woensdag 5 mei 2010

De lessen van James Cook

Als opvolger van het boek "Amsterdam in 1597" las ik afgelopen maand de geschiedenis van James Cook. Dit in de dikke maar zeer goed leesbare uitgave van Martin Dugard. De reizen van Cook zitten een flinke tijd later dan die van bijvoorbeeld Tasman. We zitten met Cook in de tweede helft van de 18e eeuw. De VOC is nog steeds een dominante partij maar al wel op zijn retour. In Amerika begint het al flink te rommelen over van wie het land nu is. In Frankrijk zitten we in de opmaat naar de Franse revolutie.

Op jacht naar het onbekende land
En nog steeds zijn grote delen van de wereldkaart onontgonnen. Er bestaat nog steeds geen zekerheid over of er land is aan de onderkant van de wereld. De algemene aanname is dat er heel veel land moet zijn. Australië zou overlopen in Antartica. Een megacontinent dus. En dus wil iedereen dat land wel koloniseren.

James Cook laat zich in zijn eerste reizen kennen als een sociale ontdekkingsreiziger. Hij gaat behoedzaam en met respect om met de primitieve volken die hij treft. Hij gaat humaan om met het scheepvolk en heeft veel oog voor hoe zijn personeel in goede conditie blijft. Zijn sterftecijfers aan boord zijn extreem laag.

Op zijn derde reis - met als opdracht het vinden van een noordelijke doorgang tussen Azië en Amerika - wordt duidelijk dat het karakter van de volken in de zuidzee definitief is veranderd. Inmiddels zijn er regelmatig schepen geweest op al die Zuidzee-eilanden. De kolonisten zijn steeds vaker plunderend binnen gekomen. Als weerwoord zijn de Zuidzeevolkeren steeds brutaler en roven ze de schepen leeg. Het kan verkeren. James Cook delft uiteindelijk het onderspit tegen rebellerende Hawaïanen. Overigens was Cook zelf ook al erg in zijn gedrag veranderd. Schieten op de bevolking was zo ongeveer een nationale volkssport geworden.

Het boek laat een gepassioneerde ontdekkingsreiziger zien die ondanks zijn vele reizen ook een gepassioneerde echtgenoot schijnt te zijn geweest. Hoewel ik dat niet helemaal kan rijmen met die jaren van huis.

Saillant detail: het scheepsvolk dat Cook verzamelde kwam vooral af op het feit dat Cook ook naar Tahiti ging. Over dat eiland ging het verhaal dat vrouwen daar de liefde bedreven met de bemanning in ruil voor een spijker.

Naast de gepassioneerde ontdekkingsreiziger laat het ook zien hoeveel belang er aan ontdekkingen werd gehecht. Drie jaar een schip wegsturen was een verantwoord risico.

Innovatie met lange adem
En dat is dan ook weer mijn bruggetje naar vandaag. Want hoe jachtig zijn wij geworden met onze innovaties? Hoe snel moet alles niet terugverdiend worden? In hoeverre zijn wij echt bereid risico's te nemen. Durven wij een missie te ontwikkelen die drie jaar lang niks op hoeft te leveren en waarvan de kans ongeveer 50% is dat deze niet meer terugkomt?

Innovatie heeft volgens mij te maken met die lange adem. Waar zijn onze ontdekkingsreizigers die bereid zijn om drie jaar van hun leven hierin te steken? Waar zijn de financiers die dat risico durven te lopen?

Een goed boek voor alle bibliotheekdirecteuren die vinden dat innovatie alleen draait om verbetering van rendement of die vinden dat investeringen binnen zeven jaar moeten worden terugverdiend. Het is overigens met acht exemplaren goed vertengwoordigd in het Overijssels netwerk.

Dan ga ik ondertussen verder met Elizabeth Batts, de vrouw van Cook die is beschreven door Anna Enquist in het boek "De thuiskomst". De recensies zijn niet onverdeeld positief over dit boek dus ik ben benieuwd of u er van mij nog wat van hoort. Er zijn vast lezers die het boek al gelezen hebben. Moet ik daar aan beginnen?

4 opmerkingen:

Bas van Houwelingen zei

Ik heb Martin Dugard niet gelezen maar De thuiskomst van Enquist wel. Ik vond het in ieder geval een zeer lezenswaardig boek.
En wat betreft investeren voor de langere termijn, heb je helemaal gelijk. Kenmerkend voor onze tijd is de korte termijn politiek. Ben ik geen voorstander van. Bij lange termijn hoort ook wel een visie die hout snijdt en die het nastreven waard is. Wat dat betreft hoor ik nog te weinig mensen in de branche die de betekenis van de bibliotheek voor nu en later eens grondig uit de doeken doen, rekening houdend met alle technologische ontwikkelingen die ons om de oren vliegen.

Mark Deckers zei

@Bas: dank voor je leeservaring! Hij staat inmiddels op mijn lijstje reserveringen.

René Siteur zei

Het boek van Anna is wel aan de sombere kant. Hoeveel ellende kan een mens hebben. Als tegenhanger van James, die de wereld ontdekt, speelt het leven van zijn vrouw zich thuis af. Dat is wel een aardig gegeven. Cook blijft vele malen boeiender.
Overigens tip ik hierbij Dhr. van Swelmen voor Zwolle.

Mark Deckers zei

@ReneSiteur: Nou ja, het leven kan niet altijd feest zijn. Ga het verhaal toch lezen. Dhr. Van Swelmen laat overigens weten dat hij graag directeur blijft in Oppendam. In feite kan Oppendam niet zonder Van Swelmen. ;-)