donderdag 30 september 2021
Dag Tineke, dag grande dame van het bibliotheekwerk
zondag 26 september 2021
Over knuffelen, klinkende glazen en bibliotheekkanjers : Bibliotheken in Crisistijd deel 25
Deel 25 alweer van Bibliotheken in Crisistijd. En we zijn op een bijzonder punt gekomen. Op 25 september werd tal van crisismaatregelen losgelaten waaronder de bijzondere 1,5 metermaatregel. Wel moet je in de binnenhoreca en bij tal van evenementen nu je Coronacheckapp laten zien. Wat doet dat met ons en wat doen bibliotheken en waarom ben ik trots? Ik neem u weer even mee.
Tijdens mijn hardlooprondje gisteren zag ik twee tuinfeesten waar de mensen met de beentjes eruit hingen. Er werd schouders geslagen, met zat boven op elkaar, er werd geknuffeld en de glazen klonken. Oh, dacht ik, toen ik er langs rende, zo snel gaat het dus... En dat je dan bij je zelf merkt dat je eigen hoofd die nieuwe regels nog niet zo snel kan verwerken. Het wordt een tijd waarbij verschillende mensen, verschillende snelheden zullen hebben. Van mensen die weer vol naar kantoor willen en het liefst dicht op elkaar tot mensen die nog lange tijd voorzichtig zullen blijven. Toch kijk ik er wel met enig optimisme naar, de besmettingscijfers zijn ook met recente versoepelingen langzaam gedaald. Aan de andere kant, we weten ook wat er gebeurde met de 'discopiek' en hoe we weer terug moesten. Het blijft dansen en meebewegen met het virus.
Bijzondere status van bibliotheken
Bibliotheken hebben het in vergelijking met ander culturele instellingen opnieuw een ruimer beleid. Er is geen Coronatoegangsbewijs nodig voor alles wat onder de doorstroom- en verblijfsfunctie valt. Daaronder vallen bijna alle functies, ook lezingen en cursussen. Wel moet je in de horeca dezelfde regels hanteren als in reguliere horeca, dus daar is een check wel nodig. En er is een klein raar regeltje dat je voor film- en theatervoorstellingen ook de check moet doen. Dat levert natuurlijk een klein grijs gebied op tussen lezingen en theater maar volgens mij kom je daar met enig gezond verstand ook wel weer uit.
De VOB heeft overigens weer een update gedaan van de veelgestelde vragen en daar worden alle vragen beantwoord.
Corona-checkapp en Coronapas
Ondertussen zag je bij veel bibliotheken al dat zij een groeiende ondersteuning boden bij vragen over de Corona-checkapp. Voor sommige inwoners zal dat ook weer een reden zijn geweest om een Digid aan te vragen en dus wellicht ook nog een cursus Digisterker te gaan doen. Een dienstverlening die eigenlijk geruisloos en volledig natuurlijk werd opgepakt.
Ondertussen kwam er wel wat kritiek op het kabinet dat je alleen met een smartphone of langs digitale weg je Corona-toegangsbewijs kon krijgen. Afgelopen week werd dus bekend dat je via een papieren route een Coronapas kunt aanvragen bij de overheid. De aanvraagformulieren kun je vanaf volgende week krijgen bij bibliotheken en gemeentehuizen. Dat bibliotheken daar genoemd worden hebben we te danken aan oplettendheid en ondernemerschap van Maaike Toonen en Klaas Gravesteijn van respectievelijk de Koninklijke Bibliotheek en de Vereniging van Openbare Bibliotheken. Uit de wandelgangen begreep ik wel dat Nu.nl eigenlijk te vroeg met bovenstaande bericht kwam. Want hoewel er netjes staat dat de formulieren nog moeten komen, zijn er altijd mensen die dat niet afwachten en ondertussen al met het artikel van Nu.nl bij de bibliotheekbalie staan. Herkenbaar? Overigens heeft de VOB een keurige toolkit klaar staan voor bibliotheken die er mee aan de slag willen.
Nadat Nu.nl had gepubliceerd, kwam er meer communicatie op gang. En opnieuw prees een minister de inzet van bibliotheken. Ditmaal minister De Jonge van Coronazaken en oja, ook nog de rest van de Volksgezondheid. We hadden natuurlijk al de aandacht van onze eigen minister van Cultuur, Van Engelshoven en ook die van staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken en de Digitale Overheid maar daar komt er dus weer eentje bij. Overigens zit onder het Linkedinbericht van de minister een mooi filmpje van de Bibliotheek Katwijk. Monique Kromhout en haar team laten daar fantastisch zien hoe het werkt en waarom bibliotheken zo'n mooie rol spelen. Overigens: is Monique al een keer genomineerd voor de prijs van Beste Bibliotheekspecialist? Nee? Dan wordt het hoog tijd!
Trots
Al deze zaken onderstrepen opnieuw de brede maatschappelijke en educatieve functie die bibliotheken vooral als netwerk met elkaar hebben voor de samenleving. En om heel eerlijk te zijn: ik ben er ongelofelijk trots op. Want in heel Nederland zijn er heel veel 'Monque's' bezig. En soms verzucht je misschien: 'Komt dit er ook nog bij?' Aan de andere kant, het toont hoe onze functie veranderd is. Dit is niet meer werk dat erbij komt maar wordt steeds meer als onze natuurlijke rol gezien. Wat is dit toch een mooie sector. En die landelijke lobby voor extra geld mag nu toch geen probleem meer zijn, toch? Wij vaccineren immers al jaren tegen onwetendheid.
Petje af voor al die bibliotheekkanjers!
zondag 19 september 2021
Wij worden wakker uit een hele lange slaap
Wij worden wakker uit een hele lange slaap.
Sorry, dat moet ik natuurlijk even uitleggen.
Het was ondertussen al meer dan anderhalf jaar geleden dat ik bij een popconcert was geweest. Geen drommen mensen die bij de geur van verschraald bier zich laven aan tonen die over hen worden uitgestort. Een zaal van mensen die zich verbonden weet in vervoering en verbeelding. Donderdagavond was ik bij de allereerste try-out van de nieuwe voorstelling van Wende. Nog voor een zaal die geplaceerd was en daarmee maar op halve capaciteit. En met een coronapas die vlekkeloos werkte. En toch...
De zaal wordt stil. De muziek begint. Ik merk het aan mijn lichaam, er gebeurt iets raars met me. Het lijkt alsof zenuwen worden geraakt die al zolang niet meer gebruikt waren. Snaren die trilden in mijn binnenste, die al lang niet meer getrild hadden. Zintuigen waar het stof werd afgeblazen en die weer aansloegen. De doffe klap van de bassen op je lichaam. Teksten die binnenkomen en met een echo achterblijven.
Het is alsof ik wakker word na een lange slaap. Uit een comateuze toestand en naar een gevoel van verhoogd bewustzijn. Ik checkte bij de vriendin die mee was of ik niet gek was geworden. Maar haar overkwam hetzelfde. En bij het uitlopen van de zaal mensen die tegen elkaar zeggen hoe ze dit gemist hadden.
En sinds een paar weken repeteren we weer met ons jazzorkestje. Vijftien mensen die overdag hele andere dingen doen maar in de avond samen hun podium maken. Vijftien mensen die met hun hele en halve talenten bij elkaar komen. Vijftien mensen die met hun stem, hun vingers of hun adem hun instrument beroeren. Die met niets beginnen maar door noten bij elkaar te leggen iets creëren wat niet anders kan bestaan dan met die samenwerking. Elke keer ben ik weer verwonderd door die magie van muziek. Het was na ruim een jaar stilzitten in het begin roestig en krakend maar ook hier gaat het stof er langzaam af. En ja, zelfs uitzien naar een eerste optreden.
Toch was niet alles weg in deze crisis. Ik ben van nature een ochtendmens. Vaak vroeg wakker. Mijn kleine genot is dan om een kop koffie te maken en in bed een boek te lezen. Hoe groot de coronacrisis ook was, zo een boek lezen in bed, kon altijd. Wat er ook woedde in de buitenwereld. Mijn slaapkamer en boek als schuilkelder en trouwe bondgenoot.
Zo lees ik op dit moment in bed over de ontberingen van Napoleon in 1812. Ik heb er al vaker boeken over gelezen maar het blijft fascineren. De oorlog waar Napoleon met 600.000 soldaten naar vertrok en er met 120.000 terugkwam. Als ik het boek pak en begin te lezen, gaat mijn verbeelding aan de slag. Ik sta zelf op het slagveld en maak ik de ontberingen mee. De kou, de honger, de dood. Een paar jaar geleden stond ik voor bovenstaande schilderij Adolphe Yvon toen ik ook een boek over deze oorlog las. Het is maarschalk Ney van het Franse leger die stand houdt bij de brug over de Berezina waar het Franse leger bij de terugtocht op wonderbaarlijke wijze ontkomt aan volledige vernietiging door de Russen.
De coronacrisis heeft wel wat van die veldslag van 1812. Twee grootheden: de mensheid en het virus die slag leveren. De Russen trekken zich keer op keer terug zoals wij in het begin van de crisis. We konden niet anders dan met lockdowns en quarantaine telkens maar terrein prijsgeven. Geen handen schudden, thuis werken, geen grote bijeenkomsten, geen verenigingsleven. Geen wapens om terug te slaan. Tot er een vaccin kwam. Met horten en stoten. Met vallen en opstaan. Maar prik voor prik, winnen we langzaam weer terrein.
Na tijden crisis plotseling het gevoel dat de cultuur weer terug is. Van het zuurstof op de IC naar het zuurstof van de cultuur. Hoe een samenleving langzaam de angst weer van zich afschudt. Met de overweldigende indruk van een popconcert. Of van zelf weer muziek maken. Een ontluikend gevoel van bevrijding. Weer ruimte voor verbeelding en schoonheid. Noem me gevoelig of kleinzielig maar het ontroert me om weer zo van de kunst en cultuur te mogen genieten. Drommen mensen, muziek, woorden, de lucht van verschraald bier en een zaal in vervoering. Pas merken hoe je het gemist had, als je het weer meemaakt. En de dankbaarheid van de trouw van het boek, dat wat er ook gebeurde, altijd was. Laat deze herfst alsjeblieft een lente blijken.
Wij worden wakker uit een hele lange slaap.
zondag 12 september 2021
Waarom de nieuwe bibliotheek Lichtenvoorde een ode is voor kleinere bibliotheken
Afgelopen donderdag werd de nieuwe bibliotheek in Lichtenvoorde geopend. Lichtenvoorde, waar kent u dat ook al weer van? Nou, de meesten zullen het kennen van de Zwarte Cross, want die vindt in de achtertuin van dit stadje. Lichtenvoorde telt zo'n 13.000 inwoners. Een plaatsje als vele andere zou je denken. Het is ook een plaatsje dat lijkt op het plaatsje waar ik zelf opgroeide, een paar dorpen verder in de Achterhoek. Ik maakte in mijn jeugd graag gebruik van die bibliotheek. Als plek om boeken te vinden van Campert, Biesheuvel of Poe, om te lezen over geschiedenissen of om platen te lenen van U2, The Smiths of soortgelijke bands. De bibliotheek heeft me daardoor mede gevormd tot wie ik ben. Heeft die bibliotheek veel moeite voor gedaan? Ja en nee. Ja, want het is best veel werk om zo'n bibliotheek te onderhouden en nee, want ik vond zelf met mijn vrienden mijn weg in de bibliotheek. Die bibliotheek moest er vooral zijn. Tot zover de nostalgie, terug naar de werkelijkheid in Lichtenvoorde
Nuchter boerenverstand
De bibliotheek in Lichtenvoorde is één van de zeven vestigingen van de bibliotheek Oost-Achterhoek en is al maanden open maar door corona liet de officiële opening op zich wachten. De bibliotheek Oost-Achterhoek behoort al jaren tot de laagst gefinancierde bibliotheken van Nederland. Met andere woorden: veel middelen zijn er niet. Toch zijn in de afgelopen jaren bijna alle vestigingen vernieuwd. Hoe doen ze dat? Nou, vooral met nuchter boerenverstand: investeren waar het echt nodig en geen overbodige opsmuk.
En dat zien we ook terug in de bibliotheek van Lichtenvoorde, een bibliotheek die alles heeft wat je nodig hebt voor een moderne bibliotheek en die vervolgens toch nog een klein geheim kent. Maar dat verklap ik nog niet.
De bibliotheek is gesitueerd in hartje centrum van Lichtenvoorde. Wel op een plek die in ontwikkeling is maar de bibliotheek zal daar met haar bezoekersaantallen een positieve rol bij spelen. Grappig detail is dat de straat van de bibliotheek 'De Leest' is. Eigenlijk een verwijzing naar de schoenmakers van Lichtenvoorde maar als bibliotheek kan je het toch ook anders uit leggen.
De ruimte is mooi overzichtelijk met een volledige doorkijk door de bibliotheek door de lage kasten. Veel zit- en studiemogelijkheden en een soort nisvormige boekenhoeken die tevens als 'taalhuis' of als 'informatiepunt' kunnen dienen. Allemaal niet spannend maar heel functioneel.
Aan de zijkant van de grote ruimte bevindt zich nog een cursuslokaal. Een mooi open lokaal dat - op het moment dat er geen cursus is - eenvoudig bij de bibliotheek betrokken kan worden en dienst kan doen als lees- of studieplek. Zie hier, een functionele moderne bibliotheek in een notendop. Alles zit erop en er is geen cent teveel aan uit gegeven.
De andere helft van het verhaal
En toch. Dat is maar de helft van het verhaal. De gasten die de opening bijwoonden, liet men een kleine rondgang door de bibliotheek maken. En in kleine gesprekjes werd zichtbaar gemaakt wat de bibliotheek allemaal deed voor of achter de schermen. Een gesprekje met de onderwijsconsulent, een gesprekje bij het informatiepunt digitale overheid, een kleine toelichting bij het bieblab en een gesprekje met een taalmaatje. Het liet zien hoe deze ruimte gebruikt gaat worden en hoe van dagdeel tot dagdeel het karakter van een bibliotheek kan veranderen. Op het ene moment is deze bibliotheek een voorleestheater, het andere moment een taalhuis, het moment erop gewoon een stamtafel van krantenlezers en drie tellen later weer een cursuslokaal voor cursussen.
Ze zeggen wel eens 'put your money where your mouth is'. Nou, dat is dus eigenlijk precies wat in de bibliotheek Lichtenvoorde en al die vestigingen van Oost-Achterhoek gebeurt. Er wordt geen cent teveel uitgegeven aan de inrichting, het geld zit in de programma's. Niet dat je wat kunt zeggen van die inrichting hoor, het ziet er echt keurig en functioneel uit. Maar het echte geheim zijn toch de activiteiten. Kijk maar eens op de activiteitenkalender van deze laag gefinancierde bibliotheek. En dan zie je dus dat er elke dag op meerdere plekken iets te doen is. Niet het pand maar wat er gebeurt, doet er toe. Niet de hardware maar de software.
Nou, allemaal pluimen voor Lichtenvoorde. Is er dan niets negatiefs over te zeggen? Nou vooruit, ik had het mooi gevonden als de bibliotheek niet alleen had gezeten in de pand maar dat er nog een tweede passende organisatie bij had gezeten. Maar goed, dat moet ook maar op je pad komen en passen.
Cadeau voor het leven, je eigenontwikkeling zonder dat je het door hebt
Toen ik zelf klein was in de Achterhoek vormde de bibliotheek mij door er te zijn met een collectie. Nu is die bibliotheek getransformeerd tot een platform van activiteiten. Activiteiten die georganiseerd worden door bibliotheek maar die evenzeer spontaan ontstaan doordat scholieren er gaan studeren of doorat mensen een praatje met elkaar maken. De vorm van de bibliotheek is anders maar de inhoud is ongewijzigd. En nog steeds vormt die bibliotheek mensen. En nog steeds geeft die bibliotheek bezoekers, soms zonder dat ze het door hebben, iets mee waar ze hun hele leven plezier van hebben: hun eigen ontwikkeling.
En om eerlijk te zijn, ook Lichtenvoorde is hier niet uniek in. Het is te danken aan al die bibliotheekdirecteuren en hun teams die knokken om met die o zo beperkte middelen ook in de kleinere plaatsen dit wonder van ontwikkeling te laten plaats vinden. En dat is waarom ik zo ontzettend houd van dit soort bibliotheken.
Hup Lichtenvoorde!
zondag 5 september 2021
Van een Bibliotheekwet naar een wet op Leven Lang Ontwikkelen?
Het is daarom interessant om het rapport 'Noodzaak van volwasseneducatie voor iedereen' eens te lezen. Het rapport ging naar de kamer net voor mijn vakantie. Het is geschreven door Maurice de Greef en Mieke de Haan, beide van de leerstoel Volwasseneducatie van de Vrije Universiteit Brussel en Marieke Brugman van de Nederlandse tak van de Unesco. Bibliotheken kennen de Volwasseneducatie vooral van de zogeheten WEB-gelden waarbij in arbeidsmarktregio's tot inzet van onder andere taalhuizen wordt gekomen. Het is een complexe regeling met weinig beleidsvrijheid en inderdaad, hele beperkte middelen.
In het rapport vergelijken de schrijvers de investeringen van Nederland met andere landen in Europa. Wat denkt u, staat Nederland op 'pole position' om maar eens in de racetermen te blijven?
Nederland is maar een matige middenmoter in dit tabelletje. Enerzijds valt de grote variatie op maar ook dat er in deze lijst niet heel veel lijn is. Hoewel Scandinavische landen echt bovenaan staan, zoals verwacht, doen ook landen als Malta en Polen het goed. Ook de variatie is groot, een paar landen die tientjes per inwoner uitgeven en veel landen die met een paar euro's of dubbeltjes aan komen zetten.