Vijf jaar na de start van de lockdown: tussen essentieel verklaard en verlies en verdriet

Ik weet het nog als de dag van gisteren. En ik krijg kippenvel als ik er aan denk. Het was het weekend van 14 en 15 maart 2020. Het aantal besmettingen met corona liep hard op. Ik was bij mijn toenmalige lief die in het midden van een grote stad woonde. We zagen de drukte in de winkelstraten terwijl het coronavirus steeds verder om zich heen greep. We vroegen onszelf af of al die mensen écht in de stad moesten zijn.  

Zelf zat ik dat hele weekend over mijn laptopje gebogen en hield een landkaart bij van bibliotheken die sloten vanweg Covid. U ziet het landkaartje hierboven. De een na de ander sloot. Ik plaatste elke paar uur een update. De kaart kleurde roder en roder. En al op die zondag trok ik de conclusie dat het niet logisch en verstandig was om bibliotheken open te houden. 

Om 17.30 uur die dag volgde de persconfentie. De ministers Slob en Bruins - het lijken nu al namen uit een ver verleden - kondigden aan dat scholen, kinderdagverblijven en horeca zouden sluiten. Daarmee werd thuiswerken de norm met daarbij voor velen de bijna onmogelijke combinatie met thuisonderwijs. In een kleine tien minuten werd de zaak afgehandeld. En op dat moment was helder: ook bibliotheken gingen dicht. Kijk het nog eens terug zou ik zeggen. U kijkt naar een andere wereld. Ik kreeg kippenvel toen ik het zag en het emotioneerde me ook. Dit was de crisis waar we met elkaar door heen waren gegaan. Maatregelen die we nooit voor mogelijk hadden gehouden werden genomen.  

Daar waren overigens al weken van zorg aan vooraf gegaan. De beelden van Italiaanse ziekenhuizen en mortuaria die overliepen. En toen dachten wij hier in Nederland nog dat de Italianen het wel niet goed voor elkaar zouden hebben. Maar enkele weken later  stonden er ook hier triage-tenten bij de ziekenhuizen en puilden intensive-care-afdelingen uit. Zieke mensen moesten zelfs naar Duitsland omdat onze capaciteit tekort schoot. Er stierven mensen zonder dat er familie bij mocht zijn. 

Er kwamen zelftesten (dat duurde overigens nog wel even), mondkapjes, een coronamelder en een coronapas. Covid zou de wereld ruim twee jaar strak in zijn greep houden. 

In dit weekend denk ik aan die tijd terug. Op 21 maart 2020 - het eerste weekend na die persconferentie  - schreef ik het volgende:

'Ja, ik geef het ruiterlijk toe, ik ben bang geweest deze week. Bang over hoe dit afloopt. En onzeker over hoe lang het duurt. De positieve energie - de nieuwe en creatieve ideeën - die ik overal zag, deed me haast schuldig voelen dat ik ook die gevoelens van angst en onzekerheid had. Overdag de energie om te kijken hoe we hier mee om kunnen gaan, 's nachts de onzekerheid. Want het lijkt haast wel of ons leven niet stil mág vallen. Als de crisis de kantoordeur sluit, openen we ons thuiskantoor. Zonder een dag vertraging. En door... En ja, daar doe ik net zo hard aan mee.'

Bibliotheken in crisistijd: essentieel verklaard

Vanaf 15 maart 2020 zou ik ongeveer 30 artikelen schrijven over Bibliotheken in crisistijd. Ik deelde mooie initiatieven van bibliotheken, deelde grafieken en schema's over hoe zaken geïnterpreteerd moesten worden en stak ons af en toe een hart onder de riem. Na eerste sluitingen volgde in december 2020 de langste lockdown met zelfs een avondklok. Bibliotheken gingen 156 dagen achter elkaar dicht: van 15 december 2020 tot 20 mei 2021. Ondanks alle goede haal- en breng-initiatieven werden de gebruikscijfers een bloedbad: bijna geen bezoekers, veel minder uitlenen en alleen kleine of online activiteiten. De enige dissonant was de online bibliotheek, die floreerde. 

In die crisistijd zijn een aantal bibliotheekinitiatieven ontstaan die we nu nog terugzien. Zo onstonden bij de Bibliotheek Gelderland-Zuid (Nijmegen e.o)  de Biebboys, de vrolijke Kees en Joran die via allerlei filmpjes enthousiast het lezen promoten. En in Groningen ontstond het aantstekelijke Bieblab met tal van interessante uitdagingen voor lezen en digitaal burgerschap. 

Maar er was ook een andere kant. De aanmelding voor een vaccinatie tegen corona moest digitaal geschieden. En toen bleek dat dat voor grote groepen een probleem was. Later gold dat ook voor de coronapas die in een app op je smartphone zat. Op een ochtend belde een woordvoerder van minister Hugo de Jonge naar Maaike Toonen van de KB met de vraag of de minister die avond bekend mocht maken dat bibliotheken daarbij zouden helpen. Maaike zei gelukkig ja (stel je voor dat ze nee had gezegd). En binnen een dag regelden de KB, de VOB en Provinciale Ondersteuningsinstellingen dat alle bibliotheken op de hoogte waren en de volgende dag konden inwoners van Nederland geholpen worden. De sector liet zich van zijn sterkste kant zien en hielp velen in die lastige situatie. Bibliotheken werden daarmee essentieel verklaard en kregen ruimere mogelijkheden dan andere culturele instellingen. En geef maar toe, daar waren we trots op als sector. 

'Never waste a good crisis' zeggen ze wel eens. Nou, als het gaat om de positie van bibliotheken is die crisis inderaad goed gebruikt. De sector bleek vitaal, creatief en relevant. 

Het verlies en verdriet

Toch is er meer als ik er aan terugdenk. En dat is ook de emotie die ik voelde toen ik die persconferentie terugkeek. En dat is het gevoel van verlies, verdriet en angst. In mijn omgeving stierven verschillende mensen aan Covid. De wijze waarop of de wijze waarop er afscheid kon worden genomen was vaak traumatisch. Iedereen die ouders op leeftijd had, was bang dat het hen zou treffen. Het kan haast niet anders of u herkent dat.

En ik heb een paar vrienden, kennissen en collega's die Long Covid kregen. Zij werden maar niet beter. Ze krabbelden op, vielen weer terug, krabbelenden weer op en vielen weer terug. Niets leek te helpen. En niemand wist ook wat er moest gebeuren. Ze verloren hun baan of moesten hun leven aanpassen aan de capaciteit die hen nog restte. Waar aan het begin veel aandacht was voor Covid en de genezing ervan, verdween die aandacht zodra het overgrote deel weer vrij en vrolijk verder kon leven.  Langzaam verdwenen deze mensen naar de randen van de samenleving. 

Wij gingen verder. Zij bleven achter. 

Gisteren, 15 maart, was wereldwijd de Long Covid Awareness Day. Het is dus goed om er nog eens bij stil te staan.  De stichting Long Covid schat het aantal mensen die al langer dan twee jaar lijdt aan Long Covid op ruim 200.000 Nederlanders. Dat is ongeveer evenveel als de hele stad Almere. Ik ben dus maar donateur geworden van die stichting, één van de weinige partijen die nog investeren in onderzoek en aandacht vragen om tot een oplossing te komen.  

Het dubbele gevoel en niet nog zo'n crisis

Dat is dus het dubbele gevoel: we sloegen ons als sector positief door deze crisis en tegelijkertijd is er het verdriet van verlies. En bij het teruglezen voel ik opnieuw de angst en onzekerheid. Het niet weten hoe lang het duurt. En ik herinner mijn eigen Covid-infectie en de ijlende koorts die het meebracht. De angst of het wel over zou gaan. Voor heel veel anderen liep het anders af. Ook die pijn voel ik. 

Het is nu vijf jaar geleden. Lees de artikelen uit die tijd nog eens terug. En praat er nog eens over.

Alles in mij roept na herlezing dan ook: niet nog zo'n crisis. 

Maar wie in de wereld om zich heen kijkt weet dat er op allerlei manieren nog gevaar dreigt: van een nieuwe pandemie, tot verstoorde stroomvoorziening en uitval van internet of zelfs een oorlog. We krijgen de oproep om toch maar een noodpakket in huis te halen. Dan weet je dus dat een crisis niet ver weg is. Zeker niet met machthebbers die landen en hun bevolking zien als te verhandelen goederen. En waar het slechts draait om een goede 'deal' in eigen belang. Zelfs bij deze optimist zinkt dan de moed naar de schoenen. 

Laatste gewone dag

Ingmar Heytze schreef daags voor de tweede lange lockdown in december 2021 het volgende gedicht. Een gedicht voor  een samenleving die op de rand van een crisis staat. Ik vond het fijn om dat gedicht nog eens te herlezen. Elke dag kan de laatste gewone dag zijn.

In elke crisis betalen we met vrijheid, ruimte en tijd. En het donkerste uur komt vlak voor het licht. Dat eerste weet ik zeker. Dat tweede hoop ik en daar houd ik me aan vast. 

Het land is moe : bibliotheken in crisistijd, deel 28

Het land is moe.

Het moreel geknakt.

En in dit vlakke land,

onder grijze lucht,

zover je kijkt ,

slechts moedeloosheid.

Ergens op de zaterdagochtend pak ik mijn telefoon maar eens op. Een paar appjes van vrienden en bekenden. Er spreekt moedeloosheid uit. Een nieuwe harde lockdown dreigt. Na de aangekondigde ophokplicht voor basisschoolleerlingen, volgen nu ook alle niet-essentiële winkels en culturele instellingen. Nederland gaat vlak voor Kerst toch helemaal op slot. En uit de berichtjes die ik via de app wissel, spreekt slechts één boodschap: 'Hoe slaan we ons hier nu weer door heen?'. Bij mezelf herken ik die moedeloosheid die ochtend ook. Vooral ook omdat helemaal niet duidelijk is hoe we uit deze crisis gaan komen met telkens nieuwe varianten. Als een labyrint zonder uitgang.  

Drive-thru

En dat terwijl het eigenlijk zo'n leuk week was. Een week die begon met een fantastisch Kerst drive-thru met onze Rijnbrinkcollega's. Een alternatief voor een kerstborrel en ik mag met mijn goede collega Wout samen het verkeer regelen. Op onze manier wel te verstaan. Het levert me nog twee dagen een piep in mijn oor op vanwege het fluiten. Maar de glimlach is urenlang niet van ons gezicht te branden.

Regeerakkoord

Op woensdag volgt de presentatie van het regeerakkoord. En warempel, bibliotheken blijken er dit keer inderdaad in te staan. Er moet extra geld komen om ervoor te zorgen dat de bibliotheken goed verder kunnen groeien in hun rol en dat er in elke gemeente ook echt een bibliotheek is. Bibliotheken staan  met name in onderstaande passage maar worden ook nog genoemd bij de de rijke schooldag en kansengelijkheid. 

Het gaat weliswaar nog om een koepelbedrag van € 170 miljoen. Dat betekent eigenlijk dat er dus nog een robbertje gevochten gaat worden tussen verschillende doelen in de cultuursector die het geld allemaal goed kunnen gebruiken. Collega's om me heen zijn nog sceptisch. Na alles wat we mee hebben gemaakt in de politiek, is zelfs hier het vertrouwen wel een beetje weg. Het is toch vooral: 'eerst zien, dan geloven'. Ik blijf hoopvol. Noem het ongefundeerd rasoptimisme. Het zou de sector ontzettend goed kunnen helpen.

Hardlopen en kerstmuziek

Maar mijn moedeloosheid verdwijnt die ochtend niet. Het betekent dat ik mezelf bij de lurven moet pakken. En daar heb ik een befaamd recept voor. Mijn hardloopschoenen gaan aan en ik loop me het snot voor de ogen. Je lichaam voelen, de blik op oneindig en het verstand op nul. Als ik weer thuis kom en weer fris ben, zet ik een ordinaire playlist op met Kersthits. Hoewel het grijs blijft buiten, begint in mijzelf de zon dan toch wel weer te schijnen.

Tijdlijn

Ik zet me maar eens aan een tijdlijn voor 2021 voor bibliotheken en het coronavirus. Hoewel de persconferentie dan nog moet komen die avond.  2021 was een overzichtelijker jaar voor bibliotheken dan 2020. Vergelijk het maar eens met de tijdlijn die ik over vorig jaar maakte. In het vorige jaar werd veel meer geschakeld in de samenleving en met instellingen. Dit jaar zal echter wel de boeken in gaan met de langste sluiting van bibliotheken ooit. Dat zullen we volgend jaar ook terug zien in de resultaten. Waren de resultaten over 2020 al een bloedbad, over 2021 verwacht ik dat die resultaten niet beter zullen zijn. 

Toch zijn die slechte resultaten ook maar weer de helft van het verhaal. Want bibliotheken waren in 2021 wel telkens de uitzondering bij de culturele instellingen. We mochten eerder open na de lockdown, kregen geen beperking met coronatoegangsbewijzen en we kregen een ontheffing bij de avondlockdown.

De playlist met Kerstmuziek staat nog steeds op en ik merk dat ik ondertussen zachtjes meezing met die oorwurm 'All I want for Christmas' van Mariah Carey. Het moet niet gekker worden. Maar de moedeloosheid is verdwenen.

Bibliotheken als uitzondering

Ergens op de middag krijg ik een appje. Bibliotheken zijn waarschijnlijk ook nu weer een uitzondering. Hoewel sommigen zich misschien een beetje generen dat we opnieuw een uitzondering zijn, geeft dit aan dat deze regering voor bibliotheken toch een speciale rol ziet. 

Tijdens de persconferentie die avond blijkt dat het inderdaad zo is. Nederland gaat op slot, de bibliotheken blijven open. De Jonge verwijst nog eens naar de bibliotheken waar je geholpen kunt worden met het maken van een vaccinatieafspraak. Bibliotheken zijn de vluchthaven voor burgers met digitale wanhoop. Dat idee van die Informatiepunten Digitale Overheid blijkt deze week een ticket voor openstelling te zijn. 

Dichter Ingmar Heytze maakt onderstaande gedicht over die speciale dag gisteren. Daar sluit ik graag mee af.

En in het zuiden wacht de zon. Droom van 

de warmte op je gezicht, de langste nacht blijft

de langste nacht. Het donkerste uur komt

vlak voor het licht.

Hou vol!

 

Tussen fatalisme en feestdagen : bibliotheken in crisistijd, deel 27

Ik weet niet hoe het u verging in de laatste weken. Maar ik merkte dat mijn motivatie in deze coronacrisis kantelde. Om mij heen kreeg de ene na de andere corona. Allemaal gevaccineerd. En gelukkig knapten ze ook allemaal goed en snel op.  In mijzelf veranderde de opvatting van dat het niet meer de vraag is óf ik corona krijg maar wannéér. Zelfs met een hoge mate van zelfisolatie, die ik mezelf vrij makkelijk kan opleggen, voel ik me niet meer gevrijwaard. Ik moet een modus zien te vinden om tussen het virus te leven en niet om me van het virus af te zonderen. En wat past dan wel en wat niet? Terwijl ik zo een beetje met mezelf worstelde, liepen de besmettingscijfers ondertussen op. De 10.000 per dag voorbij, de 15.000, de 20.000 en naar dagrecords in deze crisis. De werkelijke aantallen moeten nog veel hoger liggen want de testcapaciteit was op sommige plekken onvoldoende om tijdig te testen. 

Aan het begin van dit jaar dachten we nog dat als tweederde van de bevolking gevaccineerd zou zijn, het virus wel zou uitdoven. Nu constateren we dat zelfs nu meer dan 80% gevaccineerd is, het virus zich nog prima thuis voelt bij ons. Waar eerst ongevaccineerden riepen dat hun vrijheid werd ingeperkt, beginnen nu gevaccineerden te roepen dat de ongevaccineerden de samenleving gijzelen. Maar om eerlijk te zijn: zelfs als iedereen gevaccineerd zou zijn, is het virus nog niet weg. 

Fatalisme

Het ergste is misschien nog wel dat ik,  als simpele leek, niet meer zie, hoe we hier ooit nog uit gaan komen. En hoewel ik mezelf tot de 'voorzichtigen' reken, denk ook ik, dat ik daarmee het virus niet  meer kan ontlopen. Soms betrap ik mezelf op de gedachte: 'had ik het maar gehad, dan was ik er door heen'. Een hele fout gedachte natuurlijk want het maakt fatalistisch en je kunt overigens ook gewoon nog een keer ziek worden. Dus zelfs het gehad hebben, is geen garantie dat je er vanaf bent. 

Dat gevoel van fatalisme, wordt natuurlijk versterkt als blijkt dat in Zuid-Afrika een nieuwe variant opduikt. Waarna weer net te lang gewacht wordt met stoppen met vliegen en blijkt dat op de laatste vluchten, veel besmette passagiers zaten. Ook die variant is dus binnen. Moedeloos wordt je ervan. En tegelijkertijd voelt het egoïstisch van me, want wij in Europa hadden al die vaccins toch maar mooi voor de neus van de Afrikanen weggekocht.  Maar alles bij elkaar geeft het mij op dit moment het gevoel dat het water ons langzaam maar onvermijdelijk tot de lippen stijgt. 

Dat fatalisme baart me zorgen. Samenlevingen die niet meer weten hoe ze iets moeten oplossen, zijn een kruitvat voor ongerichte woede en ongenoegen waar alle nuance en begrip verdwijnt. 

De vijf-tot-vijf-samenleving

En dus: nieuwe maatregelen. Maatregelen waarbij scholen open blijven en de rest van de samenleving zich moet redden tussen vijf uur 's ochtends tot vijf uur 's middags. En opnieuw steunpakketten. Een simpele leek als ik, snapt niet dat er zoveel geld kan zijn. En tegelijkertijd vraag ik me af of met deze maatregelen het virus echt snel wordt teruggedrongen. Ik heb meer het gevoel dat ze proberen te overbruggen naar de Kerstvakantie en die zowel gaan vervroegen als verlengen. De echte lockdown moet dan in die periode komen.

Bibliotheken opnieuw een uitzondering

Niet alleen scholen en supermarkten zijn een uitzondering maar ook bibliotheken. Voor hen geldt vijf uur niet als sluitingstijd. In het overzicht van de Rijksoverheid staat dat zij geen beperking hebben voor hun openingstijden maar de Vereniging van Openbare Bibliotheken geeft aan dat bibliotheken vallen onder dezelfde regels als 'essentiële dienstverlening'. Bibliotheken mogen dus net zo lang openblijven als de supermarkten, tot 20.00 uur. Opnieuw krijgen bibliotheken een uitzonderingspositie. Eerder kregen ze die al omdat ze als enige culturele instelling niet een corona-toegangsbewijs hoefden te vragen. En bij eerdere lock-downs mochten ze ook weer eerder open.  

Overal in de stad en in het dorp is na vijf uur het licht dus uit. Behalve bij de supermarkt en de bibliotheek. Beide warenhuizen. Een warenhuis voor het lichaam en een warenhuis voor de geest. 

En zo gaan we zwevend tussen fatalisme en feestdagen. En deze simpele ziel zegt maar weer: houd moed en blijf gezond! En dit deel 27 uit deze serie 'Bibliotheken in crisistijd' zal nog lang niet de laatste zijn. 

Helaas.

Bibliotheken en de laagvertrouwensamenleving : Bibliotheken in crisistijd, deel 26

Het is een bitterzoete week voor bibliotheken. En opnieuw kunnen we een hoofdstuk toevoegen aan de serie 'Bibliotheken in crisistijd'. Ray Charles zong ooit: 'Here we go again, she's back in town again' en dat gevoel kreeg ik deze week ook. Het was dus nog niet voorbij en dat zagen we eigenlijk ook allemaal wel aankomen. Er was weer een coronapersconferentie en we lopen sinds zaterdag weer met mondkapjes op in de publieke ruimte en de coronapas moet nu ook op het buitenterrras, bij muzieklessen of koor- en orkestrepetities, in de sportschool, in pretparken, dierentuinen en andere doorstroomlocaties gedragen worden. Het wordt een wat langer verhaal dit keer, maar lees vooral even door, aan het eind zit denk ik een interessant rapport.

Opmerkelijk is wel dat op een aantal plekken in Brabant en Zuid-Limburg wel de elfde van de elfde gevierd gaat worden, de opmaat naar het carnaval. Van het begin van de crisis weten we nog dat het carnaval in februari 2020, dé versneller was voor de verspreiding van het virus. Hoewel ik ook heel goed begrijp dat mensen hunkeren naar gewoon weer eens een ongeremd feest. Die hunkering herken ik zelf ook. Het lijkt een beetje op de feesten die nog in cafés gehouden werden vlak voor de lockdown in ging. Nog één keer feesten, omdat het nu nog kan. Maar wie zo denkt, houdt zichzelf natuurlijk wel voor de gek. Maar de elfde is nog vier dagen vanaf hier en in vier dagen kan er veel gebeuren weten we inmiddels. Het kan zo maar zijn dat het toch niet doorgaat.

Bibliotheken als uitzondering

Bibliotheken zijn gelukkig uitgezonderd van die coronapas en ze worden ook apart genoemd in de overheidsregels. Ook voor alle evenementen in bibliotheken die normaal plaats vinden in een bibliotheek, is de coronapas niet nodig. Het zou overigens ook wel wat raar zijn geweest om bibliotheken te verplichten de coronapas te gebruiken, als je juist een instelling bent die mensen helpt om de coronapas te installeren en te gebruiken. Het grote voordeel is natuurlijk dat bibliotheken op dit punt niet gelijk extra personeel hoeven in te zetten voor deze controle. Ik denk dat veel bibliotheken bij deze maatregelen dus gewoon op hun normale uren open kunnen blijven. Laten we dus hopen dat het hier bij blijft.

Toch zitten we nog niet op de piek van deze golf. Die verwacht het RIVM in december of januari. Het is dan ook zeer waarschijnlijk dat we nog extra maatregelen krijgen, te beginnen op 12 november als de nieuwe persconferentie staat. Het zou kunnen dat de 1,5-metermaatregel dan weer officieel terugkomt en wellicht een nog verdere aanscherping van het thuiswerken. Het RIVM verwacht dat een geheel of gedeeltelijke lockdown de komende winter voorkomen kan worden. 

Verschillende scenario's voor het virus

Hoe graag we dus ook hadden gehoopt dat het virus weg zou blijven, moeten we gaan accepteren dat het nog hele lange tijd onder ons is. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen (KNAW) brachten enkele weken dan ook een rapport naar buiten met vijf scenario's over hoe we om zouden gaan met het virus. 

Deze twee gerenommeerde instellingen geven daar vijf scenario's aan voor het coronavirus:

1. Terug naar normaal: covid-19 wordt helemaal uitgebannen. Wereldwijd zijn voldoende mensen immuun door (herhaalde) vaccinatie of het doormaken van de infectie. Het virus muteert niet dusdanig dat het aan de immuniteit kan ontsnappen.

2. Griep+: covid-19 wordt endemisch met jaarlijkse golven in de winter. De meeste mensen worden niet ernstig ziek. Kwetsbare groepen hebben een verhoogd risico om ernstig ziek te worden. Afhankelijk van het epidemische beloop en de duur van de immuniteit zijn wellicht herhaalvaccinaties nodig. Het virus blijft muteren, maar niet zodanig dat dit veel verandert aan de ernst of verspreiding van het virus.

3. Externe dreiging: In Nederland en de meeste Europese landen is het virus onder controle, maar in veel andere landen niet. In die landen blijft het virus rondgaan en muteert het tot nieuwe, gevaarlijke varianten. Er zal streng grensbeleid zijn om te proberen nieuwe uitbraken in ‘veilige landen’ te voorkomen.

4. Continue strijd: covid-19 blijft een serieuze bedreiging. Vaccins werken niet voldoende (lang) en er ontwikkelen zich steeds nieuwe varianten die aan de bestaande vaccins ontsnappen. Er wordt een groot beroep gedaan op de veerkracht in de samenleving.

5. Worst case: covid-19 eist jaarlijks meer slachtoffers en blijft wereldwijd circuleren; de opgebouwde immuniteit en de effectiviteit van vaccins zijn beperkt. Het is onzeker wanneer de pandemie zal uitdoven, en tot die tijd blijven hevige uitbraken plaatsvinden. Samenleving en economie maken een lange periode van ontwrichting door.

Het RIVM geeft aan de verwachting te hebben dat scenario 2, het meest logische scenario lijkt  voor de komende jaren.

De laag vertrouwensamenleving

Een ander interessant rapport dat deze week uitkwam was 'De laagvertrouwensamenleving', een rapportage die onder leiding staat van Godfried Engbersen van de Erasmus Universiteit. Het team van deze rapportage meet met regelmaat hoe Nederland omgaat met de gevolgen van de coronacrisis. Zo blijkt dat we ons minder zorgen maken over onze baan dan in het begin van de crisis maar staat ons mentale welbevinden nog steeds sterk onder druk. We voelen ons nog steeds vaker angstig, hebben we het gevoel om dat we maar weinig hebben om naar uit te kijken of vinden we het moeilijk om te ontspannen. 

De meest opmerkelijke verslechtering zit echter in het vertrouwen dat we hebben in de overheid. 

Waar aan het begin van de crisis nog bijna 70% van alle personen vertrouwen had in de overheid, is dat inmiddels gedaald naar 29%. De onderzoekers geven daarbij aan dat dit niet alleen de oorzaak is van het coronabeleid maar dat hier veel meer oorzaken onder zitten zoals de toeslagencrisis en de lange formatie. En daar voeg ik zelf maar aan toe dat er wellicht al langer een sluimerend gevoel van onmacht bij grotere groepen in de samenleving zit. De opkomst van meer populistisch gedreven partijen kun je hier aan toeschrijven. 

€ 0,83 cent per inwoner voor Informatiepunten Digitale Overheid

Het rapport over de laagvertrouwensamenleving valt nagenoeg gelijk met het nieuws dat er veel extra geld komt in 2022 voor de Informatiepunten Digitale Overheid (IDO's), € 0,83 per inwoner. Het is een bedrag voor één jaar en als ik de wandelgangen goed beluister, is het de bedoeling om dit voort te zetten op minimaal dit niveau voor de volgende jaren. Voor 2022 keert de Koninklijke Bibliotheek het geld uit maar daarna zal wel het gesprek volgen of deze bedragen wellicht niet via het gemeentefonds moeten gaan lopen met een een geoormerkt bedrag. Hoewel deze financiële vooruitgang echt een opsteker is, zullen bibliotheekdirecteuren nog wel even hun hart vast houden over de borging in de jaren na 2022. Maar tel je zegeningen, zou ik zeggen. 

De bijdrage voor 2022 wordt betaald uit middelen die zijn vrijgemaakt door de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK). Het ministerie van Binnenlandse Zaken ziet deze IDO's als een speerpunt in hun beleid rond de digitale overheid. 

Bibliotheken in de laagvertrouwensamenleving

We zijn dus bibliotheken geworden in een laagvertrouwensamenleving. Vroeger zeiden wethouders weleens tegen onze sector dat wij niet zo'n goed imago hadden maar die bal kunnen we dus ondertussen terug kaatsen: de overheid die er juist wil zijn voor burgers, wordt met argwaan door haar eigen burgers bekeken. 

Overigens is wat de overheid nu meemaakt iets wat alle instituten meemaken, alleen op verschillende momenten in de tijd: van de kerk, tot de bank, van de school tot de bibliotheek en van de krant tot jawel, de overheid. Dit noemen we de 'Trust-shift', en ik schreef er in 2013 al over. Kern van de trustshift is dat je je vertrouwen niet meer krijgt door het feit dat je een instituut bent maar door de verbinding die je maakt met burgers. Instituten leven door sociale media en mondige burgers in een permanente staat van een functioneringsgesprek. De overheid is zo sterk als het vertrouwen dat burgers aan de overheid geven. De interactie tussen burgers en overheid moet veel sterker en authentieker worden.

Als ik zelf wel eens mocht praten met wethouders, gemeenteraadsleden of andere politici dan begon ik  er vaak over dat ze in de politiek zaten om burgers gelukkiger te maken. De inzet van het overheidsbeleid is om mensen zoveel mogelijk regie te geven over hun eigen leven en daarbij te helpen. Jezelf kunnen redden, zelf keuzes kunnen maken, zelf je leven kunnen overzien zijn de meest belangrijke zaken voor dat geluk. Dat is waar de overheid voor is. De overheid hoeft geen winst te maken maar streeft een rendement na in gelukkige mensen. 

Mark Rutte is dat niet geheel met mij eens. In 2008 zei hij in een toespraak: ‘De Staat moet klein en krachtig zijn, geen geluksmachine die mensen hun hele leven uit handen neemt ... Het geluk zit in de mens, niet in de staat.’  Ik geef toe, het zit hem natuurlijk een beetje in de definitie van het woordje  'geluksmachine'. Geluk betekent natuurlijk niet dat je mensen hun leven uit handen neemt, maar juist het leven teruggeeft. Ouders ondersteunen met een kinderopvangtoeslag is op zich een prima idee want het geeft ouders regie om hun leven in te richten met werk en zorg voor kinderen. Het idee was prima maar de uitvoering was horror. 

De overheid gaat alleen uit deze crisis komen als ze opnieuw een verbinding weet aan te gaan met de burgers waar ze er voor wil zijn. Er zal beter geluisterd moeten worden en daarna moet men ook handelen naar wat men gehoord heeft. Beleid dat de overheid voert, moet door burgers gevoeld gaan worden als hun eigen beleid. En dat is precies het omgekeerd van je eigen bedachte beleid uitleggen in Jip-en-Janneke-taal. 

U voelt denk ik al waar ik naar toe wil. Ik denk dat de overheid inmiddels wat kan leren van bibliotheken. We hebben in de afgelopen jaren leren programmeren samen met die burgers en samen met allerlei partijen in onze gemeenten. En ik denk dat bibliotheken prachtige marktplaatsen zijn waar heel veel mensen bij elkaar komen, waar cursussen worden gegeven, waar je vragen kunt stellen en waar je kunt reizen door alle boeken en andere media. En met zo'n 60 miljoen bezoekers per jaar (ik geef toe, pré corona) zijn er heel veel mensen die elkaar zo tegen komen en elkaar zien.

Een paar dagen geleden liep ik toevallig mijn eigen bibliotheek binnen en viel met mijn neus in een dialoog tussen verschillende religies en generaties. Veertig mensen met verschillende achtergronden die met elkaar in gesprek gingen en naar elkaar luisterden. Ik vond het bijzonder maar bibliotheekmensen maken dit met regelmaat mee. Het is misschien klein maar het gebeurt wel op vele plekken. En met die veelheid wordt het weer groot. Dat is iets waar de overheid nog wat van kan leren. Echt weer van onderop beginnen.  Geluk begint met elkaar zien en naar elkaar luisteren. Geluk begint met ontwikkeling, vaardigheden en verbeelding.

Nederland heeft een geluksmachine, en het heet de bibliotheek.

Basisvaardigheden in coronatijd: meebuigen met wat wél kan

Eind september publiceerde de Koninklijke Bibliotheek een nieuwe onderzoeksrapportage over Basisvaardigheden. Deze rapportage verschijnt elk jaar maar dit jaar was hij extra interessant omdat deze nu ook de uitkomsten over 2020, het eerste coronajaar, omvatte. Wat zien we daarin en welke conclusie kunnen we trekken? 

Dat het coronavirus effect heeft gehad op het bibliotheekwerk hoef ik niemand uit te leggen. We zijn lange tijd dicht geweest en toen we weer open mochten, was het vaak met beperkingen. Veel bibliotheken geven in het onderzoek dan ook aan dat bibliotheken minder konden doen. 74% van de bibliotheken gaf aan minder aan digitale vaardigheden te kunnen hebben doen en 54% gaf aan minder aanbod te hebben gehad op het gebied van taal. 

Ook het aantal locaties waar fysiek een cursus Klik en Tik of Digisterker kon worden gegeven liep voor het eerst in vele jaren terug. 

Alternatieven

Toch lieten bibliotheken zich geenzins uit het veld slaan. Ook is onderzocht in welke mate bibliotheken overgingen tot alternatieven. 

Naast het feit dat bijna alle bibliotheken meer informatie via hun website of nieuwsbrief gaven, bijvoorbeeld over digitale alternatieven, organiseerde ongeveer tweederde van alle bibliotheken een telefonisch spreekuur en de helft van de bibliotheken maakte een afspraak voor individuele hulp. Iets minder dan de helft zette het taalhuis om naar een online variant en een derde van de bibliotheken ging taalwandelingen maken. Bibliotheken waren uiterst creatief in het vinden van allerlei alternatieven. Hetgeen niet wil zeggen dat het allemaal vanzelf ging, ik kan me herinneren dat we allemaal plotseling op zoek waren naar de juiste tool voor video-overleg. 

Vrijwilligers en professionele inzet

De onderzoeksrapportage geeft ook aan dat het aantal vrijwilligers in 2020 door corona tijdelijk terugliep. In 2019 werd bij 98% van de bibliotheken gewerkt met vrijwilligers voor programma's rond basisvaardigheden terwijl dit in 2020 92% was. Dit werd gecompenseerd door de inzet van frontofficemedewerkers. In 2019 zette 32% van de bibliotheken frontofficemedewerkers in voor deze taken en in 2020 was dit 54%. Door de sluiting van bibliotheken zal een deel van de formatie dus (deels tijdelijk) verschoven zijn. Het aantal fte dat ingezet wordt voor basisvaardigheden is sinds 2016 gestegen van 99 fte naar 227 fte in 2020. Voor de goede orde, in 2020 waren er in het hele bibliotheekwerk, xxxx betaalde formatieplaatsen. Helaas ontbreekt in het onderzoeksrapport een staatje per jaar van deze gegevens, dat is iets voor de volgende rapportage. 

Financiering

Zo'n staatje door de tijd geeft het onderzoeksrapport wel als het gaat om de financiering. Daarin kun je zien dat basisvaardigheden bijna 90% een structurele financiering kent. Dit betekent dat ze ook steeds vaker onderdeel zijn van de prestatieafspraken tussen gemeente en bibliotheek. Het incidentele budget is gedaald. In 2018 kende nog 62% van de bibliotheken een vorm van incidentele financiering en in 2020 was dit nog maar 34%. 

Waar het om gaat: impact...

2020 was een bijzonder jaar en 2021 zal dat ook zeker nog zijn. Bibliotheken moesten andere wegen vinden om toch hun resultaten te halen. En die resultaten laten zich uitdrukken in individuele burgers die beter in staat zijn zich te redden in deze samenleving. 2020 heeft ons laten zien hoe belangrijk het is dat je je digitaal kunt redden. En daarom ben ik ook zo blij met bijgaande staatje. Dat gaat namelijk over wat cursisten zeggen over de cursus Klik en Tik en wat het voor hen betekent. Zo'n 700 cursisten zijn voor en na de cursus bevraagd op wat ze kunnen op hun computer. Men werd vaardiger in het omgaan met de muis, het typen van tekst, het sturen van een e-mail en het zoeken van informatie op internet. Voor u en ik misschien de gewoonste zaak maar voor grote groepen nog een geheime wereld. Ik ben blij dat ik in de sector werk waarbij we die mooie bijdrage kunnen leveren. 

Werk aan de winkel!

Hulde voor de onderzoekers van de Koninklijke Bibliotheek die weer een puik rapportje afleverden en voor ons nog een hoop werk aan de winkel. Want toen de coronapas werd ingevoerd werd duidelijk dat er grote groepen waren die zich tot nu hadden gered zonder DigiD. Door anderen te machtigen voor belastingaangifte bijvoorbeeld, of door altijd naar een balie te gaan of door gewoon niet iets te doen waar je een DigiD voor nodig had. Het toont aan dat bibliotheken nog veel te doen hebben rond basisvaardigheden en een grote en goede rol kunnen spelen om burgers op weg te helpen. Sommige delen van onze samenleving zijn veel minder digitaal vaardig dan de overheid ons graag voorspiegelt. Een goede investering in bijvoorbeeld Informatiepunten Digitale Overheid blijft voorlopig dus een bittere noodzaak. 

Over knuffelen, klinkende glazen en bibliotheekkanjers : Bibliotheken in Crisistijd deel 25

Deel 25 alweer van Bibliotheken in Crisistijd.  En we zijn op een bijzonder punt gekomen. Op 25 september werd tal van crisismaatregelen losgelaten waaronder de bijzondere 1,5 metermaatregel. Wel moet je in de binnenhoreca en bij tal van evenementen nu je Coronacheckapp laten zien. Wat doet dat met ons en wat doen bibliotheken en waarom ben ik trots? Ik neem u weer even mee.

Tijdens mijn hardlooprondje gisteren zag ik twee tuinfeesten waar de mensen met de beentjes eruit hingen. Er werd schouders geslagen, met zat boven op elkaar, er werd geknuffeld en de glazen klonken. Oh, dacht ik, toen ik er langs rende, zo snel gaat het dus... En dat je dan bij je zelf merkt dat je eigen hoofd die nieuwe regels nog niet zo snel kan verwerken. Het wordt een tijd waarbij verschillende mensen, verschillende snelheden zullen hebben. Van mensen die weer vol naar kantoor willen en het liefst dicht op elkaar tot mensen die nog lange tijd voorzichtig zullen blijven. Toch kijk ik er wel met enig optimisme naar, de besmettingscijfers zijn ook met recente versoepelingen langzaam gedaald. Aan de andere kant, we weten ook wat er gebeurde met de 'discopiek' en hoe we weer terug moesten. Het blijft dansen en meebewegen met het virus.

Bijzondere status van bibliotheken

Bibliotheken hebben het in vergelijking met ander culturele instellingen opnieuw een ruimer beleid. Er is geen Coronatoegangsbewijs nodig voor alles wat onder de doorstroom- en verblijfsfunctie valt.  Daaronder vallen bijna alle functies, ook lezingen en cursussen. Wel moet je in de horeca dezelfde regels hanteren als in reguliere horeca, dus daar is een check wel nodig. En er is een klein raar regeltje dat je voor film- en theatervoorstellingen ook de check moet doen. Dat levert natuurlijk een klein grijs gebied op tussen lezingen en theater maar volgens mij kom je daar met enig gezond verstand ook wel weer uit. 

De VOB heeft overigens weer een update gedaan van de veelgestelde vragen en daar worden alle vragen beantwoord.

Corona-checkapp en Coronapas

Ondertussen zag je bij veel bibliotheken al dat zij een groeiende ondersteuning boden bij vragen over de Corona-checkapp. Voor sommige inwoners zal dat ook weer een reden zijn geweest om een Digid aan te vragen en dus wellicht ook nog een cursus Digisterker te gaan doen. Een dienstverlening die eigenlijk geruisloos en volledig natuurlijk werd opgepakt. 

Ondertussen kwam er wel wat kritiek op het kabinet dat je alleen met een smartphone of langs digitale weg je Corona-toegangsbewijs kon krijgen. Afgelopen week werd dus bekend dat je via een papieren route een Coronapas kunt aanvragen bij de overheid. De aanvraagformulieren kun je vanaf volgende week krijgen bij bibliotheken en gemeentehuizen. Dat bibliotheken daar genoemd worden hebben we te danken aan oplettendheid en ondernemerschap van Maaike Toonen en Klaas Gravesteijn van respectievelijk  de Koninklijke Bibliotheek en de Vereniging van Openbare Bibliotheken. Uit de wandelgangen begreep ik wel dat Nu.nl eigenlijk te vroeg met bovenstaande bericht kwam. Want hoewel er netjes staat dat de formulieren nog moeten komen, zijn er altijd mensen die dat niet afwachten en ondertussen al met het artikel van Nu.nl bij de bibliotheekbalie staan. Herkenbaar? Overigens heeft de VOB een keurige toolkit klaar staan voor bibliotheken die er mee aan de slag willen.

Nadat Nu.nl had gepubliceerd, kwam er meer communicatie op gang. En opnieuw prees een minister de inzet van bibliotheken. Ditmaal minister De Jonge van Coronazaken en oja, ook nog de rest van de Volksgezondheid. We hadden natuurlijk al de aandacht van onze eigen minister van Cultuur, Van Engelshoven en ook die van staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken en de Digitale Overheid maar daar komt er dus weer eentje bij. Overigens zit onder het Linkedinbericht van de minister een mooi filmpje van de Bibliotheek Katwijk.  Monique Kromhout en haar team laten daar fantastisch zien hoe het werkt en waarom bibliotheken zo'n mooie rol spelen. Overigens: is Monique al een keer genomineerd voor de prijs van Beste Bibliotheekspecialist? Nee? Dan wordt het hoog tijd!

Trots

Al deze zaken onderstrepen opnieuw de brede maatschappelijke en educatieve functie die bibliotheken vooral als netwerk met elkaar hebben voor de samenleving. En om heel eerlijk te zijn: ik ben er ongelofelijk trots op. Want in heel Nederland zijn er heel veel 'Monque's' bezig. En soms verzucht je misschien: 'Komt dit er ook nog bij?' Aan de andere kant, het toont hoe onze functie veranderd is. Dit is niet meer werk dat erbij komt maar wordt steeds meer als onze natuurlijke rol gezien. Wat is dit toch een mooie sector. En die landelijke lobby voor extra geld mag nu toch geen probleem meer zijn, toch? Wij vaccineren immers al jaren tegen onwetendheid.

Petje af voor al die bibliotheekkanjers!

Wij worden wakker uit een hele lange slaap

Wij worden wakker uit een hele lange slaap.

Sorry, dat moet ik natuurlijk even uitleggen.

Het was ondertussen al meer dan anderhalf jaar geleden dat ik bij een popconcert was geweest. Geen drommen mensen die bij de geur van verschraald bier zich laven aan tonen die over hen worden uitgestort. Een zaal van mensen die zich verbonden weet in vervoering en verbeelding. Donderdagavond was ik bij de allereerste try-out van de nieuwe voorstelling van Wende. Nog voor een zaal die geplaceerd was en daarmee maar op halve capaciteit. En met een coronapas die vlekkeloos werkte. En toch...

De zaal wordt stil. De muziek begint. Ik merk het aan mijn lichaam, er gebeurt iets raars met me. Het lijkt alsof zenuwen worden geraakt die al zolang niet meer gebruikt waren. Snaren die trilden in mijn binnenste, die al lang niet meer getrild hadden. Zintuigen waar het stof werd afgeblazen en die weer aansloegen. De doffe klap van de bassen op je lichaam. Teksten die binnenkomen en met een echo achterblijven. 

Het is alsof ik wakker word na een lange slaap. Uit een comateuze toestand en naar een gevoel van verhoogd bewustzijn. Ik checkte bij de vriendin die mee was of ik niet gek was geworden. Maar haar overkwam hetzelfde. En bij het uitlopen van de zaal mensen die tegen elkaar zeggen hoe ze dit gemist hadden.

En sinds een paar weken repeteren we weer met ons jazzorkestje. Vijftien mensen die overdag hele andere dingen doen maar in de avond samen hun podium maken. Vijftien mensen die met hun hele en halve talenten bij elkaar komen. Vijftien mensen die met hun stem, hun vingers of hun adem hun instrument beroeren. Die met niets beginnen maar door noten bij elkaar te leggen iets creëren wat niet anders kan bestaan dan met die samenwerking. Elke keer ben ik weer verwonderd door die magie van muziek. Het was na ruim een jaar stilzitten in het begin roestig en krakend maar ook hier gaat het stof er langzaam af.  En ja, zelfs uitzien naar een eerste optreden. 

Toch was niet alles weg in deze crisis. Ik ben van nature een ochtendmens. Vaak vroeg wakker. Mijn kleine genot is dan om een kop koffie te maken en in bed een boek te lezen. Hoe groot de coronacrisis ook was, zo een boek lezen in bed, kon altijd. Wat er ook woedde in de buitenwereld. Mijn slaapkamer en boek als schuilkelder en trouwe bondgenoot.

Zo lees ik op dit moment in bed over de ontberingen van Napoleon in 1812. Ik heb er al vaker boeken over gelezen maar het blijft fascineren. De oorlog waar Napoleon met 600.000 soldaten naar vertrok en er met 120.000 terugkwam. Als ik het boek pak en begin te lezen, gaat mijn verbeelding aan de slag. Ik sta zelf op het slagveld en maak ik de ontberingen mee. De kou, de honger, de dood. Een paar jaar geleden stond ik voor bovenstaande schilderij Adolphe Yvon toen ik ook een boek over deze oorlog las. Het is maarschalk Ney van het Franse leger die stand houdt bij de brug over de Berezina waar het  Franse leger bij de terugtocht op wonderbaarlijke wijze ontkomt aan volledige vernietiging door de Russen. 

De coronacrisis heeft wel wat van die veldslag van 1812. Twee grootheden: de mensheid en het virus die slag leveren. De Russen trekken zich keer op keer terug zoals wij in het begin van de crisis. We konden  niet anders dan met lockdowns en quarantaine telkens maar terrein prijsgeven. Geen handen schudden, thuis werken, geen grote bijeenkomsten, geen verenigingsleven. Geen wapens om terug te slaan. Tot er een vaccin kwam. Met horten en stoten. Met vallen en opstaan. Maar prik voor prik, winnen we langzaam weer terrein. 

Na tijden crisis plotseling het gevoel dat de cultuur weer terug is. Van het zuurstof op de IC naar het zuurstof van de cultuur. Hoe een samenleving langzaam de angst weer van zich afschudt. Met de overweldigende indruk van een popconcert. Of van zelf weer muziek maken. Een ontluikend gevoel van bevrijding. Weer ruimte voor verbeelding en schoonheid. Noem me gevoelig of kleinzielig maar het ontroert me om weer zo van de kunst en cultuur te mogen genieten. Drommen mensen, muziek, woorden, de lucht van verschraald bier en een zaal in vervoering. Pas merken hoe je het gemist had, als  je het weer meemaakt. En de dankbaarheid van de trouw van het boek, dat wat er ook gebeurde, altijd was. Laat deze herfst alsjeblieft een lente blijken.

Wij worden wakker uit een hele lange slaap.

Het bloedbad bij de bezoekersaantallen en waar kengetallen nu falen : Bibliotheken in crisistijd : deel 24

In de afgelopen maand publiceerden veel bibliotheken hun jaarverslag. Ik heb er een flink aantal bekeken om eens te zien, hoe bibliotheken de coronacrisis verwerken en wat de resultaten zijn. Al eerder berekende ik wat de 'coronaschade' zou zijn op onze uitleningen. Ik becijferde dat toen dat dat we bijna een derde van onze uitleningen kwijt zouden zijn. Dus dit keer pakte ik een handvol jaarverslagen van bibliotheken door het hele land. Ik zetten 2019 op 100 en bekeek wat er in 2020 nog over was van de resultaten.  En wie kijkt naar de aantallen, ziet een bloedbad. 

De keus van bibliotheken is enigszins willekeurig. Ik heb geprobeerd wat kleinere en en grotere bibliotheken proberen te selecteren en dan ook nog een beetje verdeeld door het land. En o ja, dan liefst ook nog jaarverslagen waar de cijfers in zaten en waar ze vergeleken werden met vorig jaar. Beide zijn lang niet altijd het geval. Samen vormen deze bibliotheken ongeveer 10% van de totale resultaten van bibliotheken en daarmee denk ik dat het redelijk representatief gaat zijn.

Bezoekers: -44%, 28 miljoen niet afgelegde bezoeken aan de bibliotheek

Het zijn echter niet de al eerder door mij genoemde uitleenaantallen die het hardst hebben geleden onder de coronacrisis. Dat zijn de bezoekersaantallen. Als je 2019 als 100% neemt dan komen de bibliotheken die ik gezamenlijk heb bekeken uit op ongeveer 56% van het aantal bezoekers in 2020. Bijna de helft eraf.  Landelijk hadden we in 2019 ongeveer 63 miljoen bezoekers bij de bibliotheken. Als dit aantal ongeveer klopt dan zijn 28 miljoen bezoekers kwijt geraakt.

Dat we zoveel minder bezoeker hebben, heeft niet alleen te maken met minder uitleningen maar ook met het uitvallen van heel veel activiteiten. In één van de jaarverslagen las ik dat 90% van de fysieke activiteiten waren uitgevallen. En laten we wel wezen: na maart 2020 hebben we eigenlijk nog niet één groot evenement kunnen organiseren. 

Dat zie je overigens ook wel terug in de variatie in de bezoekersaantallen. De bibliotheek Oost-Achterhoek behield nog 65% van hun bezoekersaantallen in 2020, terwijl de bibliotheken in Eemland en Zuid-Kennemerland en Enschede tussen de 49% en 58% aan bezoekers overhielden. Het lijkt erop dat bibliotheken met grote vestigingen harder zijn teruggevallen. En dat is logisch: daar zitten meer studerenden en is een grotere verblijfsfunctie. En als je meer mensen in een pand hebt, moest je vaak ook meer maatregelen nemen en kon je pas langzamer terug naar grotere aantallen.

Iedereen snapt deze cijfers maar als je ze ziet, schrik je toch opnieuw.  

Uitleningen: -30%, 20 miljoen boeken minder gelezen

Bij de uitleningen lijkt de schade beperkter. Maar nog ligt er een gat van bijna 30%. Dat klopt dus wel redelijk met mijn eerdere berekeningen. De index zakt van 100 in 2019 naar 71,1 in 2020. Als dit landelijk ongeveer klopt, zijn we van de 70 miljoen uitleningen er zo'n  20 miljoen kwijt geraakt. 

Hier zien we overigens een grotere variatie in de uitkomsten dan die we zagen bij de bezoekers. Bibliotheek De Kempen daalt 'maar' naar 83,5%, terwijl Enschede niet verder komt dan 58,8%. Een deel van de verklaring zal zitten in hoe snel en op welke wijze bibliotheken zijn gestart met een afhaalbieb of hoe snel een bibliotheek weer kon opstarten na de lockdown. 

Leden:  diffuus beeld

Als je een greep doet in jaarverslagen, kan het zijn dat je er net een paar treft met bijzonderheden. De afgelopen jaren waren ledentallen stabiel tot licht dalend. De stijging bij de Bibliotheek op school compenseerde vaak een lichte daling in betalende abonnementen. Waar Enschede daalde bij uitleningen en bezoekers, stegen ze juist bij de leden. Ik denk dat dat een effect is van de Bibliotheek op school waar men in Enschede nu hard mee aan het werk is. Ook De Kempen wist te stijgen en als ik het snel lees, komt dat vooral door de afschaffing van de jeugdcontributie die nog voor enkele leeftijden gold.

Ik heb zelf een beetje het gevoel dat die 98,7 misschien nog aan de hoge kant is en dat het landelijk misschien nog wat lager ligt. Maar je praat dan over procentpunten. Dus meer richting 96 of 95  En wie dat vergelijkt met de cijfers op uitleningen en bezoekers, kan niet anders constateren dat onze leden ons erg trouw zijn gebleven in deze crisis. Dat biedt overigens ook wel enige hoop voor 2021, want in 2021 zijn we langer dicht geweest dan in 2020. 

Toch zit daar één kanttekening bij. Als de jeugd inderdaad stijgt betekent dit dat de volwassen en dus betalende leden extra hard dalen. Dat gaat op lange termijn natuurlijk wringen. Zeker als betalende leden lange tijd niet meer voor een regulier bezoek naar de bibliotheek kunnen.

Waar kengetallen falen en waar verhalen moeten spreken

Een eerste beeld van rampjaar 2020. De cijfers zijn een bloedbad. De miljoenen vliegen je om de oren. Maar wat zegt het? In deze tijd eigenlijk niet zo heel veel. Je kunt een kleine conclusie trekken dat kleine bibliotheekvestigingen het iets makkelijker hadden dan grote. Maar dat is het eigenlijk ook wel.  

Want wat zegt het verder dat een bibliotheek wellicht iets minder heeft uitgeleend dan een andere bibliotheek in deze tijd? Was je wat later met een afhaalbieb? Dan had je daar vast goede redenen voor. Wie vroeger was ook trouwens. Dus ja. Het enige wat we eigenlijk kunnen constateren is dat we naar een gigantisch en gapend gat in onze resultaten kijken. 

Elk jaar maak ik het lijst voor de Best Presterende Bibliotheek maar als je deze lijstjes ziet, zie je dat dat dit over 2020 en 2021 geen enkele zin heeft. ZinIn in Hellendoorn, die vorig jaar dit predicaat kreeg, kan dus nog twee jaar volhouden dat zij de laatste waren die deze prijs kregen.

Elk van die jaarverslagen vertelt ook verhalen over wat er wél kon en waar door de crisis extra creativiteit werd aangeboord. Als getallen falen, moeten verhalen maar spreken. Verhalen over hoe blij mensen waren dat ze door konden blijven lezen omdat medewerkers op de fiets stapten om de boeken te brengen. Verhalen over spreekuren die met schermen of via online bezoeken toch konden plaats vinden. 

En ja, natuurlijk kunnen wij ook onze zegeningen tellen. Want de echte ellende zat natuurlijk in de ziekenhuizen, waar mensen vochten voor hun leven. Daarbij vallen de cijfers van bibliotheken in het niet. Als bibliotheekcollega's zijn we in de regel toch genadig door deze crisis gekomen. Op menige plek waren we in beeld rond digitale inclusie of achterstanden.  Bibliotheekmedewerkers kregen keurig hun salaris en werkgevers waren zeer zorgvuldig omtrent de regels. Onze kleine bonus is alles wat we geleerd hebben en de nieuwe wegen die we hebben bewandeld. 

Achterom kijken heeft geen zin

Allemaal leuk en aardig. Maar al dat achterom kijken heeft geen zin. Het gaat erom wat we hierna gaan doen. Want ik ben bang dat die miljoenen bezoekers en miljoenen uitleningen zeker niet zomaar terug komen. En nu gaat het me niet om die aantallen maar wel om wat er achter zit: mensen die komen studeren, mensen die iets leren, mensen die iets lenen. Allemaal mensen die zich meer of minder bewust persoonlijk ontwikkelen.  

Het gapende gat in de resultaten is is een reflectie van het gedrag van burgers. En dat gedrag vertoont al lange tijd een andere weg dan een gang naar de bibliotheek. Mijn gevoel zegt dat we dat niet zomaar terug hebben. Er is nu begrip voor deze situatie maar ik zie een stevige opgave om opnieuw in het gedragspatroon van onze inwoners te komen. Het convenant en de netwerkagenda kunnen ons daar wel goed bij helpen. Niet de aantallen maar de maatschappelijke opgaven centraal en daar samen met overheid, partners en inwoners samen aan bouwen. 

We gaan ons een route uit deze crisis bouwen! Hup, aan het werk!

Bibliotheken in crisistijd : deel 23 : 50 tinten groen

Afgelopen vrijdag vond opnieuw een persconferentie plaats over de coronamaatregelen. Het gaat flink vooruit in Nederland en we staan te popelen om zo snel mogelijk alle maatregelen af te schaffen. De regering pakt flink door want vanaf 26 juni wordt de volgende stap in het openingsplan gezet. Voor bijna alle situaties geldt dan eigenlijk alleen de 1,5-meter-maatregel nog. De mondkapjes houden we alleen nog in het openbaar vervoer en voor discotheken en nachtclubs komt een app die als corona-toegangsbewijs kan gelden. Met die app kunnen ook theaters, schouwburgen en poppodia op hun maximale capaciteit gaan draaien. We zijn bijna terug bij het 'oude normaal'.  Ook de regel voor thuiswerken wordt teruggedraaid, hoewel er formeel wordt aangegeven voor de helft van de werktijd.

In het plaatje hierboven heb ik alles nog eens op een rijtje gezet voor bibliotheken en een update gemaakt van een plaatje dat ik in januari ook al eens publiceerde. Toen nog met de hoop dat we in februari al weer open zouden gaan. Het werd mei van dit jaar. 

Wie de tijdlijn doorkijkt - en laten we hopen dat we er nu ongeveer zijn - ziet door welke achtbaan we gegaan zijn. Van dicht naar half open, naar bijna open, naar half open, naar dicht, naar half open etc. En zelfs het begrip 'open' heeft vele varianten gekend: haal-breng, groepen < 10, groepen < 30, groepen < 100 etc. Vijftig tinten groen zal ik maar zeggen. 

Toch is het geheugen van ons ook heel selectief. Zelf was ik al weer bijna vergeten dat we de avondklok hadden gehad. Wel kan ik me herinneren dat er toch wel een mentale drempel overgegaan moest worden om mondkapjes op te zetten. En nu, nog geen half jaar later, voelen we dezelfde mentale drempel om hem weer af te zetten. Want is het nu al echt veilig? Het was een tijd waarin we telkens naar elkaar loerden: hoe doe jij het? En we namen elkaar soms flink de maat. Tegelijkertijd was het een tijd waarin ook heel veel moois ontstond: spontane initiatieven om elkaar te helpen, online of offline met gepaste maatregelen.

Nu de maatregelen weer minder worden, zag ik mezelf met enige verbazing weer een kaartjes voor een popconcert bestellen. Ik zat weer in een kroeg en was die avond moe van het geouwehoer van mezelf (wat had ik allemaal toch lopen zeggen?) en zelfs op mijn werk kon ik een keer niet tegen de drukte om me heen en ging naar huis. Ik realiseer me dat ik voor mezelf ook weer nieuwe grenzen moet vinden. En u herkent dat vast.

Van landelijk convenant naar netwerkagenda

Terwijl Nederland lam werd gelegd door het virus is er ondertussen had doorgewerkt door bibliotheken. De bibliotheekwet was net geëvalueerd toen de coronacrisis uitbrak. Een landelijk convenant werd opgesteld met Rijk, provincies en gemeenten en afgelopen week kwam de netwerkagenda beschikbaar. 

Op deze pagina van BNetwerk vind je echt alle informatie hierover. Handig om even te hebben als je het convenant nog even zoekt, de agenda of een presentatie hierover nodig hebt. Daar staat ook een filmpje waarin de netwerkagenda wordt aangeboden het ministerie van OCW, het IPO en VNG (die er helaas niet bij kon zijn).

Antok Kok, nog heel even interim-directeur voor de VOB, geeft daarin aan dat de 'proof of the pudding is in the eating'. Dat geldt zowel naar de overheden als naar de sector zelf. Wat betreft de overheden, staat nog steeds het advies van de Raad voor Cultuur in het rapport 'Een bibliotheek voor iedereen' en aansluitend het advies 'Investeer in cultuur voor iedereen'. Hierin wordt gesteld dat de sector voor de toekomstige taken - zeg maar de netwerkagenda - een investering vergt van zo'n € 95 miljoen structureel.

En wie goed naar het filmpje en  het vraaggesprek met het ministerie van OCW kijkt, hoort tussen de regels dat er best gekeken kan worden naar een wettelijke verplichting aan gemeenten om een bibliotheek te hebben die robuust en toekomstbestendig is.

In vorige blogs schreef ik dat bibliotheken zweefden tussen hoop en vrees. Hoop op landelijk geld en vrees voor lokale bezuinigingen. Bezuinigingen op cultuur die vooral voortkwamen uit tekorten op jeugdzorg. Op lokaal niveau is er op dit front een beetje goed nieuws. Gemeenten hebben in de afgelopen tijd een akkoord bereikt met het Rijk over de tekorten op de jeugdzorg. In 2022 komt er € 1,3 miljard extra voor gemeenten. De verwachtingen is dat dit in de komende jaren nog zal oplopen maar dat moet officieel in de formatie zijn plek krijgen. Laten we hopen dat gemeenten met dit nieuws hun bezuinigingsdrift weten te temmen.

In die zin in is het jammer dat de formatie  wat trager gaat. Het bibliotheekwerk had al het huiswerk af om die nieuwe taken in te vullen. Ook het ministerie had al het huiswerk klaar in de ambtelijke krochten. Laten we hopen voor het bibliotheekwerk dat partijen in de formatie over hun eigen schaduw heen stappen en tot een akkoord weten te komen. Zou mooi zijn als in de komende rijksbegroting al iets extra's voor bibliotheekwerk zou kunnen zitten. Maar als een nieuwe regering nog iets met de begroting wil, moet het opschieten. 

En bibliotheken? Wij tellen onze zegeningen: weer steeds verder open, we kennen vijftig tinten groen, hebben een goede rol gespeeld in de crisis met nieuwe digitale dienstverlening of alternatieve fysieke dienstverlening en ondertussen met ruim 100 collega's gewerkt aan een nieuwe netwerkagenda. Meebewogen met de achtbaan die deze crisis was en tegelijkertijd er sterker uit komen.

Ik zeg petje af en kom er eens om!

Bibliotheken in Crisistijd : deel 22 : D-day

 

De afgelopen week was om meerdere redenen een bijzondere week. Een week waarin op meerdere vlakken een beslissende en onomkeerbare stap werd gemaakt uit deze crisis. Een soort D-day dus.

Op de eerste plaats werd er in kamerdebat na de persconferentie van afgelopen dinsdag besloten om openbare bibliotheken een uitzonderingspositie te geven en als enige 'doorstroomlocatie binnen' toch mee te nemen in stap 2 van het openingsplan. 

Goed nieuws 1: heropening bibliotheken

Eerlijk gezegd had ik mezelf er al bij neergelegd dat bibliotheken weer later open zouden gaan. Stap 2 uit openingsplan was al uitgesteld naar 19 mei en bibliotheken - toen nog in stap 3 van het plan - pas open gaan op 9 juni. Bibliotheken hadden al een paar keer een uitzonderingspositie gehad ten opzichte van andere culturele instellingen. Ze mochten eerder open bij de vorige lockdown. Dus ik dacht dat we ons portie geluk nu wel gehad hadden. 

De kamer besliste anders Dit na lobby van VOB en KB getuige dit bericht van Cyril Crutz. Jan Paternotte van D66 diende samen met Christenunie, PvdA, CDA en Groen Links een motie in om bibliotheken onderdeel te maken van stap 2 van het openingsplan. 

De motie werd met algemene stemmen aangenomen. Niet op 19 mei maar op 20 mei gaan bibliotheken nu open. Dit heeft te maken met het feit dat de regeling die hier bij hoort nog op 19 mei in de Staatscourant moet verschijnen en pas daags daarna kan ingaan.  Wel zijn er nog aanvullende voorwaarden meldt de VOB: 1 persoon per 25m2, reserveren, registratie en gezondheidscheck zijn verplicht. In stap 3 worden deze regels waarschijnlijk weer versoepeld. En o ja, de reeds gedaalde - maar nog altijd hoge ziekenhuiscijfers - moeten op minimaal dit niveau blijven. 

156 dagen dicht

Bibliotheken gingen dicht op 15 december 2020 en heropenen weer op 20 mei. Dat betekent dat we straks 156 dagen aaneengesloten dicht zijn geweest. Ruim 5 maanden.  Dat is ongekend in de bibliotheekgeschiedenis. Zelfs in de oorlog zijn bibliotheken niet zo massaal en zo lang achter elkaar dicht geweest. Het kenschetst de situatie en wellicht geeft het ook wel aan hoe belangrijk volksgezondheid is geworden. 

Zelf heb ik het gevoel dat we na deze heropening niet meer gaan sluiten. Ik hoop dat het vaccinatiebeleid er toe leidt dat het virus inderdaad dooft. Wel zal het nog een flinke tijd duren voor we terug zijn bij normaal. Nog elke dag zijn er meer dan 6.000 mensen die positief getest worden en de aantallen in ziekenhuizen dalen wel maar liggen nog steeds vol. Begin dit jaar dacht ik dat januari en februari nog de zwaarste maanden zouden worden maar dat het daarna toch snel beter zou worden. Dat werd dus niet eind februari maar eind mei. Het duurt dus langer dan je denkt, het gaat nog tijden duren voor we echt terug zijn bij normaal. 

Goed nieuws 2: Mariëtte Hamer informateur

Naast de heropening van bibliotheken was er nog meer goed nieuws voor bibliotheken. Mariëtte Hamer, voorzitter van de Sociaal Economische Raad, wordt de nieuwe informateur. Waarom is dat goed nieuws voor bibliotheken, hoor ik u denken? Nou, Mariëtte Hamer is iemand die de bibliotheken een zeer warm hart toe draagt. Zo sprak ze bijvoorbeeld bij de opening van het eerste Informatiepunt Digitale Overheid in de bibliotheek Venlo medio vorig jaar. 

Ze zei daar toen: 

Het is daarom goed dat hier vandaag gestart wordt een informatiepunt digitale overheid. Ik ben heel blij dat de informatiepunten worden ingericht bij bibliotheken. Bibliotheken zijn immers een mooie laagdrempelige voorziening met een steeds breder aanbod. Het is goed dat bibliotheken steeds toegankelijker worden, ook voor mensen die niet zoveel hebben met letters, boeken en tijdschriften. Goed dat we voor de informatiepunten niet weer nieuwe kantoren gaan bedenken en inrichten, maar gebruik maken van bibliotheken die midden in de samenleving staan.

Hamer is ook voorzitter van de stichting Lezen en Schrijven. In maart van dit jaar pleitte ze met deze stichting nog voor aanzienlijke investeringen op het thema laaggeletterdheid, basisvaardigheden en een leven lang ontwikkelen. Met andere woorden: als er al gedacht wordt aan een dunner regeerakkoord dan is de kans dat bibliotheken daarin voorkomen met Hamer een stuk gestegen. 

De Raad voor Cultuur stelde net na de verkiezingen al voor om 95 miljoen extra voor bibliotheekwerk uit te trekken, D66 pleitte al eerder voor 80 miljoen extra voor bibliotheken  en in een ambtelijke ombuigings- en intensiveringslijst van de ambtenaren worden bibliotheken (op p. 123) genoemd voor 60 miljoen extra. Deze laatste lijst stellen rijksambtenaren voor elke verkiezing op om tijdens de formatie invulling te kunnen geven aan het regeerakkoord. Het feit dat je hier genoemd staat betekent niet dat het gebeurt maar je ligt toch wel in de etalage waaruit gekozen kan worden.  In elk van de gevallen gaat het om het op peil houden van het voorzieningenniveau, het intensiveren van inzet voor laaggeletterdheid en inzetten op digitale vaardigheden en een leven lang ontwikkelen. Exact de thema's waar Hamer voor pleitte met de stichting Lezen en Schrijven. 

Sterker uit de crisis

Ik hoop dat ik niet al te veel verhaaltjes meer hoef te schrijven over bibliotheken in crisistijd. We zijn nu echt op de weg terug naar 'normaal' maar het zal stapje voor stapje gaan en het najaar kon nog best eens spannend worden. Flakkert het virus op of niet? We gaan het zien en hopen er het beste van.

Tegelijkertijd is mijn beeld dat dit afgelopen jaar de sector eerder sterker en zelfverzekerder heeft gemaakt dan zwakker. We hebben initiatief genomen waar dat kon: van afhaalbieb tot digitale taalhuizen en van biebboys tot belacties naar ouderen. We klopten aan bij de politiek die vaak ontvankelijk voor ons bleek. Nee, er wordt misschien niet altijd automatisch aan ons gedacht maar als we ons lieten horen werd er bijna altijd constructief meegedacht. Dat is winst. Die politieke weg mogen we vaker bewandelen.

Maar ook de sector als geheel, de samenwerking tussen bibliotheken, POI's, KB en VOB is onder druk van de crisis, naar mijn mening, verstevigd. Er ligt een landelijk convenant met zelfs zicht op extra geld en er ligt een netwerkagenda waar uitvoering aan gegeven kan gaan worden. Dat mag ook wel eens gezegd.

Samen kunnen van enorme waarde zijn voor elke plaats in Nederland. En zoals ik al eerder zei: Er kan iets moois gebeuren in Nederland en het heet: de bibliotheek. 

Succes allemaal de komende week!

Van Swelmen: 'Zijn wij dan niet de supermarkt met voor iedere geest wat wils?' : Bibliotheken in crisistijd, deel 21

De immer erudiete directeur van de bibliotheek van Oppendam, Van Swelmen, heeft ook nu weer simpele oplossingen voor een complex probleem. Want terwijl bibliotheken klagen en niet snappen waarom ze nog niet open mogen, heeft één bibliotheek de deuren nooit dicht gedaan. U raadt het al: Oppendam!

Verdorie, waarom zijn die bibliotheken van jullie nog dicht? En kom me nou niet huilend aan met de opmerking: het mag niet van de overheid. Want kijk even om u heen? Alles is toch al open? U zit alleen in de verkeerde sector. Nou, daar kunt u wat aan doen. 

Ik zal u verklappen: In Oppendam zijn we nooit dicht geweest. U hoort het goed, niet één dag! Terwijl de hele sector druk was met overleg over lobby bij ministeries en veiligheidsregio’s, digitale spreekuren, ebooks, webinars en andere moderne fratsen, liep bij ons gewoon alles door. Niemand in de sector die het zag!

Goed, ik snap dat u, omdat zo druk was met overleg, u geen tijd had voor mijn simpele oplossing.  Daarom leg ik het u nog één keer uit! Op de eerste plaats heb ik mijn SBI-code bij de Kamer van Koophandel gewijzigd. Die stond natuurlijk netje op ‘91011’, de code van openbare bibliotheken. Die heb ik natuurlijk laten wijzigen in ‘471’, de code voor ‘Supermarkten, warenhuizen en dergelijke winkels met een algemeen assortiment’. Want laten we wel wezen, we zijn toch ook gewoon supermarkten met voor ieders geest wat wils? Nou, u ziet, zo simpel is het! Overigens, kon ik mijn personeel nu ook omzetten naar de CAO voor de detailhandel. Dat was dan weer de tweede winst.

Overigens, zonder die simpele truc waren er natuurlijk al tal van alternatieven. Want terwijl heel veel dicht was, was er ook heel veel open. Want waarom zou je geen terras mogen hebben waar je in plaats van een biertje een boek kunt bestellen? Bekijk even het uitgaansplein van uw stad en bedenk even dat u met een iPad op elk tafeltje de bestelling uit uw catalogus kunt laten opnemen die u een paar minuten later aan dat tafeltje bezorgt. Want laten we we wel wezen: Zijn bibliotheken niet het terras waar u vaardigheden en verbeelding kunt bestellen? 

En wat te denken van de tankstations? In Oppendam kreeg iedere bezoeker van een tankstation een boek onder de ruitenwisser. Welk boek hing af van wat ons algoritme adviseerde. Voor Teslarijders rolde er vaak ‘De blikken trommel’ uit van Günther Grass, bij de Fiat Multipla ‘Les Misérables’ en bij de motorrijders natuurlijk: ‘Zen en de kunst van het motoronderhoud’. Bij een enkele auto rolde er ‘Op hoop van zegen’ van Heijermans uit. Want laten we wel wezen: Zijn bibliotheken niet het tankstation voor kennis en cultuur? 

Verder stonden we natuurlijk ook gewoon achter de coronateststraat. Van de mensen die zich daar lieten testen, is ongeveer 10% positief en aan bed gebonden. Toch de ideale plek om een verrassingstas met boeken uit te delen. De bibliotheek Oppendam stond daar gewoon, week na week. Want laten we wel wezen: Zijn bibliotheken niet de teststraat van uw literaire ontwikkeling? 

Ik hoor u denken, hebt u dan helemaal geen geweten en gaat dan niets u te ver, meneer Van Swelmen? Het antwoord is: ja natuurlijk heb ik wel een geweten. Zelfs in Oppendam hebben we kansen laten schieten omdat zelfs wij die te ver vonden gaan. We hebben gespeeld met het idee om toch wat op de IC’s van ziekenhuizen wat te doen. Iets met luisterboeken of zo. Maar uiteindelijk vonden we dat toch niet kunnen. 

Maar goed, dan heb ik het nog niet gehad over onze samenwerking met de pakjesbezorgers, de bouwmarkten, het tuincentrum, het basisonderwijs, het openbaar vervoer, de onderdelenhuizen, de fietsenmakers en garages en de hondenbezitters tijdens de avondklok. 

Dus beste bibliotheken, beste supermarkten voor de geest, beste terrassen voor vaardigheden en verbeelding, beste tankstations voor kennis en cultuur: hup aan de slag!

Bibliotheken in crisistijd : deel 18 : Scenarioverkenning cultuursector ná corona

Op de valreep van deze week, kreeg ik nog een aardige tip van Cor Wijn van Berenschot. Hij tipte op de scenarioverkenning die Berenschot uitvoerde over de cultuursector ná corona. Het is wel een aardig rapport dat overigens in sneltreinvaart in elkaar is gezet. Op 9 februari werd een brainstorm georganiseerd met 25 deelnemers uit het cultuurveld en de gemeentewereld. En op 12 februari werd het rapport al gedeeld. Berenschot maakt in opdracht van VNG een gids voor gemeenten over de cultuursector ná corona en daar zal dit in terug komen. Uw ambtenaar gaat dit dus ook krijgen. Handig om alvast te lezen dus.

Twee drijvende krachten, vier scenario's

Berenschot onderkent twee drijvende krachten waarbij vier scenario's ontstaan. De eerste drijvend kracht is of we terug keren naar het oude normaal en eigenlijk iedereen alles weer wil hebben zoals het was óf dat de crisis ons gedrags- en behoeftepatroon toch definitief heeft veranderd. De tweede kracht is die van de overheid zelf: treedt de overheid terug en gaat zij bezuinigen óf gaat zij juist ruimhartig investeren? Voor beide lijnen zijn goede redenen te noemen: het op orde brengen van overheidsfinanciën of juist investeren in het cement van de samenleving dat cultuur juist is.

Deze krachten leveren vier scenario's op, die van krimp, herstel, aanpassing en vernieuwing. Nu is het met scenario's eigenlijk altijd dat nooit één scenario het wordt maar het is goed om voor je eigen organisatie de verschillende opties eens langs te lopen. 

Nu positioneren van je eigen transitie

Wat betekenen deze scenario's voor bibliotheken? Zelf heb ik al gemerkt bij een aantal bibliotheken die ik ondersteun dat gemeenten zeer voorzichtig zijn met financiën omdat ze zelf ook niet weten waar ze aan toe zijn. Wel zie ik dat bibliotheken volop in transitie zijn: van klassieke naar maatschappelijk-educatieve bibliotheek. Dit is hét moment om die transitie maximaal positioneren naar gemeente. U denkt misschien: 'dat weten ze allang' maar voor veel raadsleden is dat echt nog een aangename vernieuwing. Met andere woorden: wij waren ons al aan het voorbereiden op ná corona...  Berenschot neemt bibliotheken zelfs als voorbeeld met het volgende plaatje. 

Ik weet het, het is een gevaarlijk plaatje want het maakt het een versimpeling van het bibliotheekwerk. Ik weet dat een aantal van mijn lezers daardoor afhaakt of daarover struikelt, Tegen hen zeg ik: slik even die kritiek in en probeer er even over heen te kijken. Want waar ik naar toe wil is hoe Berenschot de transitie van bibliotheken in beeld brengt en begrijpelijk maakt voor gemeenten. Eerst zat al ons geld in boeken en gebouwen en straks gaat het ook nog steeds naar boeken en gebouwen maar vooral ook naar de programma's rond laaggeletterdheid, basisvaardigheden of voor scholen. En onze gebouwen passen zich daarop aan. Wij veranderen de kurk waar wij op drijven.  Daar waren we al mee bezig maar de coronacrisis geeft aan dat dit een goede stap was.  Dit is dus het moment om die verandering te laten zien.

Als bibliotheek is het daarom goed om - als u daar al niet aan was begonnen - de komende tijd na te denken welk verhaal je aan de gemeente gaat vertellen over de route ná corona. Ik had eerder al een artikel over het bijspijkerplan dat bibliotheken kunnen aanbieden aan de gemeenschap en ik denk dat je dat heel concreet kunt maken. Het betekent echter ook: opnieuw nadenken over hoe je weer de bakens verzet binnen je eigen organisatie. Hoewel er zeker wel wat opties zijn rond extra geld - denk aan bijvoorbeeld de uitspraak van D66 om 80 miljoen voor bibliotheken uit te trekken na de verkiezingen - moet je ook weer opnieuw naar jezelf kijken. Wat als we vorig jaar 30% minder hebben uitgeleend en een deel van de uitleningen komt niet terug? Want doen we dan met het collectiebudget? Wat als we willen versnellen naar basisvaardigheden of bibliotheek op school, waar gaan we dan een klein beetje ruimte vinden om te starten? Ook dat is deel van het verhaal, hoe lastig ook.

En overigens, ik werk bij een provinciale instelling maar wij hebben de dure plicht bibliotheken te ondersteunen in dit proces. En dat doen we graag.

Let's do it to them before they do it to us..

Zelf een plan maken als bibliotheek en aangeven hoe je ná corona de gemeenschap verder gaat helpen en hoe je zelf ook de bakens verzet, is een krachtig signaal. En ik denk eerlijk gezegd dat dat ook het perspectief is waarbij de gemeente het meest bereid is om de subsidie voor de bibliotheek zo maximaal mogelijk te handhaven.  

Of zoals ze bij de politieserie Hill Street Blues altijd zeiden: Let's do it to them before they do it to us. Kom zelf met het verhaal voordat de gemeente er mee komt. Dat is 1-0 voor u.