donderdag 20 december 2018

Deckers-index: Bibliotheek Hoogeveen is de best presterende bibliotheek van Nederland!


Bijna kerst. En ik vermoed zo ongeveer de laatste blogpost van mij voor dit jaar. Maar wel één met een fantastische uitsmijter. Wie is namelijk de best presterende bibliotheek van Nederland? De beste bibliotheek van Nederland staat in Zwolle, keurig gekozen door een jury en publiek.

De best presterende bibliotheek van Nederland volgens de Deckers-index is - tromgeroffel - Hoogeveen! Hoogeveen laat nipt Stadskanaal (die de vorige keer bovenaan stond) en Maas en Peel achter zich.


Deze ochtend mocht ik in de personeelsvergadering van de bibliotheek Hoogeveen het nieuws bekend maken, de oorkonde uitreiken en al die hardwerkende collega's daar feliciteren.  Ze waren er blij mee zoals u ziet. Een mooie bibliotheek trouwens met een prachtige verhalenwerf die zeker het bezoeken waard is. Mijn felicitaties!

Deckers-index
Maar waar kijkt u eigenlijk naar in deze top-20 en hoe werkt die? Nou dat gaat als volgt. In de afgelopen week publiceerde ik al de top-15's van het aantal uitleningen per lid, het percentage lid, het aantal bezoeken per inwoner en het aantal activiteiten per 1.000 inwoners.

Van elk van deze kengetallen heb ik een lijst van alle bibliotheken. In totaal staan er 149 bibliotheekstichtingen op deze lijst. Degene die op één van bovenstaande lijsten bovenaan stond, kreeg 149 punten, de nummer twee krijgt 148 punten en zo verder. De nummer 74 en nummer 75 vormen gezamenlijk het midden van deze lijst en dus ook het landelijk gemiddelde. Tel vervolgens alle punten bij elkaar op et voila: de Deckers-index.

Knappe prestatie
Wie door de lijst heen kijkt ziet dat het een knappe prestatie is om op alle fronten goed te scoren. Daarmee denk ik dat het ook wel een redelijk gewogen verhaal is. Ik heb bijvoorbeeld overwogen om het gebruik van ebooks nog als aparte indicator mee te laten tellen. Maar wie dat doet laat ebooks (wat maximaal 5% van de uitleningen is) even zwaar tellen als de uitleen van fysieke materialen. Dat zijn onvergelijkbare eenheden. In die zin is dit wel een gebalanceerd aantal factoren.

Opvallend is ook dat er geen G4-bibliotheken tussen zitten en in het geheel geen bibliotheken met een heel groot werkgebied. Sterker nog: Scherpenzeel als kleinste bibliotheek van Nederland staat er gewoon leuk tussen. Het feit dat grote steden hier wellicht minder tussen staan is dat grote steden in de regel minder leden kennen dan kleinere plaatsen of plaatsen met een hoog opleidingsniveau.

Dank aan de bibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek
Een speciaal woord van dank zo aan het eind van al die lijstjes wil ik graag nog kwijt aan de bibliotheken en de KB. Ik volg nu al een paar jaar de cijfers per bibliotheek en ik kan zien dat de kwaliteit van deze cijfers in de afgelopen jaren sterk verbeterd is. Deels ligt dit aan dat bibliotheken veel consequenter zijn gaan invullen maar het heeft ook te maken met het programma dat de KB uitvoert rond de gegevenslevering. Voor mij als blogger werpt die inspanning veel vrucht af en maakt de kwaliteit van de uitkomsten stukken beter. Dank daarvoor.

Gefeliciteerd!
Dat neemt allemaal één ding niet weg: wie op deze lijst staat heeft weer een prachtige prestatie geleverd dit jaar. Gefeliciteerd allemaal en Hoogeveen, Stadskanaal en Maas en Peel in het bijzonder.

Fijne dagen allemaal!

maandag 17 december 2018

Welke bibliotheek heeft de meeste bezoekers en activiteiten?



Vandaag weer een paar top-15's maar dit keer niet van uitleencijfers maar van bezoekers en activiteiten. Bibliotheken hebben gezamenlijk zo'n 60 miljoen bezoekers per jaar. Dat zijn uiteraard veel mensen die een boek hebben geleend maar dat kunnen ook krantenlezers zijn of mensen die een cursus volgen of die deelnemen aan een activiteit. Je hoeft voor lang niet alle bezigheden lid te zijn. Het daarom logisch om het aantal bezoekers te relateren aan het aantal inwoners. Hoe vaak bezoeken inwoners gemiddeld de bibliotheek. Landelijk gezien komt elke inwoner 3,5 keer per jaar in de bibliotheek. 

Twee jaar geleden waren Deventer, Arnhem en Hengelo nummer 1, 2 en 3 in dit lijstje. Alledrie behoren ze zeker nog tot de top maar Scherpenzeel, Gouda en Maas en Peel nemen de kopposities over. Dat is toch een mooie prestatie van Scherpenzeel want dat is kleinste bibliotheek van Nederland  met een werkgebied van 9.700 inwoners. En die komen dus allemaal ruim 11 keer per jaar in de bibliotheek. Pluim voor Alfred Haaksma, de dappere directeur van deze bibliotheek. 

Ook constateerde ik twee jaar geleden al dat er relatief veel instellingen in deze lijst zitten met een gecombineerde functie. Denk aan Rozet, het Eemhuis, Zinin, Kulturhus Borne en de Nieuwe Nobelaer. Combineren van functies leidt dus tot meer bezoekers zou je kunnen stellen. Het kan zijn dat het de gebruikscijfers vertroebelt maar het kan ook goed zijn dat bezoekers die eenmaal in huis zijn, verleid worden om meerdere functies te gebruiken.  

Digitale bezoekers


Bibliotheken doen veel via internet. Je kunt iets opzoeken, je kunt iets reserveren, je kunt naar ebooks. Cijfers van websites zijn soms wat lastig te vergelijken. Hoewel veel bibliotheken nu hetzelfde pakket gebruiken, blijf ik het altijd nog een beetje een spannend cijfer vinden. Met die kanttekening geef ik u die top-15.

Ook hier maak je een kengetal door het totaal aantal bezoekers te delen door het aantal inwoners of het aantal leden. Ik heb er voor gekozen om dit nu per lid te doen. De meeste handelingen op de website zijn namelijk gerelateerd aan het lidmaatschap.

Bibliotheek Aan den IJssel, Centre Cèramique (Maastricht) en BiblioPlus (Boxmeer e.o.) voeren de lijst aan. Gemiddeld komt een bibliotheeklid drie keer per jaar op de website. Bij de koplopers is dat minstens twee keer zoveel en bij Bibliotheek Aan den IJssel bijna tien keer zoveel. Waarom Bibliotheek Aan den IJssel het zo goed doet, kan ik niet gelijk ontdekken aan hun site.

De meeste actieve bibliotheek



En naar de laatste top-15 van dit jaar. Die van activiteiten. Dit wordt nog niet zo heel lang goed geteld maar het bestand wordt wel steeds beter. Activiteiten vormen dan ook steeds vaker een belangrijker onderdeel van het werk.Wellicht speelt ook een beetje mee dat we de cijfers per bibliotheek openbaar maken en dat dat wat meer druk geeft om te zorgen dat er cijfers zijn. 

Bij activiteiten is het wel een beetje opletten want ze zitten verstopt in meerder kolommetjes: schattingen en geregistreerde tellingen. Het meeste is overigens netjes geregistreerd.

De activiteiten bereken ik - om ze vergelijkbaar te maken - per 1.000 inwoners. Voor activiteiten hoef je bijna nooit lid te zijn dus delen op het inwonertal is dan logischer.

Dan de top-15. Fier aangevoerd door Kultuhus Haaksbergen. Een gecombineerde instelling waar inderdaad veel activiteiten plaats vinden: bibliotheek en theater onder één dak. Gevolgd door Hoogeveen en Drachten. Op de vierde plaats het door bezuinigingen getergde Graafschap waar de vestiging Warnsveld nog altijd onder druk staat. Je snapt niet dat de politiek daar twijfelt: er gebeurt daar hartstikke veel! Gemiddeld in Nederland zo'n 8,5 activiteit per 1.000 inwoners per jaar en bij de top rond de 50 activiteiten per jaar. 

Type activiteiten en total omvang


Naast al die top-15's is het ook wel aardig om nog een te kijken naar alle typen activiteiten. Een paar jaar geleden deed ik dat ook. In 2015 werden er nog maar 77.000 activiteiten geteld. In 2017 bijna twee keer zo veel? Magie? Nee, deels zijn er veel meer activiteiten en deels moet ik zeggen dat bibliotheken het ook veel beter zijn gaan registreren. Een paar jaar geleden had zo'n 30% van de bibliotheken deze cijfers niet ingevuld. Nu is het nog slechts een enkeling. 

Activiteiten vormen naar collectie dus steeds vaker een kernbezigheid. Het sluit aan bij het artikel dat ik in 2015 al schreef over het feit dat de programmeur de nieuwe collectioneur lijkt te worden.

Ook de verdeling van activiteiten is veranderd. . Het aandeel Lezen en Literatuur is kleiner geworden ten gunste van educatie en ontwikkeling. Dat zou kunnen komen door activiteiten rond taalhuizen en bibliotheek op school. Maar een goede definitie wat waaronder valt zal vaak nog wel een kluif zijn en kan per bibliotheek ook verschillende geïnterpreteerd worden. 

Op naar een top-20 aller top-15's?
Nou alle bibliotheken die weer in het lijstje staan: klasse! Mooie prestatie. Wij gaan zo langzamerhand richting kerst. Eens kijken of we alle statistieken nog eens samen kunnen brengen tot een top-aller-top-15's kunnen maken en zo kunnen bepalen wat de best presterende bibliotheek van Nederland is. Wie denkt u dat dat is?

Stay tuned.

vrijdag 14 december 2018

Welke bibliotheek heeft de meeste leden en wie leent het meeste uit?


Hoewel de uurtjes vrije tijd in december schaars zijn, heb ik toch wat tijd gevonden om weer een paar top-15's voor te bereiden. U leest het goed: een paar. Dus na dit blog krijgt u er nog een paar. Vandaag hele klassieke bibliotheekcijfers: wie heeft de meeste leden en wie leent het meeste uit?

Tja, hoe meet je wie de meeste leden heeft? Want Amsterdam is groter dan Kampen? In bibliotheken is het vrij gebruikelijk om dat uit te drukken in het percentage van de bevolking dat lid is. En dat lijstje ziet u hierboven. In een gemiddelde plaats is rond de 20% van de bevolkin lid van de bibliotheek. Ongeveer één op de vijf. 

Maar in bovenstaande lijstje Zwolle, Zaanstreek en Zeeland (allemaal plaatsen met een Z) waar niet één op de vijf maar één op de drie inwoners lid is. Twee jaar geleden bestond de top-3 ook uit Zwolle en Zeeland maar stond Hengelo op de derde plaats. Er is stuivertje gewisseld in de top. 

Echt iets opvallende kan ik niet gelijk ontdekken aan deze lijst. Zijn het typische middenklasse-plaatsen met iets meer dan gemiddeld hoger opgeleiden? Zijn het bibliotheken die allemaal stevig investeren in Bibliotheek op school en daardoor veel kinderen hebben? Zijn het plaatsen met een actief marketingbeleid of een sterke collectie? Het zal een combinatie van alle zijn. Wel veel 'Beste bibliotheken van Nederland' in de lijst: Zwolle, Hengelo, Almere en Arnhem.


Waar leent men het meeste uit?


En dan het tweede cijfer over de klassieke bibliotheek: wie leent het meeste uit? Ja natuurlijk grotere bibliotheken lenen in absolute aantallen meer uit dan anderen. Maar als je bibliotheken onderling wilt vergelijken dan kijk je vaak naar het aantal uitleningen per bibliotheeklid. En dan ziet de top-15 er als volgt uit.

Enschede, Staphorst en Achterhoekse Poort voeren de lijst aan. Enschede zelfs met 43 uitleningen per lid terwijl het landelijk gemiddelde op 'slechts' 19,7 staat.

Twee jaar geleden maakte ik ook dit overzicht en toen stonden Enschede en Staphorst ook bovenaan. Het landelijk gemiddelde lag in 2015 op 20,7 uitleningen per lid en nu dus 19,7.

In de lijst relatief veel bibliotheken met een werkgebied met christelijke signatuur. De leestraditie is daar blijkbaar nog altijd sterk. Hoogste nieuwe binnenkomer in deze lijst is Bibliorura uit Roermond evenals Heuvelland en Nuth. De katholieken slaan terug zullen we maar zeggen.

In het volgende blog gaan we kijken naar de bezoekers en activiteiten. Stay tuned!


zondag 2 december 2018

Het beste sinterklaascadeau.... maar wel voor volgend jaar


In twee eerdere blogs liet ik u al weten dat ik bezig was met een bijzondere speurtocht, die van de oorlogsdagboeken van de  Bibliotheek Deventer. Kort samengevat: ik had een bijzonder oorlogsdagboekje gevonden van een noodfiliaal van de Deventer bibliotheek. Het dagboekje was bijgehouden door twee 20-jarige jongedames die in de laatste maanden van de oorlog dit noodbibliotheekje draaiend houden. De locatie is een oude Jaminwinkel waar men, tussen de geallieerde bombardementen door, boeken uitleent en klanten te woord staat. Klanten die soms zelf net geliefden hebben verloren of klanten die toch gewoon onder hun bibliotheekboete uit proberen te komen.

Het is een lieve kleine geschiedenis waar ik flink wat achtergrondinformatie bij heb gevonden. Wat deden deze jongedames na de oorlog? Wat gebeurde er verder in de bibliotheek en welke kleine verzetsdaad voerde men uit?

U wist al van mij dat ik bezig was om het boekje gepubliceerd te krijgen en dat WalburgPers de mooie uitgever was die dit op zou pakken. Ruim een maand geleden tekende ik het contract met WalburgPers en ze gingen vlot aan de slag.  Een week of twee geleden kwam bovenstaande omslag gereed! Ik ben er blij mee, ik vind het een mooi ontwerp dat Walburg heeft gemaakt.


U kunt al intekenen!
Vrijdagavond kwam ik thuis na een lange week werken en trof in mijn brievenbus de voorjaarscatalogus van WalburgPers. En ja hoor! Het boekje staat erin! Die catalogus is vooral bedoeld voor de boekhandelaren. Ze baseren op deze informatie hun inkoop. Die kunnen dus nu aan de slag.


Maar wie op de site van WalburgPers kijkt ziet ook dat je daar al kunt intekenen op het boek! Het verschijnt pas begin april maar u bent dan natuurlijk wel verzekerd van een exemplaar...... zei hij optimistisch.

Ook bij Bol.com is nu het boek al te reserveren.



Het boek moet nog af....
Terwijl WalburgPers dus alle voorbereidingen treft voor de verkoop, werk ik zelf nog aan de laatste afronding van het boek. Van familie van beide dames heb ik prachtige foto's gekregen. Foto's van soldaten die in huis verbleven en waar iets moois mee opbloeide en foto's van platgebombardeerde huizen Het boek gaat zo een aantal verborgen documenten onthullen die samen een mooi beeld gaan bieden op de laatste maanden van de oorlog in Oost-Nederland in het algemeen en de geschiedenis van bibliotheken in de oorlog het bijzonder.

U kunt dus al bestellen voor Sinterklaas.... u hebt het dan ruim op tijd voor Sinterklaas volgend jaar. Zo vroeg was u nog nooit klaar! Snel bestellen dus.