zaterdag 26 maart 2011

De Nederlandsche CocaïneFabriek

U kent mij inmiddels als liefhebber van bizarre geschiedenissen. Twee weken geleden werd ik door de Tweetservice van de Koninklijke Bibliotheek geattendeerd op het volgende:

"12 maart 1900: Oprichting van de Nederlandsche Cocaïne Fabriek."

Daar zat vervolgens een interessante link bij. En ik hoor u al denken: een Nederlandse Cocaïne Fabriek? Inderdaad. Sterker nog, de fabriek werd medegefinancierd door de staat en het koningshuis. Het artikeltje van de KB verwijst naar een boek van Conny Braam: "De Handelsreiziger van de Nederlansche CocaïneFabriek". Een indrukwekkend boek maar vooral een bijzondere en bizarre geschiedenis.

De Cocaïnefabriek werd opgericht door de Koloniale Bank en een aantal planters in Indië. Er werd cocaïne gemaakt van cocaplanten uit Nederlands-Indië. De fabricage begon bescheiden maar de winstmarges waren - ook toen al - enorm. Cocaïne werd gezien als een geneesmiddel voor fysieke en mentale pijnen. Om een voorbeeld te geven: Sigmund Freud schreef het met regelmaat voor.

De handel in cocaïne nam een grote vlucht door de Eerste Wereldoorlog. Door de neutrale houding van Nederland, kon de fabriek leveren aan zowel de Duitse als de geallieerde troepen. Cocaïne neemt alle angsten weg en maakt van bange soldaten ware vechtmachines. Dat konden ze in die loopgraven wel gebruiken.

Vrede en verslaafd
Probleem is alleen dat cocaïne bijzonder verslavend werkt. Dat was ook in de tijd van WO I al wel bekend. Maar ja, het doel heiligde de middelen. En door die wereldoorlog is de grootschalige cocaïneverslaving ontstaan. Tienduizenden soldaten waren verslaafd toen ze de oorlog uit kwamen. Het vredesverdrag van Versailles voorzag dan ook tevens in een eind aan de handel in cocaïne. Overigens had Nederland een dubieuze rol in de ratificatie van dit verdrag omdat het de economische belangen geschaad zag door het stilleggen van de cocaïneproductie.

De legale vorm van cocaïneproductie verdween daarmee. Er liepen echter nog vele verslaafden rond. Het kon dan ook niet anders dan dat de illegale handel opkwam. In het boek wordt Berlijn opgevoerd als een plaats waar na de Eerste Wereldoorlog cocaïne als hippe drug gebruikt werd. Met alle verslaving, verval en criminaliteit van dien. Het boek legt aan het eind zelfs een verband tussen de opkomst van Hittler en de cocaïneverslaving. Wie de bronnen er op naslaat komt er achter dat daar ook wel een kern van waarheid in zit.

Van cocaïne naar heroïne en amfetamine
Het verbod op cocaïne was echter geen reden voor de fabriek om te stoppen met de productie. Men stapte gewoon over op morfine, heroïne en amfetamine. Dat laatste is ook wel bekend als speed en is in de Tweede Wereldoorlog om dezelfde redenen gebruikt als cocaïne in de Eerste Wereldoorlog.

Het bedrijf houdt in de jaren zestig op zelfstandig te bestaan en wordt verkocht aan Akzo.

Voor de liefhebbers hieronder nog een stukje Pauw & Witteman waarin de schrijfster zich een ware spraakwaterval toont van geschiedenisfeitjes. En voor wie verder wil lezen een goed lemma op Wikipedia, een mooie fotoset op Flickr of lees gewoon dit boek. Waar een klein land maar weer groot in kan zijn en hoe dubbel de geschiedenis soms is.

Geen opmerkingen: