Leeszaal Rotterdam West, er is al
veel,
veel,
veel over geschreven. Genoeg? Nee. En ik zal u vast waarschuwen. Dit wordt een langer blog. Want er is veel te zeggen over dit bijzondere laboratorium van de samenleving.
Ik spreek,
Maurice Specht en
Nienke Binnendijk. Maurice is één van de initiatiefnemers van Leeszaal West, Nienke Binnendijk staat op het punt om van start te gaan met Trade School 010. We wandelen binnen op een winderige dinsdagochtend.
Op een paar bezoekers na is het pand leeg.
Leeszaal Rotterdam West
Om kort te gaan: de Bibliotheek Rotterdam sloot 18 van de 24 vestigingen. Twee daarvan stonden in Oud- en Nieuw-West, een gemêleerde en gekleurde wijk waar hoog- en laagopgeleid vrolijk naast elkaar leven. Een wijk die de op een-na-slechtste wijk van Rotterdam wordt genoemd maar waar de gemeenschapszin torenhoog is. Omdat iedereen knokt om de wijk overeind te houden.
De Bibliotheek Rotterdam vertrok en Maurice werd getriggerd om samen met anderen te bekijken of het met de energie van de wijk het mogelijk was om een nieuwe leeszaal te maken. Niet een nieuwe bibliotheek maar een leeszaal van de wijk: publieke ruimte met als doel om gemeenschapszin rond lezen, leren en informeren vorm te geven.
Een mevrouw komt binnen met twee tassen. 'Ik zet mijn nieuwe boeken hier neer hoor. Succes ermee!'
Die energie bleek er in overvloed te zijn, vele buurtbewoners meldden zich om mee te doen. Men huurde een leegstaand pand van de woningcorporatie en startte de leeszaal. Het interieur bestaat uit gekregen meubels, de wifi wordt betrokken van de bovenbuurman, de boeken komen van de buurtbewoners. Nee, geen bibliotheek. Want er wordt niet uitgeleend maar weggeven. Dat de boeken later weer teruggebracht worden en 'terug geschonken' is een subtiel juridisch verschil.
Maar er is veel meer: de Rotterdammers met passie, vakmanschap en professionaliteit organiseren literaire maaltijden, leesclubs en er worden taalcursussen gegeven door een maatschappelijke instelling.
De organisatie bestaat volledig uit vrijwilligers. Ook Maurice - in het dagelijks leven zelfstandig onderzoeker - werkt volledig vrijwillig in de Leeszaal. 'Ach als mijn boekhouder en mijn vriendin aan het eind van het jaar maar tevreden zijn', zegt hij met een glimlach. Voor hem is de leeszaal een laboratorium van de samenleving. Hij ziet hier zijn onderzoeksvraag beantwoord over hoe je de kracht van burgers vol optimisme en vertrouwen kan inzetten.
Er komt een man binnen. Hij wenst elke medewerker een gelukkig nieuwjaar. Even later vertrekt hij weer. Maurice zwaait hem uit 'Tot volgende week', roept hij hem na.
Toch werken de vrijwilligers niet voor niets. Hun inzet wordt beloond door te voorzien in hun leerbehoefte. De cruciale vraag is: 'Wat wil je hier leren?' Die vraag probeert de Leeszaal dan in te vullen. Hetzij door het netwerk van de vrijwilligers zelf, hetzij door voor de vrijwilliger een cursus te betalen.
Leeszaal Rotterdam West draait zonder structurele subsidie. Men heeft een kleine initiële projectsubsidie gehad van de Stichting Doen! maar de eerlijkheid gebied te zeggen dat men deze subsidie nog niet nodig heeft gehad. Inkomsten komen nu uit vergoedingen voor het gebruik van de leeszaal.
Er komt een grote groep mensen binnen. Even denk ik dat dit een rondleiding is... Maurice legt uit dat er elke dag een groep mensen komt lunchen. Het gaat om een stichting van mensen met een beperking.
Maurice praat vol passie en vuur. Het is absolute aanrader voor bibliotheken om hem eens uit te nodigen. Zijn denkbeelden over een bibliotheek zijn tamelijk out-of-the-box. Maar bovenal geldt voor hem 'practice what you preach'. Wie de collaborative economy preekt, moet hem ook leven.En dat zie ik hem met verve doen.
De hele ochtend lopen er mensen in en uit. Veel mannen trouwens.
Trade School 010
Via social media was ik in contact gekomen met zowel Maurice als Nienke. Het grappige is dat op deze ochtend ook Nienke, als Rotterdammer, voor het eerst in Leeszaal West is. Via dit interview leren Maurice en Nienke elkaar kennen.
Nieke wil graag van start met iets als een Trade School 010. Dit naar het voorbeeld van het
internationale Trade School. Ze is net afgestudeerd en organiseerde het afgelopen jaar een aantal lezingen waaronder één met Afaina de Jong, één van de initiatiefnemers van
Trade School Amsterdam.
Trade School is - met hun eigen woorden:
een alternatieve leeromgeving die gebaseerd is op de uitwisseling van kennis, goederen en diensten. Betaal voor je onderwijs door middel van ruilhandel; eten, handige benodigdheden of een andere dienst zijn allemaal geldige betaal items bij de Trade School. Trade School is voor iedereen die iets te onderwijzen heeft, studenten kunnen zich opgeven voor lessen door gevraagde ruil items mee te nemen voor de leraar. De ruil items verschillen per klas. Trade School is opgericht in 2010 in New York, en heeft zich in rap tempo verspreid zich over de hele wereld.
Nienke heeft al diverse docenten gevonden die wel op deze basis willen lesgeven. Maar hoe nu verder? Tijdens het interview maken Nienke en Maurice de afspraak dat Nienke deelneemt aan een overleg
dat binnenkort plaats vindt over leren in Leeszaal Rotterdam West.
De groep lunchers vertrekt. Langzaam wordt het stil in de Leeszaal.
Over een jaar wil Nienke dat er een week met workshops is geweest op deze basis. Daar gaat ze zich voor inzetten. Uitgangspunt is: 'Wat wil jij leren?' Maurice geeft aan dat hij die vraag wel eens middag lang heeft gesteld aan passanten voor de Leeszaal. Gewoon om te weten wat je zou moeten organiseren. Je krijgt trouwens leuke gesprekken met zo'n vraag.
Maurice geeft aan dat hij weg moet. Er komen zo nog vrijwilligers van een bibliotheek kijken naar de Leeszaal. Het is een gemeente waar een vestiging dicht moet. Ze komen kijken of het iets voor 'hun' is.
Bibliotheken
Tja, wat moeten bibliotheken hiermee? Nou bijzonder veel naar mijn gevoel. Van Maurice kunnen we leren dat burgerinitiatief heel mooi kan zijn. Maar er zijn wel een paar dingen om rekening mee te houden. Maak van burgerinitiatief geen vrijwilligersorganisatie maar laat vrijwilligers zichzelf organiseren rondom een doel. Blijf dicht bij het enthousiasme van mensen. Als je wilt dat de maatschappij zelf iets gaat doen, moet je de illusie loslaten over hoé die maatschappij dat doet of dat je dat zelf kunt sturen.
Laboratorium vanuit het hart van de samenleving
Van Leeszaal Rotterdam West straalt een ongekend optimisme en vertrouwen uit. Alles lijkt te kunnen, terwijl ze niks hebben. Dit lijkt kent een verborgen overvloed die Leeszaal West en Tradeschool 010 feilloos weten aan te boren. Een laboratorium vanuit het hart van de samenleving waar kleine en grote doorbraken in sociaal denken en doen plaats vinden.
Beste bibliotheek van Nederland?
En ik vraag mij af, of dit initiatief, dat veel meer is dan een 'vrijwilligersbibliotheek' niet genomineerd moet worden voor de Beste Bibliotheek van Nederland.
We schudden elkaar de hand. Maurice gaat gauw verder met de verwarming. Daar schijnt iets mis mee te zijn.
Colofon
Deze blog verschijnt in het kader van mijn activiteiten voor het Gelderse programma 'Een leven lang leren'. Binnen dit programma zal ik een een flink aantal best practises binnen en buiten de bibliotheekbranche beschrijven. Mijn bevindingen deel ik via mijn blogs. Mijn doel is om vanuit deze best practises een set van bouwstenen te formuleren voor bibliotheken die aan de slag willen met een Leven Lang Leren. Reacties en aanvullingen stel ik zeer op prijs.