluiten bijna het jaar af dat - ironisch genoeg met lockdown - in het teken stond van 75 jaar vrijheid.

Van de drie boeken is het boek van Wilner, 'Veertig herfsten' het meest lezenswaardig en verhalend. De geschiedenisliefhebbers zullen aan hun trekken komen met het boek van Breevor, 'Berlijn, de ondergang 1945'.  En de politieke activisten zullen het boek van Dadin, 'Schreeuw in stilte', het meest appreciëren. 

Alle boeken zijn als gedrukt boek en als ebook te leen bij de bibliotheek. 


donderdag 17 december 2020

Zinin Nijverdal, Rozet Arnhem en Bibliotheek Nijkerk zijn de Best Presterende Bibliotheken van Nederland : deel 5 van 5 en slot


Het zijn gekke tijden. Zo ben je nog bezig met de lijstjes en zo zijn er weer nieuwe corona-maatregelen voor iedereen, ook voor bibliotheken. Maar er stopt al genoeg dus wij gaan hier gewoon mee door! 

En ZINiN Nijverdal, de gecombineerde instelling van bibliotheek en theater met vijf bibliotheekvestigingen en toeristbureau in de gemeente Hellendoorn is dit jaar de best presterende bibliotheek van Nederland! ZINiN presteert over de volle breedte het best op de vier kengetallen waar we de afgelopen weken de top-15's van publiceerden. Arnhem en Nijkerk zijn opnieuw knap nummer twee en drie.  

Deckers-index

Maar waar kijkt u eigenlijk naar in deze top-20 en hoe werkt die? Nou dat gaat als volgt. In de afgelopen week publiceerde ik al de afzonderlijke top-15's van het aantal uitleningen per lid, het percentage lid, het aantal bezoeken per inwoner en het aantal activiteiten per 1.000 inwoners.

Van elk van deze kengetallen heb ik een lijst van alle bibliotheken. In totaal staan er 145 bibliotheekstichtingen op deze lijst, want zoveel zijn er in Nederland. Dat is er één minder dan het jaar ervoor. Inderdaad, Stadskanaal is ingefuseerd bij Biblionet Groningen. Vorig jaar nog de nummer één.  Degene die op één van bovenstaande lijsten bovenaan staat, krijgt 145 punten, de nummer twee krijgt 144 punten en zo verder. Tel vervolgens alle punten bij elkaar op et voila: de Deckers-index. Wie precies gemiddeld scoort moet precies in het midden met de puntentelling uitkomen. Het landelijk gemiddelde is dus 4 x 72,5 punten. 

ZINiN is Nederlands Kampioen Allround Bibliotheekwerk!

Wie de score van ZINiN goed bekijkt, ziet dat deze Overijsselse bibliotheek bijzonder hoog scoort op alle terreinen. De stijging van de 13e plaats vorig jaar naar de 1e plaats nu is met name te danken aan een stijging in de activiteiten. ZINiN kwam twee keer voor in de afzonderlijke top-15's. Die van activiteiten inderdaad en die van bezoekers. Maar ook als het gaat om uitleningen of het percentage leden scoort men net buiten de top-15. Op alle fronten scoort ZINiN dus ver bovengemiddeld. Dat is niet alleen een cijfermatige analyse maar je ziet ook terug in wat men doet. Men kent een zeer fijnmazig spreidingsbeleid met vijf vestigingen en komt zo ook in de kleine dorpen. Er wordt veel gedaan in het Taalhuis en er is een actief beleid met scholen. De koppeling met het theater komt tot uitdrukking in een mooie set lezingen. Een mooi programma is ook Breinreis, waarbij voor een breed aantal vaardigheden cursussen worden aangeboden.  Deze eerste plek is een groot compliment voor het team van ZINiN en het succes is denk ik dan ook vooral te danken aan het feit dat zoveel verschillende kwaliteiten in dit team tot bloei komen. 

Rozet Arnhem, opnieuw tweede

Vorig jaar tweede, dit jaar tweede. Misschien stiekem gehoopt om door de kunnen naar de eerste plek door het wegvallen van Stadskanaal. Maar laten we eerlijk wezen: als Vitesse twee jaar achter elkaar tweede zou worden in de Eredivisie dan zou het elftal op een open kar door het centrum worden gereden en toegejuicht. En eigenlijk is dat de prestatie die het team van Rozet levert. Men prolongeert op een zeer hoog niveau en geeft alle moderne bibliotheekfuncties de volle ruimte. Ook Rozet is net als ZINiN een gecombineerde instelling en ook dat begint meer en meer zijn vruchten af te werpen. Van de drie instellingen in de top-3 is Rozet denk ik het verst in de ontwikkeling naar een instelling  met een programma voor een Leven Lang Ontwikkelen. Het is met recht een springplank voor iedere burger om zich te ontwikkelen. 

Nijkerk, opnieuw derde

De immer optimistische directeur van de Bibliotheek van Nijkerk, Roel Zuidhof,  zwaait al flink wat jaren de scepter in deze bibliotheek. En stap voor stap bouwt hij, met veruit de minste middelen van deze de top-3, aan een  moderne bibliotheek. De bibliotheek zet zwaar in op allerlei programma's en de bibliotheek is met recht een bruisend hart. Men heeft een slimme samenwerking met andere Veluwse bibliotheken als het gaat om onderwijs, collectie en marketing. Deze bibliotheek combineert slim de snelheid van een kleine organisatie met samenwerking met andere bibliotheken om specialistische functies goed in te vullen. Deze bibliotheek is een netwerkorganisatie in optima forma.

Eervolle vermeldingen

Naast de top-3 is er nog wel een lijstje eervolle vermeldingen. Voor CODA Apeldoorn bijvoorbeeld die op nummer vier binnen komt. CODA scoorde dit jaar aanmerkelijk beter op activiteiten. Zoveel beter zelfs dat ik vermoed dat men anders of beter is gaan registreren. Wat overigens niets wegneemt aan de prestatie want die is er gewoon. Eigenlijk had CODA dus waarschijnlijk al eerder in deze lijst moeten staan.

Eervolle vermeldingen ook voor Hengelo, Eemland, Salland en Drachten die zich ondanks binnenstormende bibliotheken goed weten te handhaven in de top van deze lijst. Dat betekent dat deze bibliotheken zich toch elk jaar weten te verbeteren.

Bibliotheekwerk in Oost-Nederland

Een top-3 in het oosten van het land is natuurlijk mooi. Enig chauvinisme is mij natuurlijk ook niet vreemd. Vorig jaar waren er tien bibliotheken uit Overijssel en Gelderland in de top-20 en dit jaar  zijn het er zelfs elf. Het is mooi om daar met Rijnbrink aan bij te dragen.

Volgend jaar naar verwachting geen Best Presterende Bibliotheek

Een goede lijst staat of valt met goede gegevens. Ik constateer dat ook dit jaar bibliotheken er weer in geslaagd zijn om die gegevens te verbeteren. Complimenten, want wie de vragenlijst ziet, zakt de moed soms al in de schoenen voor het invullen. 

Iedereen snapt dat 2020 een bijzonder jaar is. Bibliotheken zijn meerdere keren gesloten en de dienstverlening was in fysieke zin behoorlijk gemankeerd. Natuurlijk leverde dat creatieve ideeën op en daar heb ik het afgelopen jaar ook verslag van gedaan. Maar in harde bedrijfscijfers zullen we zien dat bezoekersaantallen en uitleningen waarschijnlijk zo'n 30% lager zullen liggen dan dit jaar. Met die cijfers lijkt het me niet handig om een Best Presterende Bibliotheek te berekenen. Ik zal er ongetwijfeld  nog wel schrijven over de cijfers maar een vergelijking lijkt me niet eerlijk. Maar interessant gaan die cijfers zeker worden. En het voordeel: iedereen in deze top-20 houdt twee jaar zijn positie!

Met die gedachte sluiten we maar af. Het was me weer een genoegen de lijstjes te maken. Ik hoop dat het weer wat inzicht heeft gegeven en vooral ook veel trots. Trots op al die harde werkers in het bibliotheekwerk die elke dag helpen om Nederland slimmer, creatiever en vaardiger te maken. 

Mijn felicitaties aan Nijverdal, Arnhem, Nijkerk en al die andere bibliotheken. Voor nu dank voor het volgen, fijne dagen en blijf gezond!

 ---------

Voor wie de vorige artikelen nog eens na wil lezen:

Deel 1 De top-15 bezoekers 

Deel 2 De top-15 meeste leden

Deel 3 De top-15 meeste activiteiten

Deel 4 De top-15 meeste uitleningen

---------

Voor wie contact met mij wil zoeken naar aanleiding van deze cijfers: mijn contactgegevens vind je in mijn LinkedIn-profiel of stuur mij daar een contactverzoek.

donderdag 10 december 2020

De bibliotheken in Staphorst, Kampen en Ommen lenen het meeste uit! Deel 4 van 5 van de Best Presterende Bibliotheek van Nederland 2020

Dit is het laatste losse lijstje van de Best Presterende Bibliotheek 2020 en deze gaat over het aantal uitleningen per lid. Na dit overzicht gaan we ons opmaken voor een totaalscore!

Staphorst is de Bohemian Rhapsody van deze lijst

In dit overzicht staan Staphorst, Kampen en Ommen bovenaan. Een 'clean sweep' voor een Overijssels trio! Drie Overijsselse bibliotheken waar de leescultuur hoog in het vaandel staat. Overigens zien we redelijk wat bibliotheken in een gebied met christelijke signatuur in deze lijst: Staphorst, Kampen, Rijssen-Holten en Nijkerk.  Daar staan echter ook bibliotheken tegenover uit het katholieke Brabant en Limburg:  Brunssum, Nuth, De Kempen en Venlo. Hoewel ik vermoed dat de protestantse invloed toch nog groter is dan de katholieke. Maar ik kan het mis hebben.

Staphorst stond ook vorig jaar al op nummer 1 en als ik me niet vergis het jaar daarvoor op nummer 2. Net als Zwolle bij de leden al tijden op nummer 1 staat is ook Staphorst hier de Bohemian Rhapsody van deze lijst. Die laatste blijkt overigens dit jaar voor het eerst geen nummer 1 te zijn in de top-2000. 

Inclusief uitleningen Bibliotheek op school in bibliotheeksysteem

Opvallende stijgingen zijn van Kampen en Tubbergen (net op 4 met een verschil van 2 cijfers achter de komma). Beide zijn volgens mij succesvol de Bibliotheek op school aan het uitrollen en ik denk dat veel van de stijgingen hierdoor te verklaren zijn. In dit overzicht zijn nu namelijk de uitleningen voor de Bibliotheek op school  meegenomen voor zover ze in het bibliotheeksysteem werden gedaan. Die cijfers zitten nu in de optelling van de gegevenslevering. De Koninklijke Bibliotheek past daar controles op toe en dat levert een redelijk nauwkeurig beeld op.

Hoogste nieuwe binnenkomer zijn Noord Fryslân en Brunssum. In Noord Fryslân lijkt de stijging vooral te danken aan een nieuwe vestiging in Harlingen. Voor Brunssum heb ik zelf niet gelijk een verklaring.

Andere nieuwe binnenkomers zijn Twenterand, De Groene Venen, Dalfsen-Nieuwleusen en Venlo. Volgens mij waren dit allemaal bibliotheken die voorheen net buiten de top-15 vielen. 

Landelijk gezien loopt het aantal uitleningen licht terug en daalt het aantal uitleningen per lid van 18,3 naar 17,6. Dit is niet anders dan voorgaande jaren. 

Hiervoor sprak ik al over de uitleningen voor de Bibliotheek op school. In de huidige cijfers zijn de uitleningen meegenomen als ze in het bibliotheeksysteem zijn gedaan. Er zijn echter ook bibliotheken die hiervoor een ander systeem gebruiken of de uitlening over laten aan de school. Die cijfers worden apart opgevraagd en niet apart gecontroleerd. Een aantal bibliotheken gaf vorig jaar aan dat je eigenlijk die cijfers wel mee zou moeten nemen. 

Top-15 uitleningen inclusief Bibliotheek op school uitleningen buiten eigen bibliotheeksysteem


Als je die cijfers meeneemt - alles bij elkaar zo'n 400.000 uitleningen en zo'n 0,5% van het totaal aan uitleningen - dan kom je tot de volgende top-15. Vier bibliotheken komen dan in de top-15 die anders niet in de top-15 zouden komen. Bibliorura, Roermond en omgeving,  zou dan op nummer 7 komen. Voor Bibliorura komt een substantieel aantal uitleningen uit deze uitleensystemen buiten het hoofdsysteem. De andere bibliotheken zijn Zuid Oost Fryslân op 10, Wierden op 13 en De Kempen op 14.  Die 400.000 uitleningen zitten dus verdeeld over een beperkt aantal bibliotheken en hebben voor die bibliotheken dus nog wel een redelijk effect.

Wat mij betreft kiest u de top-15 die u het beste uitkomt. Voor de eerst zes in de lijst heeft het in ieder geval geen enkel effect. Met deze cijfers erbij stijgt overigens wel het landelijk gemiddelde van 17,6 naar 17,7. In de totaalcijfers die het CBS gebruikt worden deze uitleningen echter (nog) niet meegenomen.

Op naar het eindoverzicht!
Voor nu: weer mijn felicitaties aan Staphorst, Kampen en Ommen. En ik maak me op voor het eindoverzicht. Want wie scoort overall nu het best op alle factoren! Naar verwachting publiceer ik donderdagochtend 17 december het eindoverzicht! 

dinsdag 8 december 2020

In Veenendaal, Noordwest Veluwe en in Hardenberg staan de meest actieve bibliotheken : deel 3 van 5 over de Best Presterende Bibliotheek van Nederland 2020

Veenendaal, Noordwest Veluwe en Hardenberg hebben de meeste activiteiten

Vandaag kijken we naar de activiteiten van bibliotheken. En uit de cijfers komen de bibliotheken van Veenendaal, Noordwest Veluwe en die van Hardenberg als meest actieve uit de bus. 

Veenendaal telt 72,8 activiteiten per 1.000 inwoners, Noordwest Veluwe heeft er 65,8 en Hardenberg 63,3. Op zich nog redelijk dicht bij elkaar. 

Veenendaal en Hardenberg zijn zelfs nieuw in de lijst en komen dus op 1 en op 3 binnen in deze lijst. Over die nieuwkomers zeg ik zo nog wat meer. Die nieuwkomers zorgen ervoor dat vaste partijen in dit lijstje soms een plaatsje moeten opschuiven. Helaas dus voor Arnhem, Meerssen, Heiloo, Drachten, Waterland en Nijkerk. 

Veel nieuwe binnenkomers

Opvallend in deze lijst zijn de vele nieuwe binnenkomers. Dat zijn er zes van de vijftien en bovendien ook de nummer één in deze lijst is een nieuwe binnenkomer. Dit heeft alles te maken  met deze cijfers. Van de vier lijstjes die ik publiceer, is dit het lijstje met gegevens die bibliotheken het minst lang bijhouden. Toen ik in 2016 voor het eerst deze cijfers gebruikte, vulde een groot deel van de bibliotheken dit nog niet in. Elk jaar zijn het er meer en wordt de registratiemethode verfijnder. Dit jaar is deze categorie ook voor het eerst gecontroleerd en gevalideerd samen met het CBS. De cijfers worden dus accurater maar we zijn er zeker nog niet als sector. 

Zo is er bijvoorbeeld discussie over het tellen van bijvoorbeeld activiteiten in het taalhuis. Ik weet zeker dat een deel van deze top-5 bijvoorbeeld een gesprek met een taalmaatje wordt geteld als één activiteit. Als je 50 taalmaatjes hebt, heb je zo 50 activiteiten per week. Organiseer je één lezing met 100 deelnemers dan heb je ook één activiteit. De ene activiteit is de andere dus niet. Maar nogmaals: de cijfers worden jaar na jaar beter. En dit jaar zat bij de dataset voor het eerst ook een overzicht van deelnemers aan activiteiten. Daar ga ik later nog eens dieper naar kijken want misschien kunnen we samen met dat cijfer tot een nog betere telling komen. 

Om dat voorbeeld van die taalmaatjes nog aan te halen. Het is zeker niet fout wat deze bibliotheken doen. Want als je naar de definitie kijkt, die bij de enquête wordt gegeven, dan staat daar deze tekst:

Een activiteit dient bij slechts één kernfunctie te worden meegeteld. Indien een activiteit onder meerdere kernfuncties geplaatst kan worden, plaats deze dan onder de kernfunctie waar de activiteit het beste op aansluit. 

• Deelnemers van de activiteit kunnen zowel bibliotheekleden als niet-leden zijn. 

De activiteit hoeft niet in de bibliotheek te hebben plaatsgevonden, maar de bibliotheek moet wel (één van) de organiserende partij(en) zijn. 

Het gaat hierbij om fysieke ontmoetingen. 

Activiteiten voor het primair en voortgezet onderwijs, zowel in de bibliotheek als op school, met uitzondering van klassikaal lenen, dienen ook te worden meegerekend. 

Cursussen die worden aangeboden door de bibliotheek, worden per cursusdag of – bijeenkomst als één aparte activiteit meegeteld. Een wekelijkse cursus met 10 bijeenkomsten telt derhalve als 10 aparte activiteiten.

Een tentoonstelling wordt – ongeacht de duur – meegeteld als 1 activiteit. Activiteiten die niet meegerekend worden: 

Digitale activiteiten zoals MOOC’s tellen niet mee. 

Het beschikbaar stellen van ruimte (zaalverhuur) voor besloten bijeenkomsten telt niet mee.

Het goede nieuws is: dit is het meest betrouwbare lijstje dat we in alle jaren hebben kunnen publiceren. Het slechte nieuws: het kan nog beter. En het is mooi om te zien dat zowel bibliotheken als de Koninklijke Bibliotheek hier stappen in zetten. 

Overigens al de bibliotheken in dit lijstje doen hun stinkende best met deze activiteiten en het geeft echt wel een goed beeld van waar we staan.

Landelijk gemiddelde

Het landelijk gemiddelde maakte een reuzesprong dit jaar: van 8,5 activiteiten naar 12,5 activiteiten per 1.000 inwoners. Een duidelijk teken dat activiteiten rond de kernfuncties van bibliotheken steeds belangrijker worden. 

Voor nu een pluim voor Veenendaal, Noordwest Veluwe en Hardenberg en alle anderen in deze lijst! En ik maak me op voor het laatste losse lijstje over uitleningen en daarna gaan we naar de totaalscore.

Stay tuned!

donderdag 3 december 2020

Bibliotheken in Zwolle, Hengelo en Zeeland hebben de meeste bibliotheekleden! Deel 2 van 5 over de Best Presterende Bibliotheek van Nederland 2020

 


De vorige keer stonden we stil bij de bezoekersaantallen. Dit keer bij de bibliotheekleden. Een cijfer dat alle bibliotheken aanleveren. Dit in tegenstelling tot de bezoekcijfers waarbij nog altijd 20 bibliotheekinstellingen deze nog niet (kunnen) aanleveren. En waar we bij de bezoekers nog redelijk wat fluctuaties zien, is de top-3 bij de leden exact hetzelfde als vorig jaar.

Zwolle opnieuw bovenaan

Stadkamer Zwolle staat fier bovenaan met 40,2% van de bevolking die lid is van de bibliotheek. Overigens is Zwolle dit jaar wel flink gestegen. Vorig jaar stond de teller nog op 35,4% van de bevolking die lid was.  Naast het feit dat deze bibliotheek gewoon veel leden heeft, speelt hier zeker de samenwerking met scholen een rol. Niet alleen met basisonderwijs maar ook met Voortgezet Onderwijs en ook ROC. Volgens mij  zijn nog steeds ook alle ROC-studenten lid. Begin dit jaar publiceerde ik nog cijfers van hoeveel kinderen er lid zijn van de bibliotheek en ook hier stond Zwolle bovenaan met - schrik niet - 127%. Hoe dat kan? Dat heeft te maken met die VO-leerlingen en ROC-studenten uit de regio. 

Bibliotheek Hengelo en Zeeuwse Bibliotheek opnieuw op 2 en 3
Bibliotheek Hengelo en de Zeeuwse Bibliotheek (Middelburg, Vlissingen, Veere en Noord-Beveland) die vorig jaar ook op 2 en 3 stonden, staan daar dit jaar ook. Overigens hebben zij allebei hun cijfers iets zien zakken. Het gat met Zwolle is dus een stukje groter geworden. 

Ook de nummers 4 tot en met 7 geven een stabiel beeld. Heiloo en Arnhem doen aan stuivertje wisselen op de posities 4 en 5 en West-Achterhoek en de Nieuwe Bibliotheek Almere schuiven één plaatsje op omdat Flevomeer iets naar beneden zakt. 

Mooie stijgers en nieuwe binnenkomers
Mooie stijgers zijn Brummen-Voorst en Gooi en Meer die allebei vier plekken stijgen. Hoge nieuwe binnenkomers heb je door de stabiliteit van de cijfers niet zo gauw. IJmond Noord, Deventer en Assen slagen daar echter wel in. Zorg dat je erin blijft!

De stijging komt in bijna alle top-15-bibliotheken door jeugdleden. Dat zal dus bijna altijd het gevolg zijn van het programma Bibliotheek op school. Bijna alle top-15-bibliotheken kennen een verval bij volwassen leden. Toch zijn daar een paar uitzonderingen op. De Zeeuwse Bibliotheek, Rozet Arnhem en bibliotheek IJmond-Noord plusten allemaal flink bij de volwassen leden. Dat is in deze tijd een dubbel compliment waard. 

Landelijk beeld
Landelijk is het beeld dat we hier ongeveer net zo hard dalen als we bij de bezoekers stijgen: er gaat 0,2% af waar bij bezoek er 0,2% bij kwam. We gaan van 21,3% van de inwoners die lid zijn naar 21,1%. Tot enkele jaren geleden dempte de stijging bij de jeugd - door uitrol van bibliotheek op school - de daling bij de volwassen leden. Nu de verdere groei van bibliotheek op school minder snel gaat, zien we nu dus weer een lichte daling. Ik hoop dat we binnenkort het effect kunnen gaan zien van bibliotheken als Spijkenisse waar geëxperimenteerd wordt met nieuwe lidmaatschapsmodellen als het freemium. 

Opnieuw mijn felicitaties aan Zwolle, Hengelo en Zeeland! Ik ga beginnen aan de lijst van bibliotheken met de meeste activiteiten. Stay tuned!

dinsdag 1 december 2020

Zoetermeer, Groningen en Gouda zijn de best bezochte bibliotheken! Deel 1 van 5 over de Best Presterende Bibliotheek van Nederland 2020

De feestdagen komen eraan en het wordt weer onontkoombaar de 'lijstjes'-tijd. En zo ook dit jaar. In de afgelopen maand maakte de Koninklijke Bibliotheek weer de jaarcijfers over 2019 bekend. Ik dook weer in de databestanden en neem u ook dit jaar weer mee naar wat ik met grote woorden 'de index van Best Presterende Bibliotheken' noem. 

Ook dit jaar zal ik aan de hand van vijf artikelen stil staan bij kengetallen van bibliotheken. Vorig jaar mocht Stadskanaal zich de Best Presterende Bibliotheek van Nederland noemen. Arnhem werd tweede en Nijkerk derde. Arnhem en Nijkerk zullen met spanning uitkijken naar dit jaar want Stadskanaal is als stichting opgegaan in het grotere Biblionet Groningen en telt nu mee in die statistieken. 

De kengetallen van de index

Het meten van de Best Presterende Bibliotheek ga ik net als voorgaande jaren doen langs vier lijnen. Samen vormen ze - niet van ijdelheid gespeend - de Deckers-index. De vier indicatoren die ik langs loop zijn: het aantal bezoekers, het aantal leden, het aantal uitleningen en het aantal activiteiten. De absolute cijfers zijn natuurlijk onvergelijkbaar: Amsterdam leent meer uit dan Staphorst. Daarom maken we er kengetallen van. Bij leden kijken we naar het percentage inwoners dat lid is, bij uitlenen naar uitleningen per lid, bij bezoekers naar het aantal bezoeken per inwoner en bij activiteiten naar activiteiten per 1.000 inwoners.  Ik heb de lijst nu een aantal keren gemaakt en het is mij opgevallen dat het een bibliotheek nog flink wat moeite kost om op alle fronten goed te scoren.

Maar genoeg gedraald: kom op met die lijstjes! Dat doen we en we trappen dit jaar af met het aantal bezoekers

Forum Zoetermeer is de grootste publiekstrekker

We kunnen ons dit jaar verheugen in een nieuwe nummer 1 en veel nieuwkomers. Forum Zoetermeer, de combinatie van bibliotheek en gemeentehuis en vele lokale organisaties. Terecht de naam Forum dus. Vorig stonden ze op nummer twee, toen met 6,7 bezoeken per inwoner, en dit jaar dus naar nummer 1 met 7,7 bezoeken per inwoner. Bijna 15% meer bezoekers dus. Ik vermoed dat dit het effect is van het nieuwe pand dat in januari 2018 geopend werd. Het bezoek trekt in het tweede jaar (2019) dus nog flink aan. 

De hoogste binnenkomer is het Groninger Forum op nummer 2 met 7,3 bezoeken per inwoner. Wie bedenkt dat dit de cijfers zijn over 2019 en dat het nieuw Groninger Forum in november 2019 opende, weet dat de potentie in Groningen nog veel groter is. De bezoekersaantallen begin 2020 waren hier enorm. Tot de coronacrisis inderdaad. De grootste runner-up dus en absoluut op weg naar nummer 1.

De nummer 1 van vorig jaar - de Chocoladefabriek Gouda - vinden we terug op nummer 3. Dit jaar met 6,9 bezoekers per inwoner waar het vorig jaar 7,0 bezoeken per inwoner was. Nagenoeg stabiel dus. Gouda is dus voorbij gestreefd door instellingen die inwoners nog vaker naar hun bibliotheek lieten terugkeren. 

Binnenkomers en constanten

Verdere nieuwe binnenkomers zijn DOK Delft op 5, Midden-Brabant op 10, Stadkamer Zwolle op 14 en Salland op 15. Bij Midden-Brabant zit natuurlijk de Lochal Tilburg die begin 2019 officieel geopend werd. Dat heeft Midden-Brabant een flink eind omhoog gestuwd in deze lijst. Zwolle en Salland zaten al dicht tegen de top-15 aan en van DOK Delft heb ik niet gelijk een verklaring. 

Leuk is ook om te zien dat veel bibliotheek een constante zijn in deze lijst: elk jaar komen ze voor op ongeveer dezelfde plek: Arnhem, Wageningen, Wassenaar, Eemland, Hengelo en Deventer. 

Opvallend is ook wel dat veel van de genomineerden voor de Beste Bibliotheek van Nederland in dit lijstje staan: Zoetermeer, Lochal, Groninger Forum en Wageningen. Alleen Eemnes van Gooi en Meer komen we niet direct tegen in deze lijst. Dat bibliotheek een publiekstrekker zijn, speelt bij deze nominatie zeker mee, denk ik. 

Algemeen beeld: meer bezoekers

Bibliotheken zijn in 2019 beter bezocht dan in 2018. In 2019 kwamen Nederlanders gemiddeld 3,7 keer per jaar in de bibliotheek. Een jaar eerder was dat nog 3,5 keer. Het lijkt een klein verschil maar het is een stijging van bijna 6%. 

Twee disclaimers

Aan het eind van dit eerste artikel maak ik toch een disclaimer. Het is mooi al die lijstjes... Maar het zegt lang niet alles. Over veel cijfers valt te twisten. Bij bezoekers komt het heel soms voor dat ook bezoekers van andere instellingen worden meegeteld of niet uit elkaar te halen zijn. Bij activiteiten zullen we zien dat er verschillende interpretaties zijn van wat een activiteit is. Bij leden zijn sommige bibliotheken boos op andere bibliotheken als zij niet-actieve jeugdleden niet uitschrijven. En bij uitleningen, nam ik in voorgaande jaren niet de bibliotheek-op-school-uitleningen mee (dit jaar verandert dat voor een deel). Ook dat gesprek moet gevoerd worden en ook dat mag achter deze lijstjes. Overigens verandert dat niet het grote beeld achter deze cijfers en gaat het veelal over incidenten. En juist door het zichtbaar te maken, prikkelt dat ons tot actie om het te verbeteren. 

En dan nog een tweede disclaimer: achter elk cijfer zit een verhaal. En met de lijstjes kan ik geen recht doen aan elk verhaal. Het feit dat een bibliotheek niet in een top-15 staat, wil nog niet zeggen dat het een 'slechte' bibliotheek is. En het feit dat je wel in een top-15 staat, maakt je niet direct een 'goede' bibliotheek. Overigens staan in de overall top-20, waar we alle kengetallen wegen, een aantal bibliotheken die nergens in een afzonderlijke top-15 staan.  Op alle punten redelijk scoren, maakt je ook in die lijst al een bijzondere bibliotheek. Maar ook de achtergrond van je werkgebied (heb je meer lageropgeleiden of hogeropgeleiden), de hoeveelheid subsidie en vele andere factoren spelen een rol. 

Kortom: het gesprek over de cijfers is van minstens even groot belang als de lijstjes.  

Dat gezegd hebbende: Toch mijn felicitaties voor nu aan Zoetermeer, Groningen en Gouda en ik maak mij op voor het tweede lijstje. En dat zal gaan over wie de meeste leden heeft. Stay tuned