Nieuw overzicht: Bijna 60% van Nederland kent een vorm van boetevrije bibliotheek

Veel leners herkennen de irritatie: je bent net te laat met het terugbrengen van je boek en hebt een (kleine) boete. Je was gewoon net te laat met terugbrengen. Je snapt de boete maar vervelend is het wel. Ook kent elke bibliotheek wel een verhaal waarbij de ouders een abonnement van een kind opzeggen omdat deze een paar keer een (flinke) boete heeft gehad door het te laat terugbrengen van boeken. Maar even niet meer lenen, is dan de gedachte van deze ouders.

Steeds meer bibliotheken schaffen de boetes dan ook geheel of gedeeltelijk af. En al een flink aantal jaren volg ik die boetevrije bibliotheken. Het laatste overzicht was alweer van 2019 en verschillende journalisten en bibliotheekmedewerkers vroegen me om een update. Tijdens de afgelopen weken maakte ik  dit nieuwe overzicht.

Bijna 60% van de Nederlanders kan kiezen uit een vorm van boetevrij
En de uitkomst: bijna 60% - 58,5% om precies te zijn - van de inwoners van Nederland kan kiezen uit een vorm van boetevrij lenen.

Daar zitten wel een paar 'smaken' in. Op de eerste plaats zijn er bibliotheken die volledig boetevrij zijn. Welke abonnementsvorm je ook hebt, niemand hoeft te-laat-geld te betalen. Deze bibliotheken zijn groen gekleurd in het landkaartje.

Daarnaast heb je bibliotheken die slechts een deel van hun leden geen boete laten betalen. Grofweg zitten daar nog twee mogelijkheden bij: 1) bibliotheken die een topabonnement hebben waarbij tegen extra betaling geen te-laat-geld hoeft te worden betaald en 2) bibliotheken die kinderen geen boete laten betalen. Uiteraard is er ook nog een combinatie van die twee mogelijk. Deze bibliotheken/gemeenten zijn oranje gekleurd in het kaartje.

Forse groei

Doordat ik de boetevrije bibliotheken al een tijdje volg kan ik ondertussen ook laten zien aan welke opmars de boetevrije bibliotheek bezig is. In 2014 startte het officieel met twee bibliotheken: BiblioPlus en Rivierenland. BiblioPlus had er toen ook al een proefperiode op zitten. Na 2014 ging het snel. In 2017 kon al 34%, dit steeg in 2019 door naar 46% en in 2023 is het dus inmiddels bijna 60%. 

In het overzicht zie je dat procentueel meer gemeenten dan stichtingen een vorm van boetevrij hebben ingevoerd. Dat duidt erop dat in de regel meer grote stichtingen - die werken voor meer gemeenten - boetevrij hebben ingevoerd dan kleinere stichtingen die voor minder gemeenten werken.  Een directe verklaring heb ik hier niet voor.

Naast dat onderscheid tussen inwoners, gemeenten en stichtingen kun je ook nog onderscheid maken tussen de verschillende vormen van boetevrij: volledig of kinderen en/of pluspakket en daar waar inwoners nog altijd boete betalen. Dan ziet het er als volgt uit.

Ik ben even uitgegaan van de inwonertallen. 32% kent een situatie die altijd boetevrij is en 26,5% heeft een situatie waarbij je een pluspakket moet nemen om boetevrij te zijn of waarbij alleen kinderen boetevrij zijn. En slot heeft 41,5% van de bibliotheekleden nog altijd een situatie waarbij er altijd een boete gevraagd wordt.  

Wie kwam erbij?

Welke bibliotheken zijn er sinds 2019 zoal bij gekomen? De eerste volledig boetevrije bibliotheek in Overijssel bijvoorbeeld: Wierden. Maar ook de Lage Beemden, De Kempen en West-Brabant. Verder stapten een aantal bibliotheken over van een Pluspakket naar volledig boetevrij: AanZet bijvoorbeeld maar ook Berkel en IJssel (de fusie van Graafschap en Brummen-Voorst). 

Daarnaast volgde een hele rits van bibliotheken met een boetevrij plusabonnement. Eindelijk een bibliotheek in Zuid-Limburg: Heuvelland waardoor ook dat stukje op de kaart zichtbaar werd maar ook 

Eemland, Bibliocenter, de Westfriese Bibliotheken en Dbieb rond Leeuwarden.

Opvallend is ook dat alle bibliotheken die ooit begonnen aan boetevrij dit nog steeds handhaven. Men ziet dus geen reden om het terug te draaien.

Een bijzondere trend: Pluspakket voor kinderen?

Een bijzondere trend bij deze update is dat er een aantal bibliotheken in Noord- en Zuid-Holland een pluspakket voor kinderen hebben ingevoerd. Met dat Pluspakket, waar je wel voor moet betalen, hoeven kinderen dan geen boete meer te betalen.  Hierboven zie je een voorbeeld van zo'n 'comfort'-abonnement naast het gratis jeugdabonnement. Voor € 14,- per jaar kunnen kinderen meer rechten krijgen dan kinderen die niet betalen.

Ik weet niet zo goed wat ik hiervan moet vinden. Want op 1 juli 2022 is nou juist de bibliotheekwet veranderd waardoor jeugdcontributie officieel niet meer geheven mag worden. 

De officiële wetstekst (art. 13, lid 1 van de WSOB) luidt nu: 

1. Voor het uitlenen van gedrukte werken of overige werken door lokale bibliotheken aan personen beneden de leeftijd van achttien jaar wordt geen contributie of andere geldelijke bijdrage geheven.

De vraag wat je nu wel en niet aan bijdrage mag vragen van kinderen? Dit was overigens al eens onderwerp van een memo met met veelgestelde vragen van de Vereniging van Openbare Bibliotheken. In dat memo werd het volgende gesteld:

Mag er nog inschrijfgeld worden gevraagd aan leden onder de 18 jaar?

Nee. De wet stelt dat aan personen onder de 18 jaar geen contributie of andere geldelijke bijdrage geheven wordt voor het voor het uitlenen van gedrukte of overige werken. Inschrijfgeld valt onder de categorie van de andere geldelijke bijdrage.

Mag er nog te laat-geld of boetes worden gevraagd?

Ja. De wet beperkt zich tot het afschaffen van de bijdrage voor het lenen van gedrukte en overige werken. 

Nu bieden alle bibliotheken met een plusabonnement voor kinderen ook een gratis lidmaatschap aan. En het heffen van boetes is niet verboden maar het invoeren van een betaald abonnement is niet de bedoeling. Maar wat als dat betaald abonnement de boetes wegneemt? 

Persoonlijk voelt het voor mij raar om nu toch weer onderscheid te maken tussen jeugdleners.  Maar daar mag je met me over van mening verschillen. Het is voer voor juristen wat mij betreft. En tot slot: het is natuurlijk de lokale bibliotheek die zelf over de hoogte van de tarieven gaat. Bij het nalopen van die 140 bibliotheekwebsites ben ik dan ook alle vormen en mogelijkheden van tarieven wel tegen gekomen. En elke bibliotheek zegt dat die vorm het beste aansluit bij het eigen werkgebied.

Overigens ben ik ook nog wel een paar bibliotheken tegen gekomen die nog aangeven dat kinderen ook inschrijfgeld moeten betalen. Ik vermoed dat dat nog foutjes zijn die gewoon nog niet van de website gehaald zijn.

Hoeveel geld gaat er nog om in boetes?

Dat cijfer is niet landelijk bekend op dit moment. In de financiële cijfers die uit worden gevraagd voor de gegevenslevering wordt gevraagd om het totaal van inkomsten van gebruikers. Over 2021 was dit ruim € 48 miljoen. Een oude stelregel die ik hanteerde voordat veel bibliotheken boetevrij waren was dat 2% tot 3% van een bibliotheekbegroting uit boetes bestond en dat het ongeveer € 3,- per lid was. Het totale bibliotheekbudget van Nederland in 2021was ongeveer € 540 miljoen. Laat het nu rond de 2% zijn dan wordt er op dit moment nog altijd om en nabij de € 10 miljoen aan bibliotheekboetes betaald. Maar ik kan er een paar miljoen naast zitten hoor.  Ter vergelijking: het CJIB incasseert jaarlijks zo'n € 640 miljoen aan boetes voor verkeersovertredingen. Dan blijven bibliotheken toch klein bier.

Nederland Boetevrij, de zorgplicht en de Bibliotheekwet?

Tja, het is aantrekkelijk om hier te betogen dat boetevrij wellicht een idee is voor de eisen die het Rijk kan stellen aan de zorgplicht voor gemeenten. In 2025 moet die ingevoerd worden en dan komt er ook zo'n € 3,- per inwoner extra als rijksbijdrage beschikbaar. Bij die zorgplicht zullen dan eisen gesteld worden aan gemeenten. Denk dan aan certificering en mogelijk een aantal inhoudelijke eisen. Maar ik vermoed dat boetevrij toch niet één van die zaken zal zijn. Ik vermoed dat tarieven en alles wat daarbij hoort toch een lokale zaak zal blijven. De uitzondering zou overigens een boetevrije bibliotheek voor kinderen kunnen zijn. Zeker in combinatie met de Bibliotheek op school  zou dat nog wel een aantrekkelijke gedachte kunnen zijn. En dan blijft natuurlijk staan dat u als lokale bibliotheek die boetevrije bibliotheek wel op het verlanglijstje zou kunnen zetten als mogelijk onderdeel van een plan van wat er met die € 3,-  per inwoner zou moeten gebeuren.

Over vijf jaar iedereen boetevrij?

Nu ja, hoe het ook zij, u bent weer bij op dit dossier. In een interview met het Algemeen Dagblad in 2017 zei ik dat met het groeitempo van toen over vijf jaar alle bibliotheken in Nederland wel boetevrij zouden zijn. Die voorspelling is niet uitgekomen. 

De groei, zit er nog steeds in maar ik doe voorlopig maar even geen voorspellingen meer.

----------

Het dossier Boetevrij / achtergrondinformatie en verantwoording van het onderzoek

Het dossier

In 2009 schreef ik voor het eerst over de mogelijkheid dat een bibliotheek zonder boetes mogelijk moest zijn. Op 1 april 2012 was het Biblioplus (Boxmeer en omgeving) de eerste bibliotheek die bij wijze van pilot startte met een boetevrije bibliotheek. De pilot werd in 2013 grondig geëvalueerd waarna het blijvertje werd in deze bibliotheek. Op 1 januari 2014 startte de Bibliotheek Rivierenland - net voor het aflopen van de pilot bij Biblioplus - met boetevrij lenen in alle vestigingen. En daarmee waren de eerste schapen over de dam. In het najaar van 2016 volgde de eerste complete provincie die volledig boetevrij werd. Dat was de provincie Groningen. 

In november 2017 schreef ik een rapport over de boetevrije bibliotheek. Daarin constateerden we dat het niet de 'rijkste' bibliotheken waren die het invoerden en dat de bibliotheken die startten met volledig boetevrij een doelstelling hadden om 1) het lenen aangenamer te maken voor leden, 2) leden beter vast te houden en 3) om minder tijd en aandacht kwijt te zijn aan dit onderdeel en meer ruimte te maken voor programma's van de bibliotheek. Toen werd geconstateerd dat doel 1 en 3 goed gehaald werden maar dat het tweede doel (leden vasthouden) nog niet goed te meten was. 

Medio 2019 deed ik een update van het aantal boetevrije bibliotheken. In het najaar van 2019 deed ik een  update van het onderzoek van 2017 en heb ik gekeken of toen al meer bekend was over de lange termijnuitkomsten. Uit dat onderzoek bleek dat 1) bibliotheekdirecteuren nog steeds enthousiast waren over de invoering van boetevrij en dat het ze ruimte gaf om te vernieuwen en 2) dat het nog steeds lastig is om dat cijfermatig te onderbouwen. 

Het onderzoek

Het uitzoeken van welke bibliotheek wel of niet boetevrij is, en zo ja, op welke manier, is klus die veel tijd en aandacht vraagt. Er is geen centraal overzicht waar dit bijgehouden wordt. Sinds 2014 houd ik zelf dit overzicht bij. Voor de opzet van het overzicht van 2023 ben ik begonnen met het overzicht dat ik had van 2019. De bestaande bibliotheken heb ik gecontroleerd, inwonertallen van gemeenten heb ik geupdate en ik heb gecontroleerd of gemeenten niet samengevoegd zijn. Daarna heb ik alle bibliotheken gecontroleerd die nog niet op de lijst stonden. Dat betekent dat ik op elke website heb gezocht naar de abonnementen en de te-laat-tarieven. Om eerlijk te zijn, soms staat dat nog flink verstopt. Bijvoorbeeld als er naast de abonnementen helemaal onder aan de pagina nog staat dat je je boetegelden met een toeslag kunt afkopen. Naast mijn eigen onderzoek heb ik ook mensen via verschillende sociale media gevraagd om mij te laten weten wat er is veranderd sinds de laatste update van 2019. 

Voor de overzichten heb ik me gebaseerd op de bibliotheekgegevens uit de gegevenslevering van de KB over 2021. Het gaat dan om het aantal stichtingen, gemeenten en inwonertallen uit dat jaar zijn gebruikt.

Wat ik allemaal maar wil zeggen: ik heb mijn uiterste best gedaan een zo goed mogelijk overzicht te geven. En toch kan er een foutje in staan. Mocht dat zo zijn, laat het mij weten en dan verander ik dat natuurlijk met alle liefde. 

Drie keer zeven magere jaren voor bibliotheken en drie manieren om ermee om te gaan

Een tijdje geleden schreef ik hoe lang er al bezuinigd wordt op bibliotheekwerk. Daar had ik toen bijgaande plaatje bij. Van de bankencrisis vielen we in de gemeentecrisis en beide keren waren bibliotheken aan de beurt om geknipt en geschoren te worden. En we zijn met die bezuinigingen nog niet aan het eind getuige een recent onderzoek van de Vereniging van Openbare Bibliotheken. Deze geeft aan de ongeveer een derde van alle bibliotheken ook bezuinigingen aangezegd heeft gekregen voor gemiddeld 4,2%

 In zeven jaar tijd daalde de subsidie met ongeveer 15%. Die 15% is gemiddeld. Want er zijn bibliotheken die de relatieve 'mazzel' hadden op de nullijn te blijven maar dat betekent dat er ook bibliotheken waren die 30%, 40% of zelfs 50% subsidie verloren.

Een weinig rooskleurig beeld voor iemand als mijzelf die toch vaak optimistisch is. Maar ik ga nog een stapje verder. Het is nog erger dan u denkt.....

De gebruikerinkomsten daalden ook met ruim 20%

Naast subsidies worden bibliotheken gefinancierd met bijdragen van gebruikers via contributies en boetes. Op beide vlakken schuift het. Op de eerste plaats is het aantal betalende volwassenleden -  kinderen zijn bijna overal gratis - in de periode 2010 tot 2017 gedaald van 1,9 miljoen naar net 1,4 miljoen leden. Een daling van ruim 35%. Tegelijkertijd hebben veel bibliotheken besloten om de boetes af te schaffen in bibliotheken. Vanuit oogpunt van gebruik natuurlijk heel aantrekkelijk maar ook een financiële aderlating van ongeveer 3% van de totale begroting.

En beide ontwikkelingen zien we terug in de tabel. De gebruikersinkomsten daalden in absolute zin in deze periode van € 71,8 miljoen naar € 58 miljoen. Omgerekend naar bedragen per inwoner over die jaren betekent dat een daling van € 4,33 per inwoner naar € 3,40. Een daling van ruim 20%.

Het aantal betalende leden daalde met 35% en de gebruikersinkomsten daalden met ruim 20%. Dat betekent dat elk lid van de bibliotheek meer is gaan bijdragen. Anders waren de gebruikersinkomsten ook wel met 35% gaan dalen.

Dubbele terugval
Als je beide ontwikkelingen - bezuinigingen op subsidies en terugloop op gebruikersinkomsten - bij elkaar zet, krijg je de volgende ontwikkeling.

Waar in 2010 nog € 32,90 per inwoner binnenkwam bij bibliotheken, was dat in 2017 gedaald naar € 27,71. Een daling van ongeveer 16%. Gemiddeld.... lokaal kunnen daar zeer forse verschillen in zitten.

Minder geld en meer gaan doen
Hoewel bibliotheken wel minder uitlenen zijn ze toch niet bepaald minder gaan doen. Duizenden schoolbibliotheken zijn gestart en in elk bibliotheek is een taalhuis en vaak zelfs een heel programma aan basisvaardigheden. Maar ja, daar zaten duidelijk nog geen nieuwe gebruikersinkomsten bij of substantiële andere bijdragen. En ook de gemeentelijke subsidies zijn dus nadrukkelijk niet aangepast op die nieuwe taken.

Nee, we hebben niet geklaagd. We hebben ons een slag in de rondte gewerkt. We hebben onszelf opnieuw uitgevonden. We zijn meer open dat ooit. Met meer diensten dan ooit. Met meer waarde dan ooit.

Bij mijn vorige artikel over de zeven magere jaren eindigde ik met een oproep aan overheden en vooral aan gemeenten.  Die herhaal ik hier onverminderd.

Beste gemeenten....
Beste gemeenten: kom bij mij niet meer aanzetten dat wij nog niet naar de kosten hebben gekeken, kom bij mij niet aanzetten dat we nog wel wat meer kunnen doen aan samenwerking en kom bij mij ook niet aanzetten dat wij heel anders naar onze vestigingen moeten kijken. Het zouden terechte opmerkingen zijn als we de afgelopen jaren niet hadden laten zien hoe we dwars door de crisis toch al deze veranderingen wisten te bewerkstelligen.

En beste gemeenten: er ligt een nog een peut werk. Zijn er minder laaggeletterden? Nee. Vraagt u met al uw digitale dienstverlening en minder gemeentebalies meer zelfredzaamheid van uw burgers? Ja. Kunnen ze dat allemaal? Nee. Wie gaat ze dat leren?  De bibliotheken zouden dat graag doen. We staan klaar voor elke burger in elke plaats.

Maar beste gemeente: na vele rondes meer met minder, is het ook gepast om na te denken wat u telkens vraagt van de bibliotheek.

Zo langzamerhand begin zelfs ik - als rechtgeaarde optimist - te denken dat het hoog tijd wordt dat gemeenten extra geld voor bibliotheken beschikbaar gaan stellen. De bibliotheken hebben een forse bijdrage geleverd toen het slecht ging in Nederland. Bibliotheken hebben meebetaald aan de bankencrisis en de gemeentecrisis. We staan klaar voor de toekomst maar denk niet dat het met nog minder geld kan.

Zo eindigde ik mijn vorige blog. En ja, gemeenten hebben ook niet veel geld. En die knokken ook.   Maar ik wil toch wat verder gaan dan in mijn vorige blog. Wat kun je zelf dan toch nog doen als bibliotheek of groep van bibliotheken?

Ik zie drie manieren. En dat zijn geen makkelijke manieren. Want ik ga ervan uit dat u alle makkelijke manieren - meer open samen met partners, bijdragen van scholen, gezamenlijk inkopen, verhoging contributie, slimmer collectioneren en dergelijke - allemaal al hebt gedaan natuurlijk.

Optie 1: Rigoureus samenwerken
Okee, daar gaan we. Rigoureus samenwerken, dat is dus meer dan een ruimte verhuren of hier en daar een spreekuur. Nee, dan gaat het echt over intensieve samenwerking op het niveau van allianties of fusies. Makkelijk? Nee, maar de makkelijke dingen had u al gehad. Zelf het initiatief nemen zet u wel op voorsprong ten opzichte van de gemeente. U kunt namelijk zelf becijferen welke opbrengst samenwerking kan hebben en wat u daarmee extra zou kunnen doen. Als de gemeente begint met zo'n onderzoek is de opgave meestal om 10% of meer aan bezuiniging te vinden. Waarom dan zelf nu niet over die schaduw heen stappen?  Mijn ervaring is dat directeuren achteraf vaak zeggen dat ze dit soort processen eerder en zelf hadden moeten starten. 

Samenwerken kan op lokaal niveau met cultuur- of welzijnspartners. Beide komt voor en is tegenwoordig ook populairder dan nog verder opschalen met nog meer gemeenten. Hoewel voor kleinere gemeenten de bibliotheken Rivierenland en AanZet, denk ik, goede voorbeelden zijn dat ook daar goede oplossingen zijn te vinden.

Optie 2: Burgerkracht
Het moet gezegd: door alle bezuinigingen zijn we met een hernieuwde blik naar burgerkracht gaan kijken. Dat gaat van gastheren en gastvrouwen tot taalmaatjes en ondersteuning bij cursussen. Vaak zoeken we een combinatie tussen professionals en vrijwilligers en vinden we dat de professionals het beleid moeten bepalen en vrijwilligers moeten ondersteunen.

Wie echt op zoek wil naar meer kracht moet wellicht nog een stapje verder gaan. Bij Rozet in Arnhem overlegt de directeur met regelmaat met de vrijwilligers en luistert naar hun adviezen. En kijk bijvoorbeeld eens naar een voorbeeld als Tradeschool dat is een soort Volkuniversiteit voor en door burgers. Je betaalt niet voor de cursussen maar je doet iets terug. Een transactie in natura. Ook Stadkamer in Zwolle kent zo'n model rond het gebruik van ruimtes. Je mag ruimtes gebruiken van Stadkamer als je iets terug doet voor Zwolle.

Vanuit die grondhoudig is burgerkracht niet een ondersteuning van jouw beleid maar faciliteer je burgers om zelf te creëren. Een zeer wezenlijk verschil.

Optie 3: Meer subsidie
Lekker makkelijk hoor, hoor ik u denken: roepen dat er meer subsidie moet komen. Nou, ook dat ligt wel wat genuanceerder. Roepen dat er meer subsidie moet komen is namelijk zeker niet genoeg. U moet dat zelf aantonen. Maar ook hier geldt: vaak beginnen we daar pas mee als de gemeente de bezuiniging aankondigt.

Ook hier geldt dus: eerder mee beginnen. Hoe doe je dat? Nou, je kunt bijvoorbeeld daar onderzoek naar laten doen door onafhankelijk adviseurs. Wie wil, kan ik meerdere namen geven van mensen die dat doen. En zelf zo'n onderzoek doen, geeft ook aan dat je dit probleem zelf uiterst serieus neemt. Ja, dat kost een paar centen maar ook dat geeft aan dat als u zelf van uw schaarse middelen zo'n onderzoek laat doen, het u blijkbaar ook hoog zit.

Overigens kunnen Provinciale OndersteuningsInstellingen hier vaak nog wel hulpvaardig in zijn. Voor het onderzoek zelf zijn ze wellicht niet onafhankelijk genoeg maar  ik heb zelf bijvoorbeeld meerdere malen geholpen bij het maken van factsheets voor bibliotheken over hun opbrengst voor de samenleving. Ook dat soort overzichten hebben we nog niet op de plank liggen.

Zelf zeggen dat je je subsidie wel wilt onderzoeken, is dus ook hier sterker dan afwachten tot de gemeente die discussie start.

Tot slot: subsidies komen uit steeds meer bronnen en worden steeds projectmatiger. Bibliotheken kennen lokale structurele subsidies, vaak incidentele subsidies op programma's, soms provinciale subsidies op innovatie en landelijke subsidies. Bij Rijnbrink werken we met een subsidiecoördinator die met regelmaat allerlei 'potjes' scant. Ik moet eerlijk zeggen dat dat wel loont en dat dat soms ook om forse bedragen kan gaan.

Investeer in de bibliotheek!
Zoals ik al zei: makkelijke wegen zijn het niet want alle makkelijke oplossingen hebben we al gehad. En wellicht heeft u bovenstaande wegen ook al bewandeld. Want wat ik verzin, kunt u zelf natuurlijk ook verzinnen.

Maar bij de pakken neer zitten is wel de slechtste optie, lijkt me. En samen optrekken als stelsel lijkt me ook niet verkeerd. En ook daar zie ik nog wel kansen. Dus kop omhoog en moedig voorwaarts.

Mijn vorige blog over dit onderwerp eindigde ik met deze woorden en die herhaal ik graag:
'Laten dit de zeven magere jaren geweest zijn. Het vet is van de botten. Het wordt tijd om weer te investeren. Investeren in de zelfredzaamheid en regie van onze burgers. Investeer in de bibliotheek!'

Boetebarometer: ruim 45% van Nederland kent een vorm van boetevrij lenen

Veel leners herkennen de irritatie: je bent net te laat met het terugbrengen van je boek en hebt een (kleine) boete. Je  was gewoon net te laat met terugbrengen. Je snapt de boete maar vervelend is het wel. Ook kent elke bibliotheek wel een verhaal waarbij de ouders een abonnement van een kind opzeggen omdat deze een paar keer een (flinke) boete heeft gehad door het te laat terugbrengen van boeken. Maar even niet meer lenen, is dan de gedachte.

Steeds meer bibliotheken schaffen de boetes geheel of gedeeltelijk af. Al een tijdje volg ik de boetevrije bibliotheken en afgelopen maand maakte ik een nieuw overzicht.

Bijna helft van de Nederlanders kan kiezen uit een vorm van boetevrij
Ruim 46% van de inwoners van Nederland kan kiezen uit een vorm van boetevrij lenen.

Daar zitten wel een paar 'smaken' in. Op de eerste plaats zijn er bibliotheken die volledig boetevrij zijn. Welke abonnementsvorm je ook hebt, niemand hoeft te-laat-geld te betalen. Deze bibliotheken zijn groen gekleurd in het landkaartje.

Daarnaast heb je bibliotheken die slechts een deel van hun leden geen boete laten betalen. Grofweg zitten daar nog twee mogelijkheden bij: 1) bibliotheken die een topabonnement hebben waarbij tegen extra betaling geen te-laat-geld hoeft te worden betaald en 2) bibliotheken die kinderen geen boete laten betalen. Uiteraard is er ook nog een combinatie van die twee mogelijk. Deze bibliotheken/gemeenten zijn oranje gekleurd in het kaartje.

Forse groei
Doordat ik de bibliotheken al een tijdje volg kan ik ondertussen ook laten zien aan welke opmars de boetevrije bibliotheek bezig is. In 2017 kon 34%  van de inwoners gebruik maken van enige vorm van boetevrij, in 2019 is dit al gestegen tot 46%. Een fikse stijging van ruim 30% in twee jaar tijd.

In het overzicht zie je dat procentueel meer gemeenten dan stichtingen een vorm van boetevrij hebben ingevoerd. Dat duidt erop dat in de regel meer grote stichtingen - die werken voor meer gemeenten - boetevrij hebben ingevoerd dan kleinere stichtingen die voor minder gemeenten werken.  Een directe verklaring heb ik hier niet voor.

Welke bibliotheken zijn er zoal bij gekomen? De stijging van volledig boetevrije bibliotheken zit in het noorden van het land. Na Groningen is nu ook bijna heel Friesland boetevrij. Noord-Fryslan beet daar al eerder het spits af en veel andere clusters hebben het voorbeeld gevolgd. Dbieb in Leeuwarden en omgeving is daar de laatste  nog zonder enige vorm van boetevrij. Van  de andere provincies werd Altena in Noord-Brabant volledig boetevrij.

Daarnaast volgde een hele rits van bibliotheken met een boetevrij plusabonnement. Bibliotheken als Amstelland, Zuid-Kenmerland, Kennemerwaard, Oost Achterhoek, Rijn en Venen, Spijkenisse, Zoetermeer en Idea. In Hoorn, Renkum, Hoeksche Waard en bij de Graafschap bibliotheken hoefden kinderen geen te-laat-geld meer te betalen. Relatief veel groei met plusabonnementen in Noord- en Zuid-Holland.

Opvallend is ook dat alle bibliotheken die ooit begonnen aan boetevrij dit nog steeds handhaven. Men ziet dus geen reden om het terug te draaien.

Achterblijvers bij boetevrij zijn de provincies Zeeland, Drenthe, Overijssel en in mindere mate Limburg.  Volgens hebben Zeeland, Drenthe en Overijssel alledrie een provinciaal tarief en vereist boetevrij dus instemming van alle bibliotheken. In Limburg schijnt Heuvelland in het najaar van 2019 met een vorm van boetevrij te willen starten. Dan zal het programma dat nu de landkaart maakt ook Zuid-Limburg mee gaan nemen.

De opkomst van de boetevrije bibliotheek sinds 2014
In 2009 schreef ik voor het eerst over de mogelijkheid dat een bibliotheek zonder boetes mogelijk moest zijn. Op 1 april 2012 was het Biblioplus (Boxmeer en omgeving) de eerste bibliotheek die bij wijze van pilot startte met een boetevrije bibliotheek. De pilot werd in 2013 grondig geëvalueerd waarna het blijvertje werd in deze bibliotheek. Op 1 januari 2014 startte de Bibliotheek Rivierenland - net voor het aflopen van de pilot bij Biblioplus - met boetevrij lenen in alle vestigingen. En daarmee waren de eerste schapen over de dam. In het najaar van 2016 volgde de eerste complete provincie die volledig boetevrij werd. Dat was de provincie Groningen. 

In november 2017 schreef ik een rapport over de boetevrije bibliotheek. Daarin constateerden we dat het niet de 'rijkste' bibliotheken waren die het invoerden en dat de bibliotheken die startten met volledig boetevrij een doelstelling hadden om 1) het lenen aangenamer te maken voor leden, 2) leden beter vast te houden en 3) om minder tijd en aandacht kwijt te zijn aan dit onderdeel en meer ruimte te maken voor programma's van de bibliotheek. Toen werd geconstateerd dat doel 1 en 3 goed gehaald werden maar dat het tweede doel (leden vasthouden) nog niet goed te meten was. Als ik tijd en ruimte vind de komende tijd wil ik wel eens kijken of ik ook daar een update van kan maken.

Boetevrij is een blijvertje...
Voor nu: boetevrij blijkt een blijvertje en stijgt fors. En het lijkt een win-win voor zowel lezers als bibliotheek.

Leren van de dappere boetevrije bibliotheken...

Deze zomer werd ik benaderd door Paul Adels van de Bibliotheek Rotterdam en Guido de Gans van Bibliotheek Rivierenland. Beiden spelen een actieve rol in het traject Route2020 van de Vereniging van Openbare Bibliotheken. Hun vraag was ik of ik hen wilde helpen met een onderzoek naar boetevrije bibliotheken.

Van 0% naar 35% van alle inwoners in acht jaar tijd
Ik maakte een klein vreugdesprongetje toen ik het hoorde. Want het is een onderwerp waar ik exact 8 jaar geleden over begon te schrijven: een boetevrije bibliotheek zou best eens mogelijk kunnen zijn. Twee jaar later trok Ton van Duren als projectleider bij BiblioPlus de stoute schoenen aan en pakte de handschoen op. In twee vestigingen, Boxmeer en Wanrooij, werd een experiment gedaan met boetevrij. Het experiment slaagde en  eindigde begin 2014 gingen alle vestigingen van BiblioPlus over naar boetevrij. Ook Rivierenland was inmiddels een begonnen met alle vestigingen boetevrij. En daarna ging het hard. Inmiddels kennen meer dan 20% van alle bibliotheekstichtingen een of andere vorm van boetevrij en beslaan deze stichtingen zo'n 35% van alle inwoners en gemeenten. Boetevrij is daarmee een fenomeen geworden dat niet meer weggaat.

Presentatie van het rapport
Veel bibliotheken vragen zich dan nu ook af: moet ik ook geen boetevrije bibliotheek worden? Waarom eigenlijk en hoe? Op die vragen zou een onderzoek antwoord moeten geven. En dus ging ik samen met Paul en Guido op onderzoek uit. En gisteren op de conferentie van Route2020 presenteerden we de uitkomsten in een drietal interactieve sessies.

Onderzoek
In het onderzoek zijn drie zeer verschillende bibliotheekorganisaties onderzocht die zijn overgegaan op volledig boetevrij: Rivierenland, Eindhoven en de bibliotheken in de provincie Groningen. Naast allerlei praktische tips over hoe boetevrij ingevoerd kan worden was het met name een eye-opener hoe elk van de drie bibliotheken boetevrij hadden ingepast als randvoorwaarde om te komen tot een maatschappelijke en educatieve bibliotheek.

Elk van de organisaties heeft te kampen gehad met flinke bezuinigingen op vaak al niet erg ruime budgetten. Niet gelijk de ideale voedingsbodem om ook nog eens een deel van de gebruikersinkomsten te gaan schrappen. Toch zal deze schaarste juist hebben bijgedragen aan het vinden van onconventionele oplossingen om toch te kunnen investeren in een innovatieve en brede bibliotheek.

Visie op boetevrij

Want boetevrij wordt in eerste aanleg ingezet om bestaande leners prettiger te laten lenen. Voor de leners prettig en het blijkt dat angsten als 'materialen komen niet meer terug'   of 'we kunnen de inkomsten niet missen' in het geheel niet uitkomen.

Maar achterliggend aan boetevrij is dat het leidt tot een drastische reductie van kashandelingen in bibliotheken. Dit leidt tot minder inzet van personeel voor deze taken en meer personeel dat kan worden ingezet in nieuwe programma's als bibliotheek op school  en basisvaardigheden. Bij deze verschuiving wordt ook vaak gekeken of in vestigingen verder invoering van zelfbediening kan plaatsvinden of dat er samen met partners of vrijwilligers tot ruimere openstelling kan worden overgegaan.

Iemand vertelde mij ooit dat hij dat boetevrij maar niets vond. Hij vond dat bibliotheken vooral bezig moesten zijn met die nieuwe taken. Dat boetevrij vond hij toch vooral iets van de 'oude bibliotheek'. Die oude bibliotheek heeft overigens nog steeds bijna 4 miljoen leden en kent ruim 70 miljoen uitleningen dus zomaar daar mee stoppen lijkt me niet de beste strategie. Maar dat we steeds meer energie zullen steken in nieuwe taken lijkt me evident. En de boetevrije bibliotheek kan u - binnen dit bredere kader - helpen om daar juist ruimte voor te maken.

Download het rapport
Geïnteresseerd geworden? Dan kun u op innovatiebieb.nl het hele rapport downloaden en de resultaten nog een rustig teruglezen. Ook de interviews met de gedreven bibliotheekmensen vindt u daarin terug en ik krijg daar zelf elke keer als ik het teruglees weer energie van.

Acht jaar geleden dachten we nog dat we nooit van boetes af zouden komen. En vandaag denken veel bibliotheken erover na. Misschien kenmerkt dat ook wel de bijzonder tijd waar bibliotheken op dit moment in acteren.

Veel leesplezier!

Boetebarometer juni 2017 : 34% van Nederland leent boetevrij (op één of andere manier)!

Laatste update: 3 juni  2017

Op 9 januari 2017 publiceerde ik voor het eerst een overzicht over boetevrije bibliotheken. Ik besloot toen om een boetebarometer van Nederland bij te houden en die regelmatig te updaten. Onlangs belde het Algemeen Dagblad voor een artikel. Een goede reden om de update maar eens te maken.

Actuele stand
Op dit moment kent 34% van de inwoners een vorm van boetevrij lenen. Deze inwoners zitten bij 35% van de gemeenten en bij 21% van de bibliotheekstichtingen. Daaruit valt af te leiden dat er meer grote bibliotheekstichtingen boetevrij zijn dan kleine.

Wie echter kijkt naar wie geheel boetevrij is en wie gedeeltelijk, ziet weer een omgekeerd beeld: het zijn vooral de kleine stichtingen die geheel boetevrij worden terwijl de hele grote (vooralsnog) gedeeltelijk boetevrij zijn.

Verder is te zien op de landkaart dat een aantal provincies die een gezamenlijk abonnementenbeleid voert nog relatief achter blijft: Drenthe, Overijssel en Zeeland. Maar zodra deze overstappen op boetevrij zal dit dus ook met een hele provincie tegelijk zijn.  Groningen is daar een positieve uitzondering.

In 2022 laatste boete in bibliotheken?
Hoe lang zou het duren voor alle bibliotheken de boetes hebben afgeschaft. In 2013 was het BiblioPlus die een pilot deed en 2014 waren BiblioPlus en de bibliotheek Rivierenland de eerste twee bibliotheken. In drie jaar tijd is meer dan 30% van de bibliotheken overgegaan op een vorm van boetevrij lenen waarvan mijn schatting is dat de helft hiervan in het laatste jaar is overgegaan. Zo'n 15% van de bibliotheken stapt dus nu elk jaar over naar boetevrij. Als we nu op 35% zitten hebben we dus nog zo'n vijf jaar te gaan met dit tempo. Lijkt mee een reële schatting.

Verschillen ten opzichte van januari 2017
Meestal voeren bibliotheken abonnementswijzigingen door per 1 januari van het jaar. Ten opzichte van de update van januari heb ik nog drie wijzigingen ontdekt. De bibliotheek Theek 5 (Oosterhout en omgeving),  de Bibliotheek Lek en IJssel (m.u.v. gemeente Houten) en de Rozet Arnhem. Deze laatste was per 1 januari al over maar die had ik gewoon gemist.

Opmerkingen, wijzigingen, 
Een fout is in dit soort overzichten zo gemaakt. Mocht u die zien of mocht wijzigingen of opmerkingen willen doorgeven dan kun je die aan mij doorgeven: mark.deckers-at-rijnbrink.nl of via het opmerkingenveld onder dit bericht.

Wie interesse heeft in mijn actuele excel-bestand met alle onderzoeksgegevens kan deze ook bij mij opvragen.

De actuele boetebarometer van bibliotheken

Laatste update: 11 januari 2017

Op 9 januari 2017 publiceerde ik voor het eerst een overzicht over boetevrije bibliotheken. Dat deed ik op deze plek. Omdat er nogal wijzigingen kwamen na afloop en omdat ik vermoed dat er in de toekomst nog meer volgen, heb ik besloten er maar een dynamische barometer van te maken die je bovenaan in het tabbladen-gedeelte van mijn website ook direct terug kunt vinden.

De boetebarometer geeft de actuele situatie aan bij Nederlandse bibliotheken als het gaat om boetevrije abonnementen. Daarbij wordt in de landkaart onderscheid gemaakt tussen geheel boetevrij of gedeeltelijk boetevrij (alleen kinderen bijvoorbeeld of alleen 'top'-abonnementen).

Opmerkingen, wijzigingen, 
Een fout is in dit soort overzichten zo gemaakt. Mocht u die zien of mocht wijzigingen of opmerkingen willen doorgeven dan kun je die aan mij doorgeven: mark.deckers-at-rijnbrink.nl of via het opmerkingenveld onder dit bericht.

Wie interesse heeft in mijn actuele excel-bestand met alle onderzoeksgegevens kan deze ook bij mij opvragen.

Klik hier voor een directe link naar bovenstaande afbeelding.

Inwoners, stichtingen en gemeenten die boetevrij zijn

Boetevrij per provincie

In dit overzicht wordt het percentage inwoners per provincie weergegeven dat gebruik kan maken van een boetevrij abonnement. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen volledig boetevrij of gedeeltelijk boetevrij.

De boetevrije bibliotheek rukt op: 26% van alle Nederlanders is nooit meer te laat!

Na de eerste publicatie op 9 januari kreeg ik van verschillende bibliotheken nog een update. Er zijn vooral bibliotheken bij gekomen met een top-abonnement dat boete vrij is. De  uitkomsten zijn op 10 januari aangepast.

De boetevrije bibliotheek is aan een onstuitbare opmars bezig. Ruim 26% van alle Nederlanders woont in een gemeente waar een geheel of gedeeltelijke boetevrije bibliotheek. Dat kan geconcludeerd worden na een inventarisatie die ik afgelopen week maakte en waar ik na een weekendje knutselen ook bovenstaande kaart van had.

De groene gebieden zijn gemeenten waar elk lid bibliotheek boetevrij kan lenen. De oranje gebieden laten gemeenten zien waar leden alleen met een zogenaamd pluspakket of alleen kinderen nooit meer te-laat-geld hoeven te betalen.

De opkomst van de boetevrije bibliotheek
In 2009 schreef ik voor het eerst over de mogelijkheid dat een bibliotheek zonder boetes mogelijk moest zijn. Op 1 april 2012 was het Biblioplus (Boxmeer en omgeving) de eerste bibliotheek die bij wijze van pilot startte met een boetevrije bibliotheek. De pilot werd in 2013 grondig geëvalueerd waarna het blijvertje werd in deze bibliotheek. Op 1 januari 2014 startte de Bibliotheek Rivierenland - net voor het aflopen van de pilot bij Biblioplus - met boetevrij lenen in alle vestigingen. En daarmee waren de eerste schapen over de dam.

In het najaar van 2016 volgde de eerste complete provincie die volledig boetevrij werd: Groningen! En per 1 januari 2017 hebben opnieuw een aantal bibliotheken de boetes afgeschaft. Een goede tijd dus om maar eens de balans op te maken.


26% van de inwoners, 32% van de gemeenten en 18% van de stichtingen

Wie de lijst met alle bibliotheken doorloopt, ziet dat het vooral stichtingen zijn met relatief kleine gemeenten. Uitzonderingen zijn Eindhoven, Groningen, Rotterdam en Almere waarvan de laatste twee het alleen in een pluspakket aanbieden en niet voor alle leden. Het is echt opvallend dat grote steden hier niet voorop lopen. Hoewel ik hoorde - maar ik weet niet of het waar is - dat Amsterdam ook bezig is met voorbereidingen om boetevrij lenen mogelijk te maken.

Verder kun je stellen dat het gaat om basisbibliotheken zijn die voor relatief veel gemeenten werken. Denk aan Biblionet Groningen, Bibliotheek Rivierenland of Bibliotheek Noord Fryslân. 18% van de stichtingen rekent geen te-laat-geld meer maar zij werken gezamenlijk voor 32% van het aantal gemeenten.

Iemand merkte op dat boetevrij lenen wel gekoppeld is aan het financieringsniveau van de bibliotheken. Met andere woorden: alleen bibliotheken die veel geld per inwoner krijgen zouden dit kunnen doen.  Het lijkt een zeer logische redenering maar op het eerste gezicht lijkt die opmerking niet te kloppen. Bibliotheken die voor kleinere gemeenten werken, kennen in de regel een lagere financiering per inwoner.

Sterk verschil per provincie

Groningen was de eerste provincie die als geheel de boetes vaarwel zei. 100% van de inwoners kan daar gebruik maken van een boetevrije bibliotheek. Ook Flevoland is voor 100% ingevuld, zij het dat het daar alleen gaat om 'top-abonnementen'. Hoewel ze allebei op 100% staan, zullen in Flevoland maar relatief weinig mensen echt 'boetevrij' zijn. Misschien dat ik daar in een volgend blogje nog wat inzicht in kan geven. .

Verder valt op dat  provincies die nu al afspraken hebben over gezamenlijke tarieven in de provincie wat achter lijken te lopen op deze ontwikkeling. Denk dan aan Drenthe, Overijssel en Zeeland. Daar moet met meerdere bibliotheken overeenstemming komen om boetevrij lenen door te voeren. En dat kost natuurlijk extra tijd. Maar ik kan me niet voorstellen dat men daar al niet mee bezig is of dat men op basis van dit onderzoek zich nog eens achter de oren krabt.

Trend?
Bibliotheken gezamenlijk laten komen tot één bibliotheekabonnement is knap ingewikkeld. Maar hier tekent zich toch onvermijdelijk een trend af. Hoewel bibliotheken er ook wel meesters in zijn om weer allerlei varianten te verzinnen. Vooral bij de 'top'-abonnementen zien we allerlei variaties terug.  Een mooie vind ik bijvoorbeeld het pluspakket van de Bibliotheek Zuidoost Fryslân. Daar kent men het 'Comfort'pakket waarbij je de materialen een jaar mag lenen, waarna je het overigens ook weer mag verlengen. Aangezien er toch te-laat-geld wordt gevraagd na een jaar, heb ik deze bibliotheek toch maar buiten beschouwing gelaten. Maar het is ook wel een beetje welke definitie je hanteert. Je zou hem er ook wel onder kunnen laten vallen.

Ingroeien
Verder toont het onderzoek aan dat een bibliotheek kan 'ingroeien' naar boetevrij. Door bijvoorbeeld eerst alleen de 'kinderen' niet meer te laten betalen of door het in het 'duurdere' abonnement te doen. Barneveld en Ede hebben er bijvoorbeeld ervoor gekozen om kinderen als eerste boetevrij te maken. En dat vind ik een mooie gedachte: laat kinderen niet afhaken door boetes.

Voor wie wil beginnen is de evaluatie van Biblioplus een prima aanknopingspunt omdat men veel zaken waar men bang voor was heeft onderzocht: komt het boek wel terug, geven bibliotheekleden de bibliotheek een hoger cijfer hierdoor en neemt het aantal kashandelingen wel echt af? Op al die vragen geeft de pilot antwoord.

Blijft over dat je als bibliotheek er de financiële ruimte voor moet zien te vinden. Boetes zijn naar schatting zo'n 2 a 3% van de begroting van een bibliotheek. Dat is niet niks maar ook geen onmogelijkheid.  Doordat ook steeds vaker inleverattenties worden verstuurd voor het aflopen van de uitleentermijn, lopen deze inkomsten ook nog terug.

Wellicht  is het met het kaartje van Nederland in de hand wel mogelijk om er met uw gemeente over te spreken. Nederland komt langzaam uit de crisis en verkiezingen komen er ook weer aan....En anders is een telefoontje naar een bevriende bibliotheekcollega die het al heeft ingevoerd om eens te vragen hoe zij het financieel rond hebben gekregen misschien wel een goed plan.

In 2009 discussieerden we er met elkaar over. In 2012 durfde BiblioPlus de pilot aan. In 2014 startten BiblioPlus en Rivierenland er volledig mee. Binnen drie jaar na de eerste start heeft 16% van alle inwoners en 20% van alle gemeenten een boetevrije bibliotheek.

Ik neem mijn petje af. Volgend jaar de peiling maar eens herhalen?

Verantwoording van de onderzoeksgegevens
Mijn inventarisatie vond plaats via een oproep via Twitter en Facebook. De gegevens die ik op deze wijze kreeg heb ik verwerkt. Hoewel ik het gevoel heb dat ik een redelijk compleet heb, kan het zijn dat ik bibliotheken niet vermeld heb. Laat het mij weten via het reactieveld of via een e-mail en ik neem ook uw gegevens mee. Als er veel wijzigingen komen, zal ik een update van dit artikel maken. 

Wie het bronbestand van mijn onderzoek wil hebben, kan het hier downloaden.

Van Swelmen: 'Van collectie naar correctie en van recessie naar repressie!’

De immer erudiete directeur van de Bibliotheek Oppendam laat ook dit maal zijn eigenzinnige blik gaan over het bibliotheekwerk. Ditmaal maakt hij zich druk over de ridicule gedachte van een boetevrije bibliotheek.

Spuugzat ben ik ervan! Weer gaat een hele provincie over naar dat ‘boetevrije’ systeem.  Heel Groningen – u weet wel,  dat post-koloniale gebied dat we al jaren leegzuigen vanwege het gas – kan nu ook zonder boetes boeken lenen.  Met de bodemdaling aldaar is ook het niveau van het gezond verstand evenredig gedaald volgens mij. Ik leg het u nog één keer uit!

Gratis geld bestaat niet!

Ook  nu wordt het weer met ronkende marketingtermen verkocht: ‘dit is wat onze klanten willen, ze vinden die boetes heel vervelend. Daarom stoppen we ermee!’ Lariekoek natuurlijk. Ja, ik wil ook wel minder belasting betalen, of  geen snelheidsboetes of gratis met het openbaar vervoer. Ja, maar iedereen snapt toch ook dat dat niet kan. Gratis geld bestaat niet!

   

En u snapt ook wel dat het niet werkt. Want hoeveel herinneringsmailtjes en misschien zelf nog  boetkaarten stuurt u niet per week?  Per week hebben de Nederlandse bibliotheken 1,5 miljoen uitleningen. Als daar 20% niet op tijd van terugkomt – en dat lijkt me nog conservatief geschat gezien de gierige volksaard - zijn dat 300.000 mensen per week! Dat gedrag verander je niet door het boetevrij te maken. Dat is slecht gedrag juist belonen! Rijdt iedereen harder dan 120, dan maken we er 130 van! Gebruikt iedereen toch soft-drugs? Dan legaliseren we dat gewoon! Leveren toch veel klanten hun boeken te laat in? Dan schaffen we de boetes toch af!

Wie te laat is, minacht de Cultuur

Met andere woorden: die softe gedoogaanpak van de afschaffing van boetes is onzin! De zweep moet er juist over!  Een harde aanpak! Zero tolerance! We moeten onze klanten opvoeden. Strak aan de lijn want anders gaan ze aan de haal met ons. Klanten die te laat zijn, minachten bibliotheken. Eigenlijk minachten ze met hun te-laat-terugbrengen het cultuurgoed in het algemeen en bibliotheken in het bijzonder.

Van collectie naar correctie

En dus werkte de bibliotheek Oppendam in het diepste geheim al de afgelopen tijd aan een veel betere oplossing: ‘Van collectie naar correctie’. Geloof de nieuwlichters niet die zeggen dat u van ‘Collectie naar connectie’ moet. Niet meer mens centraal, ook niet de collectie maar de regels!

Het doel heiligt de middelen. We hebben nu decennia lang geduld gehad met al die lapzwansen die maar te laat blijven komen. We zijn begonnen bij de bibliotheekmedewerkers zelf. Allemaal ontslagen. Want u snapt: die waren allemaal nog van pappen en nathouden. Er zijn nieuwe medewerkers aangesteld. Allen van beveiligingsbedrijven. En deels kennissen van de kroegbaas van Het Duifje want die heeft goede connecties bij heren waar de handjes wat losser zitten. En ik moet zeggen: het scheelt aanmerkelijk. Dat we onze nieuwe medewerkers ook pepperspray en een tacer meegaven zal ook gescheeld hebben.

‘We weten waar uw kinderen op school zitten’

Ook in onze aanmaningen zijn we strenger geworden. Die is gekoppeld aan onze administratie van de Bibliotheek op School. Ons herinneringsmailtje eindigt dan ook met ‘we weten waar uw kinderen op school zitten. Laat het niet zover komen’.  Scheelt ook geweldig! De boeken stromen binnen. We kunnen gewoon met minder collectiebudget toe! U ziet het werkt: ‘van collectie naar correctie!’

Ook met incassobureaus werken we niet meer. Naar mijn gevoel echt nog veel te aardig. Komen ze er nog gewoon vanaf met een geldbedrag! Nee, wie de cultuur zo minacht met zijn of haar gedrag moet voelen! Het leger er dus op af! Die haalt ze met een legertruck thuis op. In onze onverwarmde  kelder van de bibliotheek moet men dan verplicht het boek uitlezen. In het donker natuurlijk.  Boekboarden noemen we dat. Het werkt fantastisch!

Hangende pootjes

Nou ja, ik zie alle Nederlandse bibliotheken wel weer met hangende pootjes op werkbezoek komen. Huilend dat ze de helft van hun collectie kwijt zijn. Treurend dat de burgers geen enkel ontzag meer voor ze hebben. Maar ja, ze moeten er eerst achter komen dat die gedoogpolitiek van boetevrij niks oplevert. Berouw komt pas na de zonde. Nou ja, het komt mij ook wel goed uit want het loopt nog storm met de excursies hier: Rusland, Noord-Korea, Turkije, Cuba, China en Syrië komen de komende week nog langs. En volgens mij zag ik dat zelfs president Trump op mijn voicemail stond…’Mister Van Swelmen, make the fees great again!’

Van recessie naar repressie. En van collectie naar correctie. En niks anders.

Reden om geen lid te zijn.... boetes

Mijn tirade tegen boetes in bibliotheken kent u inmiddels. Toch verschijnt dit argument telkens in de top-3 van ergernis en afhaken. Ditmaal in de top-5 van reden om niet lid te zijn van de bibliotheek.

Dit staatje komt uit de mooie infographic van het BiebPanel van Probiblio. Zeker een kijkje waard.

Verder zijn de uitkomsten tussen jong en oud wel aardig. Het zijn vooral de ouderen die de eBooks illegaal weer ergens anders vandaan halen..... Jongeren klagen meer over het gebrek aan tijd en de prijs van het abonnement.

Maar bovenal, gebruik de gegevens om uw beleid te verbeteren.

Alle argumenten voor boetes aan flarden..... met dank aan de helden van BiblioPlus

Boetes. Ik blogde er al vaker over en altijd met twee kampen aan het einde: mensen die vinden dat we de boetes per direct moeten opheffen en mensen die vinden dat we echt niet zonder boetes kunnen.

Beide kampen bedienen zich van aannames. Want een bibliotheek zonder boetes bestond niet.... Tot voor kort. BiblioPlus (de bibliotheek van Boxmeer en omgeving) heeft het afgelopen jaar een uitgebreide pilot gedaan met het uitlenen zonder boetes. Van projectleider Ton van Duren kreeg ik netjes het rapport over de pilot. En om eerlijk te zijn: het schiet (bijna) alle argumenten om boetes te handhaven aan flarden.

Kashandelingen
Eén van de uitkomsten die ik in het oog vond springen was het terugdringen van het aantal kashandelingen. Die bedraagt tussen de 30% en 80%. Dat is een nog wezenlijke besparing op inzet van personeel. Inzet die nu besteed kan worden aan klanten in plaats van aan het tellen van centen.

Tevredenheid
Ongeacht of mensen veel of weinig boetes hadden: een  overgroot deel van de klanten is enthousiast over het afschaffen van de boetes. Tegelijkertijd zie je wel dat er een groep is die neutraal is of zijn mening nog niet heeft gevormd. Ik ben benieuwd hoe die groep er over een jaar over denkt. Ik vermoed dat de herinvoering van boetes vervolgens op bezwaar stuit over de hele linie. Terugdraaien, en herinvoering van boetes lijdt straks tot reacties. Let maar op.

 

Boeken kwijt?

Ook zo'n argument: als we boetes afschaffen krijgen we onze boeken niet meer terug. Ook dat is onderzocht. Een kleine groep mensen geeft aan dat ze boeken inderdaad langer houden. Het overgrote deel brengt ze op tijd terug. Dat heeft BiblioPlus nog weer gestaafd met uitleencijfers en het blijkt inderdaad te kloppen. Vooral het sturen van een inleverherinnering werkt erg goed en vervolgens komen materialen gewoon terug. Leden van bibliotheken zijn in de regel gewoon hele brave burgers.

 

Meer lenen en meer tevredenheid?

Klanten geven in het onderzoek aan dat het afschaffen van boetes het aantrekkelijk maakt om meer te lenen. Tevens is gedurende de pilot de klanttevredenheid gestegen van 8,1 naar 8,2.  In de uitleencijfers is nog niet te zien dat er meer geleend wordt. En dat laat de onderzoekers van Cubiss even in verwarring achter. Gesuggereerd wordt dat dit kan komen door het wegvallen van verlengingen. Dat lijkt mij een plausibele verklaring. In veel bibliotheken is 20% tot 30% van alle uitleningen een verlenging.

 

Het geld

En dan de troefkaart van het kamp dat zegt dat je boetes niet af kunt schaffen: we kunnen het geld niet missen. Daar doet het onderzoek geen uitspraak over. In eerdere stukjes over boetes heb ik hiervan gezegd dat ik een stijging van contributie legitiem zou vinden tegenover het afschaffen van boetes. 

 

Kinderen eerst?

En wat betreft dat geld: het boetes komt voor een deel van kinderen. En eerlijk is eerlijk: er zijn nog steeds kinderen die door hun ouders - na een aantal boetes - het bezoek aan de bibliotheek ontzegd wordt. Dat steekt mij ontzettend. Dus misschien moeten we eens beginnen met de kinderen?

 

Misschien een aantrekkelijke gedachte om bijvoorbeeld samen met scholen eens bij stil te staan?

 

Alle lof!

En op deze plek breng ik ten slotte graag nog alle lof aan Ton van Duren en alle medewerkers van BiblioPlus. Ik vind het helden. Het aandurven om één van de heilige principes van de bibliotheek eens een tijd te wijzigen. Daar is moed voor nodig. Want ga even bij u zelf na: zou u het durven met uw bibliotheek? Precies, dan weet u dus nu dat het ook echt helden zijn.  

 

Vervolgens hebben ze hier heel goed onderzoek naar laten verrichten. Een keurige nulmeting vooraf en keurige éénmeting na afloop. Dat onderzoek kan ik iedereen aanbevelen. Iedereen die graag meer informatie wil verwijs ik graag naar  Ton van Duren. (t.vanduren-at-biblioplus.nl)



De eerste boetevrije bibliotheek van Nederland!

Op 1 april van dit jaar start Biblioplus met de eerste boetevrije bibliotheken in Nederland. Het zal gaan om de vestigingen Boxmeer en Wanrooij van Biblioplus. En eerlijk gezegd: ik vind het helden bij deze bibliotheek!

In november 2009 schreef ik mijn eerste artikel over het feit dat we maar niks doen aan die boetes. En dat terwijl het bij onze klanten al jaren in de ergernis top-3 staat. Nee, sterker nog: er zijn kinderen in dit land die van hun ouders niet meer naar de bibliotheek mogen vanwege die boetes.

En vanaf 1 april is het dus zover. De helden van Biblioplus starten dan in twee vestigingen zonder boetes. Voor mij reden om contact op te nemen met Biblioplus en te vragen hoe ze het gingen doen. En natuurlijk om te laten blijken dat ik het een fantastische stap vind.

En eerlijk gezegd: hun aanpak met projectleider Ton van Duren ziet er gedegen uit. Er zijn nog steeds uitleentermijnen maar er is geen sanctie op te laat terugbrengen. Ook gaan de tarieven van abonnementen niet omhoog. Men wil een situatie creëren waarin alleen de boetes zijn afgeschaft om zo goed mogelijk te kunnen zien wat dit doet met een bibliotheek.

Cubiss zal zowel vooraf als gedurende het traject diverse onderzoeken doen naar de bevindingen van klanten en medewerkers. Dat betekent dat er voor alle Nederlandse bibliotheken prachtige onderzoeksresultaten zullen zijn.

De pilot loopt van 1 april tot eind van het jaar. Op basis van de uitkomsten zal daarna worden gekeken hoe het beleid wordt voortgezet.

En voordat u er zelf over begint: nee, het is geen grap. Ik wens onze collega's van Biblioplus veel succes en ik ga de resultaten met plezier volgen. En misschien is dit wel het begin van het einde van één van de grootste ergernissen van onze bibliotheekleden.

Afbeelding met dank aan Robert Krom
Daar zijn nog meer bibliotheekwaarschuwingen te vinden.