Mijn conclusie toen:
"Cijfers zijn niet heilig maar ze geven wel inzicht in de omvang. Voor mij is het een teken dat we als bibliotheken wel flink bezig zijn met ontwikkeling van die maatschappelijke en educatieve bibliotheek maar dat dit qua omvang nog maar beperkt te zien is in de cijfers. En dat is voor legitimatie naar de politiek wel degelijk een aandachtspunt. Niet alleen sturen op mooie concepten maar ook op evident publieksbereik en de zichtbaarheid van de resultaten."En verder:
"Wat deze cijfers verder aantonen voor mij is dat een dubbelstrategie nodig is. Om spreidingsbeleid te legitimeren zijn zowel de 'oude bibliotheek' als de 'nieuwe bibliotheek' nodig. Wie alleen inzet op de 'nieuwe bibliotheek' moet versneld afscheid nemen van een groot publieksbereik. Dat is nu nog echt te vroeg. Maar wie alleen inzet op de 'oude bibliotheek' heeft ook niet voldoende basis meer. De keuze tussen waar je moet investeren zijn daarom voor bibliotheken verdraaid lastig. We zijn verdediger en spits tegelijk. Alleen met heel hard werken gaat je dat lukken. Ik zal eens op zoek gaan naar cijfers van bibliotheken met zo'n dubbelstrategie om dat te onderbouwen."Bibliotheek Deventer
Ik had gehoopt dat iemand spontaan met deze cijfers zou komen. Dat bleek niet het geval dus ik had zelf wat huiswerk te doen. Ik viel maar eens terug op de goede voorbeelden die ik ken. Eén daarvan is Deventer. Ik heb de cijfers uit hun jaarverslagen eens op een rijtje gezet. En die cijfers ziet u hier bovenaan en dan snapt u ook waarom ik ze noem. Deze cijfers laten een heel ander beeld zien dan de landelijke cijfers. Zowel op uitleningen en leden als bezoekers scoren ze beter dan in 2006. Hoewel het beginjaar niet helemaal synchroon loopt (2005 vs. 2006) blijft het beeld onveranderd.
70% beter dan de landelijke index
De uitleningen zijn 18% hoger dan in 2006 (landelijk: -42%), het ledental is 24% hoger (landelijk -7%) en de bezoekerscijfers zijn zelfs 55% hoger (landelijk -27%). Op bezoekers scoort Deventer in nagenoeg dezelfde periode dus ruim 70% beter!
Hoe kan dat?
Ik zal u een paar verklaringen geven. Maar ik vermoed dat ik nog niet volledig ben.
1. Spreidingsbeleid
In Deventer is ondanks forse bezuinigingen niet beknibbeld op het spreidingsbeleid. Alle vestigingen zijn open gebleven. Wel is een bus gesneuveld maar daar zijn alternatieven samen met burgers en partners voor teruggekomen: in een winkel, in een buurthuis of in een Kulturhus. Een bezuiniging is niet opgelost door vestigingen te sluiten maar door de nieuwbouw van de nieuwe bibliotheek in het centrum te verkleinen.
2. Samenwerking
In bijna alle vestigingen wordt samengewerkt met partners waardoor openingstijden verruimd zijn. Ruimere openingstijden zijn zowel voor oude als nieuwe functies van vitaal belang. Zowel voor activiteiten als voor uitlenen zijn ruime openingstijden een kritische succesfactor. De grootste samenwerking is denk ik in Deventer die van de Wijkwinkel waar tal van maatschappelijke partners met de bibliotheek samen werken en in elke vestiging zichtbaar zijn. Maar vlak ook niet de samenwerking uit met het Taalhuis, het café met ondersteuning van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt of de mini-bioscoop.
Met al die mensen die meedoen is de bibliotheek steeds vaker een werkplaats geworden. Wie bezoeker is en wie medewerker loopt steeds meer door elkaar. Ik zal gelijk toegeven dat je hiermee ook nieuwe vaardigheden vraagt van personeel maar per saldo lijkt het me toch een gunstige ontwikkelingen. Denk niet te snel dat uw bibliotheek al vol is, is denk ik de les.
Uiteraard geldt die samenwerking ook voor het onderwijs waar nu vele schoolbibliotheken actief zijn. En die cijfers zitten hier overigens nog niet eens in.
3. Gemak
De Bibliotheek Deventer heeft de afgelopen jaren gemak altijd hoog in het vaandel gehad. Makkelijke uitleentarieven, partnerpassen, verlengattendering en gratis lenen bij andere bibliotheken en dergelijke. Dat maakt dat leden graag op de bestelknop drukken. Geen drempels.
Gemak geldt dan ook voor nieuwe functies: makkelijk een zaaltje kunnen gebruiken, ondersteuning van horeca, gratis internet en makkelijk afspraken kunnen maken over andere faciliteiten die de bibliotheek heeft (laptops, beamers etc.).
Gemak staat overigens altijd onder druk van personele inzet: moeten we het aantal reserveringen toch niet inperken en moeten we overlast niet voorkomen met een tarief op internet? Die discussie wordt in Deventer ook gevoerd.
Maar het is goed om te weten dat gemak ook voor de nieuwe functies van vitaal belang is.
4. Bibliotheekformule
Volgens mij doet elke vestiging in Deventer mee aan de bibliotheekformule. Soms 'full swing' en soms met beperkte middelen. Met veel vestigingen is dat tegelijk met bezuinigingen echt een zware opgave geweest. Elke vestiging is in de afgelopen tien jaar onder handen genomen en behalve de twee grootste vestigingen is elke vestiging ook nog een verhuisd. Blijf bewegen want stilstand is daadwerkelijk achteruitgang.
5. Activiteiten
De Bibliotheek Deventer is - gezien het aantal vestigingen - geen hele rijke bibliotheek. Ja, er is wel wat geld voor activiteiten maar niet veel. En wie niet rijk is, moet slim zijn. Zo kwam er wel een kleine filmzaal die goed loopt met hulp van veel vrijwilligers en is er een rijke programmering door slimme samenwerking met tal van partijen. En ja, dat is vallen en opstaan. Maar ik zie wel dat het steeds vaker lukt om ook hier deelnemer en producent steeds vaker door elkaar te laten lopen. Workshops waar je elkaar helpt, voorstellingen van kinderen voor ouders en (gekwalificeerde) vrijwilligers die meehelpen bij een belasting- of computerspreekuur.
Dag somberheid, welkom maatschappelijke en educatieve bibliotheek!
Kortom, geen reden om te somberen. Een dubbelstrategie - koester je oude functie, bouw aan je nieuwe functie - kan dus wel degelijk werken. Maar wie gaat vragen in Deventer, zal ook horen dat de marges dun zijn. Een dubbelstrategie vraagt veel van je personeel, management en financiële organisatie. Maar de inzet loont zich, zoals u ziet.
Geniet er even van. Want ik ga op zoek na nog wat meer cijfers over die nieuwe functies van de bibliotheek. Want volgens mij komen die cijfers er ook aan. Binnenkort meer!