woensdag 2 oktober 2019

Hoe de bibliotheken de bankencrisis en de gemeentecrisis betaalden


U kent mij als een optimistisch mens. Meestal zie ik overal wel kansen. Elk nadeel, heeft zijn voordeel, zoiets. Maar bovenstaande staatje bevestigt een gevoel wat mij al wat langer bekroop. Ik had het idee dat ik nu toch al een kleine tien jaar alleen maar loop te bezuinigen binnen het bibliotheekwerk. De ene bezuiniging in de ene gemeente is nog niet opgelost of de andere dient zich aan. Meer met minder of nog meer met nog minder, dat waren de smaken die we hadden.

Van bankencrisis....
In 2008 ging Lehman Brothers failliet. Het was september. Overheidsbegrotingen  voor dat jaar waren al gemaakt. In 2009 ging men de begrotingen voor 2010 maken. De bibliotheken bereikten hun hoogtepunt wat financiën betreft. In dat jaar werd 473 miljoen gemeentesubsidie aan bibliotheken uitgegeven. De bankencrisis werd onder andere betaald met minder subsidie aan de bibliotheken. In het derde kwartaal van 2013 kon het CBS melden dat Nederland definitief uit de recessie was.

In overheidsland waren de begrotingen voor 2014 toen al gemaakt. De groei moest zich maar in 2015 gaan vertalen naar de gemeenten. De subsidie aan bibliotheken was ondertussen gedaald naar 431 miljoen. Landelijk was er meer dan 40 miljoen euro verdampt.

....naar gemeentecrisis
2015, weet u dat nog? Precies, het jaar waarin de grootste bestuurlijke herverdeling van de Nederlandse geschiedenis plaats vond: de drie decentralisaties. Gemeenten kregen veel meer geld en verantwoordelijkheid voor zorgtaken. De gedachte was dat dit lokaal veel beter en efficiënter uitgevoerd kon worden. Er zat dus stevige korting op deze budgetten. Alom werd hiervoor gewaarschuwd.  En jawel, het afgelopen jaar meldde de ene na de andere gemeente zich met forse tekorten op de jeugdzorg. In de beginjaren waren bibliotheken al gekort omdat er geen geld van zorg naar bibliotheken mocht maar wel andersom. Nu er tekorten zijn op de zorg, wordt er opnieuw een greep gedaan uit cultuurbudgetten.

In 2017 was de subsidie aan bibliotheken verder gedaald 415 miljoen euro.

Bijna 15% ingeleverd
Bibliotheken daalden in hun subsidie per inwoner - gemiddeld - van € 28,57 naar € 24,31. Een verval in zeven jaar van € 4,26 oftewel nagenoeg 15% van het totale budget. Wie kijkt naar subsidie exclusief huisvestingslasten ziet een nagenoeg gelijke trend.

Maar laten we wel wezen: de gemiddelde bibliotheek bestaat niet. Deze 15% daling is betaald door bibliotheken die soms 25% of 30% korting aan de broek kregen. Soms zelfs nog met een motie erbij dat met dat mindere geld wel alle vestigingen open gehouden moesten worden.

Minder geld maar meer opbrengst
Hebben bibliotheken bij de pakken neergezeten? Geenszins. Dwars door de crisis zijn er duizenden schoolbibliotheken geopend. Elke bibliotheekstichtring kent ondertussen een taalhuis en overal in het land is men gestart met ondersteuning voor de Belastingdienst en dat groeit nu uit naar informatiepunten voor de Digitale Overheid.  Ondertussen draaide de uitleenbibliotheek ook gewoon door en kwamen er jaarlijks 60 miljoen bezoekers bij de ruim 1.000 vestigingen.

En hebben we geklaagd? Nee, we hebben dapper ons werk gedaan. We hebben geïnnoveerd tot we een ons wogen en onszelf drie keer opnieuw uitgevonden.

Het resultaat? Ja, we worden door gemeenten zeker gezien in die nieuwe rollen. En ja, daar is veel respect voor. Maar nee, dat vertaalt zich nog niet echt door naar extra geld.  Ondertussen help ik al ruim tien jaar bibliotheken die vechten van de ene naar de andere bezuiniging.

Beste gemeenten....
Beste gemeenten: kom bij mij niet meer aanzetten dat wij nog niet naar de kosten hebben gekeken, kom bij mij niet aanzetten dat we nog wel wat meer kunnen doen aan samenwerking en kom bij mij ook niet aanzetten dat wij heel anders naar onze vestigingen moeten kijken. Het zouden terechte opmerkingen zijn als we de afgelopen jaren niet hadden laten zien hoe we dwars door de crisis toch al deze veranderingen wisten te bewerkstelligen.

En beste gemeenten: er ligt een nog een peut werk. Zijn er minder laaggeletterden? Nee. Vraagt u met al uw digitale dienstverlening en minder gemeentebalies meer zelfredzaamheid van uw burgers? Ja. Kunnen ze dat allemaal? Nee. Wie gaat ze dat leren?  De bibliotheken zouden dat graag doen. We staan klaar voor elke burger in elke plaats.

Maar beste gemeente: na vele rondes meer met minder, is het ook gepast om na te denken wat u telkens vraagt van de bibliotheek.

Zo langzamerhand begin zelfs ik - als rechtgeaarde optimist - te denken dat het hoog tijd wordt dat gemeenten extra geld voor bibliotheken beschikbaar gaan stellen. De bibliotheken hebben een forse bijdrage geleverd toen het slecht ging in Nederland. Bibliotheken hebben meebetaald aan de bankencrisis en de gemeentecrisis. We staan klaar voor de toekomst maar denk niet dat het met nog minder geld kan.

Laten dit de zeven magere jaren geweest zijn. Het vet is van de botten. Het wordt tijd om weer te investeren. Investeren in de zelfredzaamheid en regie van onze burgers. Investeer in de bibliotheek!

1 opmerking:

Gert Staal zei

Goed verhaal Mark, en ik kan het gezien mijn ervaringen in de afgelopen jaren van A tot Z beamen. Tijd voor een gepast stevig geluid dat doorklinkt in Den Haag. Hgr. Gert