zondag 24 maart 2019

Boekenweek: De vader- en moederdag voor de literatuur

Het is boekenweek! De nationale feestweek voor boeken! En natuurlijk is de boekenweek net als vaderdag en moederdag en valentijnsdag natuurlijk géén commerciële uitvinding maar heeft het alleen met de liefde te maken voor datgene dat we liefhebben: het boek, de vader, de moeder of Valentijn.

Eigenlijk is het volstrekt terecht dat we de boekenweek op dezelfde lijn stellen als vaderdag of moederdag. Want als ik achterom kijk in mijn leven dan zie ik dat boeken minstens een even grote invloed hadden op mijn leven als mijn vader en moeder. Een andere invloed maar wel een even grote invloed. En dan mag u weten dat ik ook nog eens een prima vader en moeder had.

Maar herken je dat zelf niet? Hoe je een lijn door je eigen leven kunt trekken met boeken die je vergezeld hebben door je leven? Bij mij via Vestdijks  dromerige 'Terug tot Ina Daman' naar het fantastische 'Rumeiland'. Via het decadente werk van F. Scott Fitzgerald naar de meer eigentijdse en onstuimige Jay McInerney. De tijd was anders maar zijn thematiek was hetzelfde. Om stap voor stap steeds meer je eigen smaak en voorkeur te ontdekken. In mijn geval richting de geschiedenis.

Nog altijd is één van mijn lievelingsboeken 'De ondergang van de Batavia' van Mike Dash. Over een onwaarschijnlijke terreuractie na het stranden van dit schip voor de westkust van Australië. Ik kon mij niet voorstellen dat het echt gebeurd was en dat het Dash gelukt was om in archieven zoveel details boven tafel te krijgen. Mijn liefde voor bizarre geschiedenissen was gewekt. Een lange lijst van dit soort boeken volgde: 'Stasiland' van Anna Funder,  de geschiedenissen van James Cook en Anna's Enquists 'De thuiskomst' er gelijk achteraan. Of recenter: 'De handelsreiziger van de Nederlandsche Cocaïnefabriek' van Conny Braam of  'De barones en de dominee' van Wim Coster'

Mijn boekenlijst is eigenlijk één grote streng met DNA.En elk boek dat je leest, verrijkt dat DNA.

Maar goed daar hadden we het niet over. Het was boekenweek. En een boekenweek zonder boek is hetzelfde als een nudist met kleren. Dus hop, ik smeer u nog eens een goed boek aan.

Erebus
In de categorie bizarre geschiedenissen dit keer een boek van Michael Palin. Het is het boek 'Erebus, het verhaal van een schip'.  Ik hoor u denken: waar ken ik die ook al weer van. Nou van Monty Python. Nu is Michael Palin, net als de andere makers van Monty Python, wel wat breder inzetbaar dan alleen als komiek.

Het boek Erebus gaat over het schip de Erebus, een in 1826 gebouwd oorlogschip dat in 2014 is teruggevonden bij de Noordpool.  Het schip is gebouwd vlak na de Napoleonitische oorlogen. Voor Engelsen breekt dan een tijd aan van relatieve rust.  Engeland investeert in wetenschap en industrie en wil zijn grootheid tonen. Niet door militair machtsvertoon maar door ontdekkingen en wetenschappelijk vernuft. Het als oorlogsschip gebouwde Erebus wordt daaroom - bij gebrek aan oorlog - in 1839 omgebouwd tot expeditieschip.

Op naar de zuidpool
James Clark Ross wordt de kapitein die tussen 1839 en 1843 een expeditie naar de zuidpool zal ondernemen. Men is letterlijk vier jaar van huis. Het schip wordt geflankeerd door een tweede schip, de Terror. Men had verschillende doelen: het vinden van het magnetische zuiden, het doen van allerlei astronomisch onderzoek, het in kaart brengen van vaarroutes en het doen van botanisch onderzoek. De reis van James Clark Ross laat je zien hoe behoedzaam - net als James Cook bijvoorbeeld - men handelde. Het behoud van de schepen, de mensen en de spullen staat in alle stappen voorop. Het doen van ontdekkingen betekent risico's nemen maar elk risico kan ook fataal zijn. Dus welk risico neem je? Ross blijkt een zeer wijs kapitein te zijn op dit punt.

James Clark Ross maakt een paar keer gebruik van de havens van Tasmanië waar hij allervriendelijkst wordt ontvangen door gouverneur Franklin en zijn nogal dominante vrouw.

Op naar de noordpool
James Clark Ross keert in 1843 veilig terug. Hij gaat niet meer de zee op. Maar voor de Erebus is een nieuw plan voorzien: een expeditie naar de zuidpool. En ditmaal wordt de charmante Franklin - inmiddels geen gouverneur meer in Tasmanië - de kapitein. Tot Groenland gaat alles goed maar daarna..... Tja, dat blijft een beetje de vraag.Want hoe goed gedocumenteerd de reis rond de zuidpool was, na Groenland is er geen enkel teken van leven meer beschikbaar. Het verhaal gaat uit als een nachtkaars. Zoekactie na zoekactie vind plaats. Eskimo's blijken de bemanning nog gezien en gesproken te hebben. Eén van de zoektochten levert op dat wellicht de bemanning zich heeft bezondigd aan kannibalisme. Dit verhaal wordt door de autoriteiten  - en de vrouw van Franklin - als ongewenst in de doofpot gestopt.

De ontdekking van 2014 werpt nieuw licht en nog meer details op de zaak. Welke? Dat laat ik lekker in het midden..... Dan moet u dat boek zelf maar eens gaan lezen. Michael Palin heeft met dit boek een bijzonder puik boek geschreven over - inderdaad - een bizarre geschiedenis.

Misschien dus een boek voor uw boekenlijst.  Maar kies uw boeken voorzichtig. Uw boekenlijst is namelijk uw eigen streng met DNA. En met elk boek dat je leest, verrijk je dat DNA.

Lees een boek en: Leve de boekenweek!

donderdag 14 maart 2019

Fundament Losser: De bibliotheek van niet lullen maar poetsen / Beste Bibliotheek 3 van 3


Rijnbrink werkt voor de provincies Gelderland en Overijssel. In dit werkgebied zijn dit jaar maar liefst drie bibliotheken genomineerd als Beste Bibliotheek van Nederland. Ik bezoek elk van de drie bibliotheken en leg uit waarom ze terecht genomineerd zijn. Het publiek mag vervolgens kiezen. In deze serie van drie als laatste: Fundament Losser met een bibliotheek in het Lossers Hoes. 

Losser. U moet het waarschijnlijk even op de kaart opzoeken. Maar net achter Enschede en tegen de Duitse grens aan ligt het mooie Losser. Wie er naar toe rijdt, rijdt de laatste kilometers door het prachtige Twentse coulissenlandschap. Een gemeente met een kleine 20.000 inwoners.Van de drie nominaties in Overijssel en Gelderland veruit de kleinste. En ook met het minste geld..... Veruit met het minste geld. De hele inrichting van de bibliotheek inclusief kantoren was een kwestie van een paar ton. Maar een peperdure inrichting zou eigenlijk ook niet passen bij Losser. Want de volksaard is er één van nuchterheid. Geen mooie praatjes maar goede dienstverlening.


Gouden driehoek: bibliotheek, muziekschool, welzijnswerk
De bibliotheek Losser was tot enige jaren geleden een eigen stichting. De gemeente heeft met zachte dwang aangedrongen op een fusie met Welzijnswerk en de Muziekschool. Losser is een gemeente die lang heeft gezucht onder een financieel debacle en waar de financiële crisis  die daar achteraan kwam extra hard aankwam. Kortom, geen ideaal gesternte. Maar Ans Dijkhuijs, eerst directeur bibliotheek en nu directeur van de fusieorganisatie, is een taaie. Die heeft elke storm overleefd die rond die in deze gemeente heeft gewoed. De combinatie van muziekschool en bibliotheek óf  welzijnsorganisatie en bibliotheek lijken logisch maar een combinatie van deze drie zie je niet heel vaak. En toch is die logischer dan je denkt, zo meldt Ans Dijkhuijs mij. Want de muziekschool trekt de bibliotheek mee in cultuureducatie. Het welzijnswerk biedt mogelijkheden om  hele programma's samen uit te voeren rond het Taalhuis. Wie dus inzet op de maatschappelijk én educatieve bibliotheek heeft aan beide partners een hele goede.


Huisvesting met vele partners
De bibliotheek is gehuisvest in 't Lossers Hoes. 't Lossers Hoes is eigenlijk een gemeentehuis waar de gemeente nogal ingeschikt heeft. En zo werd het een multifunctioneel centrum of Kulturhus. In die zin lijkt Losser veel op Harderwijk maar in Losser hebben ze nog veel meer partners naar binnen getrokken (binnen of buiten de fusie van het Fundament). Zo is er een historische kring met een eigen ruimte, een ontzettend goed lopend belastingspreekuur met vrijwilligers van het Welzijnswerk. Er is een werkproject van een organisatie voor mensen met een beperking en de lokale radio en televisie heeft er een studio. En dan hebben we het nog niet over het consultatiebureau van de GGD waar de bibliotheek dan weer een boekstartcoach heeft.   Tot slot hebben de woningcorporatie  en de thuiszorgorganisatie een balie in de bibliotheek. En die balies zitten weer net naast de balies van de gemeente. En daar dan weer naast de VVV-balie. Ik heb zelden een pand gezien met zoveel gebruikers. Voor burgers is dit wel zo ongeveer een one-stop-shop.

Ook Ans Dijkhuijs geeft, net als Harderwijk, aan dat 'samenwonen' met de gemeente veel voordelen heeft. Even afstemmen en binnenlopen wordt veel makkelijker. Vroeger maakte je een afspraak om een ambtenaar even te spreken, nu loop je gewoon even binnen. 'En ja, zij ook bij ons.'

Wie het verhaal van Ans Dijhuijs hoort moet het gevoel hebben dat het Fundament al jaren bestaat en dat ze al jaren in het Lossers Hoes zitten. Maar niets is minder waar: men woont sinds begin 2018 samen in het gemeentehuis. De fusie is van 2014 maar heeft verschillende stadia van groeiende samenwerking gekend.




Niet lullen maar poetsen
Maar goed, we zitten dus nog steeds met deze verhalen bij de verkiezing van 'Beste' bibliotheek. Maar waar gaat het om als het om de 'Beste' gaat? Moet dat de mooiste bibliotheek zijn? Of gaat het om dienstverlening?  Om eerlijk te zijn: 't Lossers Hoes is geen architectonisch icoon van de buitenkant. Toch is naar mijn mening Losser een zeer terechte kandidaat voor de Beste Bibliotheek van Nederland. De samenwerking die men binnen en buiten de fusieorganisatie weet te realiseren is - gezien de omvang van de organisatie - fenomenaal. Elk van de samenwerkingspartners lijkt telkens te handelen vanuit de gedachte: hoe kunnen we het voor inwoners van Losser zo goed en makkelijk mogelijk maken? Men lijkt elkaar daar echt bij te vinden en tegelijkertijd ook weer voldoende ruimte te laten. Losser geeft hier voor de rest van het land echt een visitekaartje af.

Losser: dat is niet denken maar doen,  geen woorden maar daden en niet lullen maar poetsen. Terecht dat daar nou eens de schijnwerper op komt.

Wie op Losser wil stemmen, kan hier klikken. 

Moge de beste bibliotheek winnen! En dat zal nog niet niet makkelijk worden. Het was me een genoegen de drie kandidaten van Oost-Nederland te laten zien. Doe er uw voordeel mee!

woensdag 13 maart 2019

Bibliotheek Deventer: waarom dit een plek is voor iedere Deventenaar / Beste bibliotheek 2 van 3


Rijnbrink werkt voor de provincies Gelderland en Overijssel. In dit werkgebied zijn dit jaar maar liefst drie bibliotheken genomineerd als Beste Bibliotheek van Nederland. Ik bezoek elk van de drie bibliotheken en leg uit waarom ze terecht genomineerd zijn. Het publiek mag vervolgens kiezen. In deze serie van drie als tweede: de bibliotheek Deventer.

Juffrouw Timmenga
Deventer is van alle genomineerde bibliotheken de grootste.  Deventer is van oudsher een vooruitstrevende bibliotheek. Vlak na de oorlog begonnen ze met een uitgebreide schoolbibliotheekdienst en een aparte bedrijfsbibliotheek. 'Juffrouw Timmenga' die er vanaf het begin van de oorlog tot ver in de jaren '70  de scepter zwaaide drukte verder een zwaar stempel op de bibliotheekopleidingen. En last but not least: ik woon zelf in Deventer en heb er ook nog eens een paar mooie jaren gewerkt. Adel verplicht, zullen we maar zeggen.

Het nieuwe pand van de bibliotheek bevindt zich in een gebied van de binnenstad dat zich verder mag ontwikkelen tot een zogeheten 'cultuurloper'. Ook het filmtheater De Viking bouwt één pleintje verderop. Wie op die manier door dit gebied kijkt ziet dat hier iets heel moois aan het ontstaan is aan deze kant van de binnenstad. Ook hier worden net als in Amsterdam en Arnhem de cultuurinstellingen gebruikt als ontwikkelmagneet voor de binnenstad.


Oud en nieuw verbonden
De bibliotheek kent een oud en nieuw gedeelte. Het oude gedeelte maakt onderdeel uit van het oudste stenen huis  van Nederland. Dat deel is in een authentieke stijl is gelaten waar vooral de stilteplekken van de bibliotheek zitten. Naast de prachtige studiezaal een kleine zaal waar ook lezingen kunnen plaatsvinden. Karin Barth van de bibliotheek - die ook de nieuwbouw begeleidde - meldde mij dat deze studieplekken eigenlijk altijd goed bezet zijn. In het hele pand zijn er 400 beschikbaar en dan telt met de horeca en het theater nog niet mee. Men heeft inmiddels na de opening in september 2018 een paart toetsweken meegemaakt. En dan zit de bibliotheek dus 'nokkie' vol.

Een prachtige houten trap loopt als een lint door de hele bibliotheek. Een beproefd recept maar nog altijd zeer functioneel en  erg mooi. Op de eerste verdieping springen de 'rode' studiecabines in het oog. Het zijn ruimtes waar je zittend of liggend gebruik van kunt maken. Jan David Hanrath trad op als interieurarchitect.


De jeugdbibliotheek kent prachtige onderdelen die het voor kinderen aantrekkelijk maken om lekker lang te blijven hangen op de jeugdbibliotheek. Dat is trouwens het kenmerk van het hele pand: blijf lekker hangen. De bibliotheek is definitief veranderd van 'distributiecentrum' tot 'ontmoetingsplaats'.

In het verlengde van de jeugdbibliotheek ligt een makersplaats waar een aanstekelijke medewerker iedereen aanspreekt die voorbij komt. Er staan werkbanken, knutselsetjes met robots, lasersnijders en nog veel meer. Het is een snoepwinkel van de 21st centrury skills die hier voorbij komt en de bibliothecaris is de snoepverkoper.

En wie op dit punt is aangekomen in het pand, komt op het dakterras uit. Toen ik de foto maakte, was het minder mooi weer. Maar dit terras gaat in de zomer een toffe plek worden. En dan zal ook de horeca die op de begane grond zit, ook op het dakterras acte de presence geven. Ik zie me daar al wel zitten met een wit biertje. Wat betreft die horeca: die wordt door een horeca-exploitant gevoerd. De kaart gaat verder dan alleen de koffie en een drankje en ook een hapje is mogelijk. Dat zie je niet altijd.


En de boeken? Ja, die zijn er ook nog. De collectie verbindt eigenlijk de verschillende onderdelen aan elkaar. Als cement tussen de stenen. En dan vergeet ik nog het mooie theaterzaaltje en de mini-bioscoop.


Rijk aan functies
Wat moet ik nog zeggen van de bibliotheek die ik eigenlijk zo goed ken? Een paar dingen vallen me op. Op de eerste plaats is dat de enorme rijkdom aan functies: stilteplekken, praatplekken, maakplekken,  kijkplekken, leesplekken en nog veel meer. Alles is gericht op verblijven. Of op een leven lang leren als je het zo zou willen zeggen.Van de drie bibliotheken die ik bezocht, is Deventer het breedst voorzien.

Op de tweede plaats valt mij op dat deze bibliotheek een plek van jongeren is geworden. De vele studieplekken en de makerplaats maken dit tot een '21st century library'. Met de bibliotheek op school zagen we al dat leerlingen van de basisschool weer actiever worden met de bibliotheek. Dit nieuwe bibliotheekpand laat zien, hoe je pand eruit moet zien om grote hoeveelheden scholieren een plek en een aanbod kunt geven.

Ik begon de beschrijving met 'mejufrouw Timmenga' en de voorbeeldfunctie die Deventer al decennia lang heeft. Dit pand is een volgende stap in die voorbeeldfunctie. De enorme variatie van functies die we terugzien in dit pand zijn een teken van de grote ambitie die de bibliotheek heeft: de bibliotheek als een plek van persoonlijke ontwikkeling in alle levensfasen en ongeacht je achtergrond. Deze bibliotheek is er inderdaad voor iedere Deventenaar.

Wie op Deventer wil stemmen, kan hier klikken.

Morgen bezoeken we als laatste Losser. Ik beloof u alvast: de keus gaat moeilijk worden.

dinsdag 12 maart 2019

Waarom de bibliotheek van Harderwijk echt een huis van de stad is / Beste bibliotheek 1 van 3


Rijnbrink werkt voor de provincies Gelderland en Overijssel. In dit werkgebied zijn dit jaar maar liefst drie bibliotheken genomineerd als Beste Bibliotheek van Nederland. Ik bezoek elk van de drie bibliotheken en leg uit waarom ze terecht genomineerd zijn. Het publiek mag vervolgens kiezen. In deze serie van drie als eerste: de bibliotheek Harderwijk.

Van de nood een deugd gemaakt
Harderwijk, waar kent u dat ook al weer van? Inderdaad, het Dolfinarium en mooi gelegen aan het Wolderwijd en het Veluwemeer. In de zomer een toeristisch stadje waarin natuurlijk gewoon het hele jaar ook geleefd wordt. De bibliotheek Harderwijk werd in het verleden stevig getroffen door bezuinigingen. De toenmalige directeur Jan Hoogenberg liet echter het hoofd niet hangen. De gemeente bleek ruimte over te hebben in het stadhuis en de bibliotheek wilde huisvestingskosten verlagen en meer samenwerken met de gemeente. En zo geschiede: de bibliotheek kwam in het stadhuis.

Het resultaat is prachtig. Aat Vos tekende voor het interieur en zijn visie op de third place zie je - terecht - stevig terug. Het heeft een hele warme sfeer en alles nodigt uit om even te gaan zitten. De bibliotheek zit in een vleugel van het stadhuis maar de bibliotheek loopt naadloos over van de foyer van het stadhuis naar de bibliotheek. De bibliotheek is dan ook altijd open als het stadhuis ook open is. En wel bijzonder: in Harderwijk is het stadhuis - net als de bibliotheek - elke zaterdag open.


Elkaar kunnen zien is belangrijk
Linda Mulder van de Bibliotheek Noordwest Veluwe, waar de bibliotheek Harderwijk één van de vestigingen van is, legt me uit dat sinds de openstelling in najaar 2017 die samenwerking met de gemeente flink gegroeid is. 'Elkaar letterlijk kunnen zien, bijvoorbeeld bij de lunch, is ontzettend belangrijk. Je spreekt elkaar in het voorbij gaan even aan en we worden sneller even bij een overleg gevraagd om even mee te denken.' De bibliotheek heeft in dit pand twee mooie cursuslokalen zitten waar allerlei programma's worden uitgevoerd. Dat begint wel een essentiële voorwaarde te worden voor een bibliotheek. Door het hele pand staan allerlei allerlei cafétafeltjes en her en der zie ik een taalmaatje aan het werk.

De jeugdbibliotheek is een prachtige maar ook functionele ruimte. Net als in de rest van het pand kent de inrichting een 'maritiem'  thema. Een kleine studiecabine heeft de vorm van een boei. Er staat een roer midden in de ruimte en in het midden is een prachtige ronde gemaakt die uitnodigt om gewoon te lezen maar ook om groepen te ontvangen.


De helden van Harderwijk
Harderwijk is misschien niet de grootste bibliotheek en ook niet een grote stad. Toch vind ik dat we dit soort plaatsen in bibliotheekland onderwaarderen. Ook met minder ruimte kun je plaatsen maken die van grote waarde zijn. De inhoud klopt en de vorm en inrichting van de bibliotheek sluit daar naadloos op aan. Er zitten niet allerlei experimenten in het gebouw maar alles wat een moderne bibliotheek nu moet hebben zit er wel in. Soms denk ik wel eens dat zo'n bibliotheek neerzetten in een kleinere plaats wel eens een grotere opgave kon zijn dan in de plaatsen waar 'landmarks' gebouwd moeten worden.

De bibliotheek Harderwijk noemt zich samen met het stadhuis ook wel het huis van de stad. En ik denk dat die titel terecht is en ik denk dat de gemeente alleen niet die titel echt had kunnen voeren. Harderwijk laat zien dat er een goede combinatie tussen die twee mogelijk is. Ieder met een onderscheiden taak maar zeker versterkend aan elkaar.



Vierdubbele win
De stap van eigen bibliotheek naar bibliotheek in het stadhuis blijkt een vierdubbele win-win-win-win te zijn. De bibliotheek zit in een nieuw fris pand met veel meer mogelijkheden voor programma's en cursussen. De gemeente heeft een  mooi samenwerkingspartner in het stadhuis met een groot bereik waar samen programma's mee kunnen worden uitgevoerd. De bibliotheek heeft een goede oplossing voor huisvestingskosten. Maar de belangrijkste win is er voor de inwoners van Harderwijk. Zij hebben een ongelofelijk warm huis van de stad gekregen waar leren, lezen en ontmoeten op een fantastische manier mogelijk is.

Wie wil stemmen op de Bibliotheek Harderwijk, kan hier klikken.

Morgen neem ik u mee naar Deventer. Stay tuned.