Merel Vroonhoven schreef zaterdag in de Volkskrant een prachtige column over het nationale Coronacrisis bijspijkerplan. Ze schrijft daar:
"Maandag gaan de basisscholen weer open. Leraren verruilen het scherm voor het klaslokaal. Volgens de PO-Raad is er jaren nodig om onderwijsachterstanden in te halen. Dat is schokkend. Vooral omdat het al voor corona niet best gesteld was met de leesvaardigheid van veel kinderen. Maar liefst 24 procent van de 15-jarigen heeft zelfs zoveel moeite met lezen dat er een reëel risico is dat ze laaggeletterd de schoolbanken verlaten. En dat in welvarend Nederland.
Binnenkort komt demissionair onderwijsminister Slob met zijn ‘nationale coronacrisis bijspijkerplan’. Een uitgelezen kans om ook de leescrisis aan te pakken en van (voor)lezen een topprioriteit te maken. Thuis, op de pabo en op school. Plus op elke school een schoolbibliotheek."
Gejuich natuurlijk bij bibliotheken! Ja, meer (voor)lezen en ja, meer schoolbibliotheken.
Maar eh, hoe groot is het gat eigenlijk dat afgelopen jaar is geslagen? Kunnen we dat aangeven? Nou, dat is voor bibliotheken inmiddels redelijk in te schatten. Mijn conclusie: kinderen hebben het afgelopen jaar minstens 12,5 miljoen boeken minder gelezen. Gemiddeld zo'n 30% minder. En zwakke lezers - die al weinig lazen - zullen daardoor bijna in het geheel niet hebben gelezen.
Ik neem u mee hoe ik aan die cijfers kom.
Hoe kom ik aan die cijfers?
Hoewel de Koninklijke Bibliotheek enkele weken geleden nog een positief persbericht de wereld in deed onder de titel: ' Fors meer uitleningen online bibliotheek' wat dat wel een wat wrange conclusie. Want de werkelijkheid is dat de ebooks inderdaad wel gestegen zijn met 2 miljoen uitleningen maar dat daar tegenover staat dat bij de bibliotheken zelf er 20 miljoen minder is uitgeleend. Toch een beetje: de één zijn dood is de ander zijn brood. Maar, de ebooks compenseerden slechts 10% van het gat dat de coronacrisis sloeg.
Een deel van de cijfers kun je afleiden uit het persbericht van de de VOB over de top 100 meest uitgeleende boeken. De cijfers over 2019 van de ebooks heb ik uit een eerder gepubliceerd overzicht van de Koninklijke Bibliotheek gehaald.
'Kind' van de rekening: 12,5 miljoen niet gelezen boeken
Bibliotheken - en hier zitten ook de meeste uitleningen van de Bibliotheek op school bij - zijn dus gedaald van 67 naar 47 miljoen. Een daling van 20 miljoen en maar liefst 30% van het geheel. Kinderen vormden in 2019 volgens de de CBS-statistieken 63% van het ledenbestand. Als je dat doortrekt naar die verdwenen 20 miljoen dan komt het aantal gemiste uitleningen door kinderen op ongeveer 12,5 miljoen boeken.
En waarschijnlijk is het nog meer dan die 12,5 miljoen. Dat heeft twee redenen. De eerste is dat kinderen minder gebruik maakten van alternatieve diensten van openbare bibliotheken. Ik heb cijfers van een paar bibliotheken gezien over 2020 en daarin zie ik dat de fysieke uitlening aan kinderen harder is gedaald dan die volwassen. Blijkbaar was reserveren en afhalen voor volwassenen toch makkelijker dan voor kinderen. De tweede reden is dat kinderen ook minder van het andere alternatief gebruik maakten: ebooks. Van de twee miljoen extra ebooks is niet 63% door kinderen geleend maar juist door volwassenen. Binnenkort duik ik nog in de statistieken van de ebooks en kan ik daar meer over zeggen. Ik houd het voorlopig op zo'n 12,5 miljoen niet gelezen boeken in 2020 door kinderen en jongeren. Dat betekent dat elk jeugdlid gemiddeld zes boeken minder heeft gelezen. Zwakke lezers die al minder lazen, hebben dus per saldo waarschijnlijk nauwelijks gelezen. En daar zit dus het geslagen gat.
Minder boeken betekent minder lezen en minder lezen betekent minder goed in taal. Van lezen stijgt je woordenkennis en het is bekend dat die achterstand in woordenkennis nauwelijks wordt ingehaald op latere leeftijd. Een niet gelezen boek is dus letterlijk en figuurlijk een gemiste kans.
Nationale Coronacrisis Bijspijkerplan: op elke school een schoolbibliotheek!
Vorige week schreef ik nog over het herstelplan na de crisis en de bouwsteen die bibliotheken daar in kunnen zijn. Bibliotheken kunnen daar zoals je ziet een formidabele bijdrage in leveren. Ik stel voor dat we - de Verenigde Nederlandse Openbare Bibliotheken - nog voor de verkiezingen een plan aanbieden aan minister Slob waarbij we garanderen om binnen anderhalf jaar op elke school een schoolbibliotheek te hebben en binnen drie jaar die 12,5 miljoen niet-gelezen boeken in te halen.
Zullen we dat plannetje maar even maken? Kan het volgende kabinet dat dan mooi meenemen in het regeerakkoord. Want dat dat regeerakkoord vooral over herstel ná de coronacrisis zal gaan, kun je op je klompen aanvoelen.
Want 12,5 miljoen niet-gelezen boeken door kinderen, zijn 12,5 miljoen gemiste kansen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten