woensdag 19 oktober 2016

De-niet-kunnen-lezen-en-niet-kunnen-schrijven-show!


Op 9 september opende in de bibliotheek Eibergen het Taalhuis Oost-Achterhoek. Het zijn altijd feestjes waar ik met een dubbel gevoel naar kijk: goed dat het gebeurt maar het was zo fijn geweest als het niet nodig was. Lees nog maar eens het verslag na in Berkelnieuws.

Het is een initiatief dat veel bibliotheken zullen herkennen.  Elk taalhuis gaat op zoek naar de middelen die goed passen bij hun omgeving. Maar goede voorbeelden zijn het waard om gedeeld te worden. En hier hebben we er zo één.

Het taalhuis Oost-Achterhoek maakte een heus niet-kunnen-lezen-en-niet-kunnen-schrijven-show. Op een luchtige manier leggen vier laaggeletterden uit hoe zij omgingen met hun laaggeletterdheid en hoe zij zichzelf er toe zetten om beter te leren lezen en schrijven.

De Niels die in het filmpje aan het woord komt, heb ik zelf ook wel eens gesproken en hij ondersteunt ook diverse bondgenootschappen als ambassadeur. Onvermoeibaar zet hij zich in. Voor mij zijn dit soort initiatieven  en dit soort mensen het bewijs om samen door te gaan met de doelstelling van de leescoalitie: In 2025 verlaat geen enkel kind de basisschool met een leesachterstand en zijn alle volwassen geletterd of bezig dat te worden.

Chapeau en volle kracht vooruit!

woensdag 12 oktober 2016

Elk gelezen boek is een verrijking van je DNA..


Op de site Brainpickings verscheen een prachtig verhaal van de hand van Storm Reyes. Een verhaal dat ik ondertussen ook al vaker gedeeld zag worden op sociale media. Ze groeide op in een migrantenkamp en werkte al op vroege leeftijd. Onvermijdelijk lijkt ze de geschiedenis van haar ouders te gaan volgen: arm, met weinig perspectief en aan de rand van de samenleving.

Dat verandert als ze in aanraking met de bibliobus. Het verhaal verschijnt in een boek en het bedrijf StoryCorps maakt er deze animatie van. Ondertussen is Storm Reyes bibliothecaris in een bibliotheek.

Voor mij is dit niet het eerste verhaal dat deze invloed van bibliotheken verteld. Vraag maar eens rond in uw omgeving. Ook vandaag worden er in Nederlandse bibliotheken ongeveer 350.000 boeken geleend. Als 1% van deze boeken een belanrijke rol speelt in iemands leven, is vandaag het leven van 3.500 Nederlanders veranderd door de bibliotheek. Vandaag, morgen, overmorgen, volgende week, volgende maand, volgend jaar.

Elk gelezen boek is een verrijking van je DNA, wat ik je brom.  Noem het genetische manipulatie. We doen het al decennia en volledig legaal.

Met dank aan Marian Koren voor de attendering.

maandag 10 oktober 2016

Het jaar van de doorbraak van ebooks gaat nooit komen....! Maar digitalisering is belangrijker dan ooit.

Al sinds ongeveer 2000 schrijf ik in elk werkplan dat dít jaar toch echt het jaar van de ebooks gaat worden. Vanaf volgend jaar ga ik het niet meer zeggen. Want ik weet nu zeker: de definitieve doorbraak van ebooks gaat niet komen. 2017 wordt niét het jaar van de ebooks.

Hoe ik daarbij kom? Nou, die informatie haal ik uit de Media and Entertainment Outlook 2016. PWC maakt jaarlijks een 'outlook' (lees: trendrapport) over de media-industrie. Cijfers uit afgelopen jaren worden vergeleken met prognoses voor de toekomst. Dat levert mooi cijfermateriaal op om eens in het weekend door heen te lezen en wat feiten op een rij te zetten.


Ebooks: van 4% naar 6%
En daaruit komt bijvoorbeeld het plaatje van hiernaast.  De omzet van ebooks is in 2015 4% van de markt en zal in 2020 6% zijn. Hoewel het een groei is van 50%,  is 6% van de markt naar mijn gevoel nog steeds een niche. Innovatie-experts houden altijd een percentage aan van 15% om een technologie definitief te laten nestelen in de samenleving.

Het rapport haalt overigens wel het goede business model van de bibliotheken aan. Dat laat zien dat er een flinke groei zit in het platform van bibliotheek.nl.

Op dit moment zit bibliotheek.nl op 250.000 ebooks per maand. Dat zijn er zo'n 3 miljoen per jaar. Op een totaal van 70 miljoen uitleningen, zitten we dan inderdaad rond de 4% à 5%.  Dat is echter zonder het 'freemium'-model van de bibliotheken: Vakantiebieb. Die is in zijn eentje ook nog goed voor ongeveer deze aantallen. Samen kom je dan uit rond de 10% van de totale leenmarkt van bibliotheken.

Substantieel, zeker. Maar wie de groeicijfers ziet, ziet dat de markt van ebooks zelf maar heel matig groeit.

Muziek: van 53% naar 80% digitaal
Om dat te illustreren is het aardig om eens naar een paar andere sectoren te kijken. En dan zie je plotseling dat die al in een hele andere omgeving verkeren. In vergelijking daarmee pieren wij over procenten.

Bij de muzieksector is op dit moment al 53% van de markt volledig digitaal en dat aandeel groeit tot 2020 naar 80%. Vinyl is in de muziekmarkt wat ebooks zijn voor de gedrukte markt: iedereen praat erover maar het gaat om marginale marktaandelen.

Bij muziek is de volledig omslag naar digitaal een feit aan het worden. Streamingdiensten als Spotify hebben der rol van EMI in de muziekwereld overgenomen.

Media en entertainment: meer digitaal dan fysiek
De ontwikkeling die de muziek heeft ingezet zien we terug in de hele entertainment- en mediaindustrie. Of het nu gaat om games, films, televisie of boeken: steeds minder fysiek, steeds meer digitaal. Hiernaast ziet u hoeveel wij besteden aan deze producten. 2015 was daarin echt een kanteljaar. Net als bij muziek haalt de hele media- en entertainmentindustrie vanaf 2015 meer omzet uit digitale producten dan uit niet-digitale producten (zoals losse games, boeken, losse films etc.).

Het jaar van de ebooks komt nooit...
Het jaar van de ebooks komt nooit. Ebooks gaan geen vaste plek krijgen in het mediafirmament van de eeuwigheid. Het is de doorgaande ontwikkeling van het boek. Ebooks zijn de hybride stap naar de digitale wereld. Een tussenvorm. En kenmerk van deze tussenvormen is dat ze nauwelijks overleven.

Waarom het ebook geen vervanger is

Want ik geef u een paar voorbeelden. De PTT gaf jarenlang het telefoonboek uit. Is dat op ebook verschenen? Een telefoonboek als ebook is geen ebook, dat is een website met database. Of wat dacht u van het spoorboekje van de NS. Het stond vroeger altijd een tijd in de boeken-top-10. En nu? Is het een ebook? Nee, het is een website met database? En de encyclopedie? Is dat een ebook geworden? Nee, ook niet. Dat is nu een wiki-platform waar burgers zelf hun lemma schrijven.

Veel content die vaak in boeken verscheen, verschijnt nu in digitale leeromgevingen. Kijk maar naar hoe uw kinderen studeren aan de universiteit of de middelbare school. Scholen creëren een digitale leeromgeving waar veel van de lesstof aangeboden wordt of terugvindbaar is.

Dat neemt niet weg dat lezen blijft en dat het boek blijft. Net zoals we nu nog altijd wandelen en niet alles met de auto doen. Sterker nog: er zijn meer mensen dan ooit die meedoen aan Nijmeegse vierdaagse. Lezen blijft een basisvaardigheid maar wel één die nodig is om juist binnen die digitale wereld nog goed je weg te kunnen vinden.

Zit ons collectiebudget wel op de goede plek?
Wie ziet dat 50% van de media-omzet nu digitaal is, zou ook kunnen zeggen dat we 50% van ons collectiebudget digitaal moeten besteden. Niet aan ebooks - u weet nu dat dit een niche blijft - maar vooral aan al die andere nieuwe functies die de bibliotheek wil vervullen: diensten rond basisvaardigheid, dienst rond digitale ondersteuning van onderwijs, diensten met digitale cursussen. Maak van de bibliotheek de digitale leeromgeving voor alle burgers van Nederland. Maar ik voel de discussie over mijn opmerking over het collectiebudget al aankomen.

Het jaar van het ebook gaat niet meer komen
Het trendrapport van PWC toont aan dat het tijdperk van gedrukte media definitief overschaduwd wordt door die van de digitale media. Er ligt een wereld voor ons. Er is nog zoveel te ontdekken. Maar het jaar van het ebook.... gaat niet meer komen.

Kom maar door met uw reacties!

donderdag 6 oktober 2016

Bibliotheekhumor: 'One' : de echte hit over de NBC+ en het landelijk bibliotheeksysteem?



Er blijkt al een echte popsong te zijn over de NBC+ en het landelijk bibliotheeksysteem. Lukas Koster en Mark Dehmlow spelen hier het nummer 'One' van U2. De tekst is echter lichtjes gemodificeerd. Ik vind hem briljant en zat toen ik deze voor het eerst zag, grinnikend in de trein. En u misschien nu ook wel.

Ik kwam aan deze tip via de gesprekstafel die de Koninklijke Bibliotheek met leveranciers organiseert. Voordat we waren begonnen vroeg ik of iemand nog een bibliotheekmop kende. Ronald van Dieën van Ex Libris kwam met deze bovenstaande tip. Koster en Dehmlow schijnen vaste prik te zijn op een internationale conferentie voor bibliotheken. Ze hebben overigens nog een aantal songs gemaakt voor bibliotheekwerk en die vind je hier.

Ik weet welk bandje ik graag binnenkort bij een opening zou zien.....


dinsdag 4 oktober 2016

De schrale oogst van twaalf jaar RFID en een oproep voor meer innovatie


Voor mijn werk bij de Koninklijke Bibliotheek dook ik weer eens in de dossiers over RFID: u weet wel die chips die in boeken zitten en in veel gevallen ook in ledenpassen. Ergens begin 2000 werd er mee gestart en vanaf 2004 zorgde NBD|Biblion dat deze chip ook in elk afgeleverd boek zit. Grootschalige invoering werd daarmee een feit. Hierboven het oudste filmpje dat ik erover kon vinden: de introductie in 2006.

Om eerlijk te zijn: ik was al wel weer flink kwijt hoe het zat met al die RFID-toepassingen. De pagina van de KB over RFID is daarbij wel een handig startpunt voor wie er zelf nog weer eens in wil duiken.

En na het lezen, heb ik goed nieuws en slecht nieuws. Eerst maar het goede nieuws? Dat dacht ik al.

Het goede nieuws
RFID is grootschalig ingevoerd en is voor media echt de standaard geworden. Waar we vroeger nog verschillende typen barcodes hadden, is er en nu één chip. Die chip heeft er onder ander voor gezorgd dat een dienst als Plankklaar leveren van de NBD zijn weg kon vinden.  Verder zijn er wapperstokken ontwikkeld voor collectiebeheer en er zijn heuse 'slimme boekenkasten en displaytafels' die zelf weten wat er in staat of wat er op ligt. En tot slot wordt her en der met RFID-tunnels getest om grote hoeveelheden in één keer te registreren.

Zo. Dat is twaalf jaar RFID-innovatie. Dan nu het slechte nieuws.

Het slechte nieuws: Veredelde vervanging van barcodes en beveiligingsstrips
Het slechte nieuws is dat we bottom-line eigenlijk niet veel verder zijn dan de vervanging van barcodes en beveiligingsstrips.

Nou wil ik ook niet bepleiten dat al onze bibliotheekgebruikers hun chip moeten implanteren, zoals je in onderstaande filmpje ziet, maar meer zou toch mogelijk moeten zijn.


Wat mij opviel bij het doorlezen van de stukken: er wordt maar heel weinig informatie op de chips gezet. Er zit een uniek nummer op elke chip maar we plaatsen vaak ook nog eens ons eigen nummer erop. Er is wel eens gediscussieerd of het ISBN niet op de chip zou moeten staan maar omwille privacy (doordat je op afstand zou kunnen zien wat iemand heeft) werd dit weggelaten.

Landelijk IBL
In de rapportage over de proefcertificering zit onder bijlage 7 een interessant verhaal over landelijk IBL. Eén van de constateringen is eigenlijk dat alle unieke eigenschappen van RFID niet worden benut tussen de verschillende bibliotheeksystemen en dat eigenlijk telkens terug wordt gevallen op de 'oude barcode' die in de RFID is geprogrammeerd. De RFID-technologie voegt daarmee behalve standaardisatie van de technologie niets toe.  Zodra een aanvraag buiten de provinciale systemen en buiten de provinciale transportbusjes komt, is zo'n aanvraag vaak een complex proces.  Dit omdat een keten van systemen wordt gebruikt. Dat levert soms meerdere 'pakbonnen' op  bij landelijke IBL-aanvragen. En ik ken ook bibliotheken waar IBL-aanvragen voorzien worden van een tweede 'tijdelijk' RFID-label om toch maar met de eigen zelfservicesystemen te kunnen werken.

Hoezo, uitwisselbaar?

Zo min mogelijk via RFID, zoveel mogelijk via bibliotheeksysteem
Mijn gevoel zegt dat we hier het paard achter de wagen spannen. Met andere woorden: we accepteren nauwelijks elkaars RFID-chip buiten ons eigen lokale of provinciale systeem en extra informatie wordt niet of nauwelijks gebruikt. Alle processen worden namelijk uitgevoerd binnen de bibliotheeksystemen of in koppeling tussen de bibliotheeksystemen. De bibliotheeksystemen lijken haast wel het monopolie te willen houden op alle gegevens.

Ook de oplossingen die nu gemaakt worden voor de Nationale Bibliotheekpas zijn gebaat bij standaardisatie van passen en objectnummers maar de oplossing is niet exclusief gekoppeld te aan RFID-technologie. Heel bot gezegd: dit had ook nog met gestandaardiseerde barcodetechnologie gekund.

Standaardisatie met uitzonderingen
Op dit moment zijn er nog twee type bibliotheken: die met een lenerspas met RFID en die met een lenerspas met barcode. Die standaardisatie is dus nog niet bereikt. In een persbericht van de KB in juli 2016 over de Nationale BibliotheekPas stond onder andere:
De onlangs aangekondigde oplossing van de VOB maakt het mogelijk dat leden van een groot deel van de openbare bibliotheken met één pas in meerdere vestigingen kunnen lenen en/of terugbrengen. KB en VOB streven ernaar om dit in 2017 uit te breiden tot alle leden van alle vestigingen van openbare bibliotheken in Nederland, voor zowel lenen als terugbrengen.
Waar voor media de RFID-tag echt de gestandaardiseerde oplossing is, is dat voor passen nog niet het geval. Je kunt daar nu voor landelijke oplossingen ook nog niet eens uitgaan van gestandaardiseerde technologie. En dat leidt weer tot een versterkte rol van de bibliotheeksystemen die direct onderling of via een schil in de landelijke infrastructuur eigenlijk toch niet veel meer doen dan een 'barcode' en een 'pasnummer' uitwisselen.

Ook de Nationale BibliotheekPas dwingt geen standaardisatie af
Als ik de handleiding van Wise voor de nieuwe apllicatie voor de Nationale BibliotheekPas  lees, zie ik dat je die Nationale BibiotheekPas ook gewoon op barcodes laten draaien. Ook die dwingt dus geen standaardisatie af.

De handleiding schrijft bij het inschrijven van een gastlid:
Scan of typ in het veld 'Klantnummer' de barcode van het pasje van de gastklant en klik op 'OK'.
Verderop in de handleiding wordt melding gemaakt van het volgende:
Het is niet uit te sluiten dat eenzelfde pasnummer in gebruik is bij verschillende bibliotheeksystemen. In dat geval zullen er bij het inschrijven meerdere ISIL-nummers (aanvulling: dat zijn de stichtingsnummers) met bijbehorende vestigingsnamen getoond worden waaruit u dient te kiezen.
Hier staat met zoveel woorden dat we de pasnummers niet gestandaardiseerd hebben. Dat is inderdaad zo voor barcodes. Verder levert dat gebrek aan standaarden natuurlijk nog extra werk op. Want denk je dat je in een bibliotheek met alleen RFID-lezer je barcodepasje kunt gebruiken bij de zelfbediening? Ik denk het niet. Die leners moeten zich gewoon melden bij een medewerker die het via een personeelsterminal gaat uitlenen. En andersom - klant met RFID-pas meldt zich in een bibliotheek met barcodepas - geldt het evenzeer.  Gebrek aan standaardisatie levert extra werk wanneer onze leden zich melden bij een andere bibliotheek. Lekker collegiaal.

Het toont aan hoe lastig het is om te standaardiseren. Als we alleen standaardiseren om mijn collega minder werk te laten hebben, voelt het als een investering waar je zelf niet direct profijt van hebt. Een  directeur met weinig geld krabt zich nog eens achter de oren.



Schrale oogst en een oproep 
Twaalf jaar na grootschalige invoer van RFID is de schrale opbrengst dus dat we niet veel verder zijn dan ouderwetse processen in een nieuwe jas. Die nieuwe jas heeft wel twee voordelen: straks met één pas lenen in alle bibliotheken en een 'intelligente boekenkast'. En van die eerste - lenen in alle bibliotheken - moeten we er wel bij vermelden dat we ook een uitzondering maken voor barcodepassen en dat het dus nog niet eens exclusief is voor die RFID-technologie.

Mijn bescheiden conclusie is ook dat RFID gebaat zou zijn met meer innovatie, niet alleen in het logistieke maar vooral in het klantproces. Kijk maar eens hoe IBM in 2005 RFID positioneerde. Een extra oproep aan bibliotheken en leveranciers op dit punt kan geen kwaad.

Ik ben wel benieuwd waar ik de goede voorbeelden binnen of buiten de branche kan vinden. Laat het me weten.