woensdag 26 juni 2019

Boetebarometer: ruim 45% van Nederland kent een vorm van boetevrij lenen

Veel leners herkennen de irritatie: je bent net te laat met het terugbrengen van je boek en hebt een (kleine) boete. Je  was gewoon net te laat met terugbrengen. Je snapt de boete maar vervelend is het wel. Ook kent elke bibliotheek wel een verhaal waarbij de ouders een abonnement van een kind opzeggen omdat deze een paar keer een (flinke) boete heeft gehad door het te laat terugbrengen van boeken. Maar even niet meer lenen, is dan de gedachte.

Steeds meer bibliotheken schaffen de boetes geheel of gedeeltelijk af. Al een tijdje volg ik de boetevrije bibliotheken en afgelopen maand maakte ik een nieuw overzicht.

Bijna helft van de Nederlanders kan kiezen uit een vorm van boetevrij
Ruim 46% van de inwoners van Nederland kan kiezen uit een vorm van boetevrij lenen.

Daar zitten wel een paar 'smaken' in. Op de eerste plaats zijn er bibliotheken die volledig boetevrij zijn. Welke abonnementsvorm je ook hebt, niemand hoeft te-laat-geld te betalen. Deze bibliotheken zijn groen gekleurd in het landkaartje.

Daarnaast heb je bibliotheken die slechts een deel van hun leden geen boete laten betalen. Grofweg zitten daar nog twee mogelijkheden bij: 1) bibliotheken die een topabonnement hebben waarbij tegen extra betaling geen te-laat-geld hoeft te worden betaald en 2) bibliotheken die kinderen geen boete laten betalen. Uiteraard is er ook nog een combinatie van die twee mogelijk. Deze bibliotheken/gemeenten zijn oranje gekleurd in het kaartje.



Forse groei
Doordat ik de bibliotheken al een tijdje volg kan ik ondertussen ook laten zien aan welke opmars de boetevrije bibliotheek bezig is. In 2017 kon 34%  van de inwoners gebruik maken van enige vorm van boetevrij, in 2019 is dit al gestegen tot 46%. Een fikse stijging van ruim 30% in twee jaar tijd.

In het overzicht zie je dat procentueel meer gemeenten dan stichtingen een vorm van boetevrij hebben ingevoerd. Dat duidt erop dat in de regel meer grote stichtingen - die werken voor meer gemeenten - boetevrij hebben ingevoerd dan kleinere stichtingen die voor minder gemeenten werken.  Een directe verklaring heb ik hier niet voor.


Welke bibliotheken zijn er zoal bij gekomen? De stijging van volledig boetevrije bibliotheken zit in het noorden van het land. Na Groningen is nu ook bijna heel Friesland boetevrij. Noord-Fryslan beet daar al eerder het spits af en veel andere clusters hebben het voorbeeld gevolgd. Dbieb in Leeuwarden en omgeving is daar de laatste  nog zonder enige vorm van boetevrij. Van  de andere provincies werd Altena in Noord-Brabant volledig boetevrij.

Daarnaast volgde een hele rits van bibliotheken met een boetevrij plusabonnement. Bibliotheken als Amstelland, Zuid-Kenmerland, Kennemerwaard, Oost Achterhoek, Rijn en Venen, Spijkenisse, Zoetermeer en Idea. In Hoorn, Renkum, Hoeksche Waard en bij de Graafschap bibliotheken hoefden kinderen geen te-laat-geld meer te betalen. Relatief veel groei met plusabonnementen in Noord- en Zuid-Holland.

Opvallend is ook dat alle bibliotheken die ooit begonnen aan boetevrij dit nog steeds handhaven. Men ziet dus geen reden om het terug te draaien.

Achterblijvers bij boetevrij zijn de provincies Zeeland, Drenthe, Overijssel en in mindere mate Limburg.  Volgens hebben Zeeland, Drenthe en Overijssel alledrie een provinciaal tarief en vereist boetevrij dus instemming van alle bibliotheken. In Limburg schijnt Heuvelland in het najaar van 2019 met een vorm van boetevrij te willen starten. Dan zal het programma dat nu de landkaart maakt ook Zuid-Limburg mee gaan nemen.

De opkomst van de boetevrije bibliotheek sinds 2014
In 2009 schreef ik voor het eerst over de mogelijkheid dat een bibliotheek zonder boetes mogelijk moest zijn. Op 1 april 2012 was het Biblioplus (Boxmeer en omgeving) de eerste bibliotheek die bij wijze van pilot startte met een boetevrije bibliotheek. De pilot werd in 2013 grondig geĆ«valueerd waarna het blijvertje werd in deze bibliotheek. Op 1 januari 2014 startte de Bibliotheek Rivierenland - net voor het aflopen van de pilot bij Biblioplus - met boetevrij lenen in alle vestigingen. En daarmee waren de eerste schapen over de dam. In het najaar van 2016 volgde de eerste complete provincie die volledig boetevrij werd. Dat was de provincie Groningen. 


In november 2017 schreef ik een rapport over de boetevrije bibliotheek. Daarin constateerden we dat het niet de 'rijkste' bibliotheken waren die het invoerden en dat de bibliotheken die startten met volledig boetevrij een doelstelling hadden om 1) het lenen aangenamer te maken voor leden, 2) leden beter vast te houden en 3) om minder tijd en aandacht kwijt te zijn aan dit onderdeel en meer ruimte te maken voor programma's van de bibliotheek. Toen werd geconstateerd dat doel 1 en 3 goed gehaald werden maar dat het tweede doel (leden vasthouden) nog niet goed te meten was. Als ik tijd en ruimte vind de komende tijd wil ik wel eens kijken of ik ook daar een update van kan maken.

Boetevrij is een blijvertje...
Voor nu: boetevrij blijkt een blijvertje en stijgt fors. En het lijkt een win-win voor zowel lezers als bibliotheek.

6 opmerkingen:

Ton van Duren zei

Leuk om deze update te lezen. Ik blijf dit natuurlijk volgen.

Mark Deckers zei

@Ton: Kan me voorstellen dat dit je voldoening geeft als projectleider van het allereerste uur. Nog altijd dankbaar voor alle kastanjes die jullie uit het vuur haalden.

jose zei

Op beide kaartjes van Nederland ontbreekt een deel. Midden en Zuid-Limburg staan er niet op. Zijn daar soms geen bibliotheken?

Mark Deckers zei

@Jose: natuurlijk zijn daar bibliotheken! Het punt is alleen dat daar geen boetevrij bibliotheken tussen zitten. Het programma waar ik dit mee bewerk snijd dan automatisch dat deel eraf.... Tot mijn spijt. Maar ik heb gehoord dat er binnenkort een bibliotheek in Zuid-Limburg overweegt boetevrij te worden. En dan.... komt heel Limburg er gelukkig weer op. Dank voor je reactie!

Margje Milder zei

Hoi Marc, het is al een 3 tal jaargeleden dat e deze blog postte, je eindigde met als je tijd zou hebben je nog eens zou kijken naar een update op boetevrij. Kunnen we die nog verwachten of elders vinden? Zou ik erg interessant vinden. Dank voor je reactie. Groet, Margje Milder van de OBGZ

Mark Deckers zei

@Margje: Ja, dat is een goed idee. Er zijn ook inderdaad journalisten die er af en toe naar vragen. Tijd is echt het enige wat me weerhoudt. In korte tijd moet je even langs alle bibilotheekwebsites. Maar je bericht is opnieuw een stimulans. Ik ga mijn best doen (wat ook weer geen garantie is :-)).