zaterdag 3 april 2010

Innovatie in 1597

Innovatie lijkt altijd te gaan over nieuwe dingen. Innovatie lijkt iets te zijn van deze tijd. Maar niks is minder waar. Innovatie is van alle eeuwen.

Zoals bekend heb ik een voorliefde voor geschiedenissen. In het verleden schreef ik al over de boeken van Mike Dash. Het laatste boek van hem ging over de tulpenkoorts in Amsterdam in 1635. Amsterdam zat toen al in de gouden eeuw, de VOC bestond al en er was niemand meer die twijfelde dat Amsterdam de kosmopoliet zou zijn of worden.

De afgelopen weken las ik het boek "Amsterdam in 1597" van Gabri van Tussenbroek. Het is een vlot lezend boek dat van maand tot maand het leven beschrijft van Cornelis Claesz. Cornelis Claesz was drukker aan het Damrak. Het boek toont aan wat de strategische waarde van informatie was. Ook al in die tijd.

Van Tussenbroek ging op zoek naar het geheim van Amsterdam. In 1597 was Amsterdam een uit de kluiten gegroeid dorp, een kleine stad. Een stadje met een slechte bodem om te bebouwen. Toch wordt Amsterdam de kosmopoliet van de Gouden Eeuw. Hoe kan dat?

Het geheim blijkt te liggen in de ondernemingsdrang van de stad. Het stadsbestuur was buitengewoon tolerant tegen vluchtelingen. Van heinde en ver werden specifieke vakarbeiders uitgenodigd zodat deze expertise binnen de stadsmuren beschikbaar kwam.

Van Tussenbroek concludeert dat 1597 een kantelpunt in die geschiedenis is. In dat jaar komt het eerste Nederlandse schip terug van een zelfstandige expeditie om de kaap naar Indië. Cornelis de Houtman is de eerste kapitein die dat doet. Een zeer verliesgevende expeditie overigens. Een tweede expeditie die terugkomst is die van Willem Barentz. U kunt allen het verhaal van het behouden huis op Nova Zembla. Overigens haalde Barentz het zelf niet. Hij stierf op de terugweg en zijn lichaam bleef achter in de Barentzzee. Ook een verliesgevende operatie.

Tegelijkertijd zitten we op een kantelpunt in de tachtigjarige oorlog. Prins Maurits weet van de Nederlanden een aaneengesloten stuk land te maken. Geen vijandelijke Spaanse enclaves. Onder andere Deventer en Steenwijk worden in die jaren bevrijd.

De Amsterdammers ruiken hun kans en grijpen die. En daarom wordt het de kosmopoliet van de Gouden Eeuw. Daarom is het nu nog steeds een groot financieel centrum. Daarom is er nu nog veel diamanthandel. Daarom kent Amsterdam nog steeds op veel gebieden een tolerant beleid. De roots liggen eeuwen terug, bijna genetisch verankerd.

Ook in dit boek sta ik weer versteld over de hoeveelheid informatie die bewaard is in bibliotheken. Er is bijvoorbeeld een archief met het weer van dag tot dag in 1597. Het boek kan dus beeldend vertellen over een grote storm die Amsterdam in dat jaar treft. Ook de hoeveelheid informatie over allerlei panden en mensen, schilderijen en gemeentestukken die bewaard zijn. Na zo'n boek ben ik elke keer weer blij met al die instellingen die dat consequent geconserveerd hebben.

Amsterdam had alle reden om deze ontwikkeling niet door te maken. Er was gebrek aan bouwhout, er was veel te veel water, er woonden te veel mensen op te weinig grond, er waren ziektes en er waren rampen. Alle reden om het hoofd in de schoot te leggen en te zeggen: dat Amsterdam, dat wordt het niet.

En tja, dan dringt de vergelijking met bibliotheken zich natuurlijk automatisch op. Bibliotheken hebben toch alle reden om hun hoofd in de schoot te leggen: de uitleningen lopen terug, er is concurrentie van digitale media en het personeelsbestand zou niet innovatief genoeg zijn.

De bibliotheken in 2010 zijn het Amsterdam van 1597. Een beetje krachtdadig bestuur, een aantal mensen die de kansen zien en jawel, we staan aan de vooravond aan een Gouden Eeuw voor bibliotheekwerk.

En tot die tijd: lees Gabri van Tussenbroek: "Amsterdam in 1597", ISBN 9789020416978. Van dezelfde schrijver: "Grachten in Berlijn".

Ets: Stadsprofiel van Amsterdam van Pieter de Keere / 1614-1618
Nb Laat geenzins de indruk ontstaan dat ik oproep tot een nieuwe VOC-mentatliteit. Mij is genoegzaam bekend welke vormen van uitbuiting hebben geleid tot het goud van de Gouden Eeuw. In dit artikel is het mij louter te doen om keus van Amsterdam om dorp te blijven of grote stad te worden.

4 opmerkingen:

Zomer65 zei

Als ik jouw bericht lees, mooi artikel trouwens over dit geschiedenisboek, dan komen er twee woorden naar voren, nieuwe input van buiten en ondernemersgeest. Van dat eerste ben ik een groot voorstander, terwijl ik ook vind dat bij ons in de branche bij een aantal MT's van bibliotheken, dan wel raden van toezicht de balans volstrekt doorslaat. Het lijkt wel of je bij voorbaat al gediskwalificeerd bent als je zegt dat je bibliothecaris bent, of bibliotheekdirecteur bent. En dus moet het van buiten komen, uit de uitgeverswereld, uit de marketinghoek, uit het onderwijs... noem maar op. De les, voor zover die in zijn algemeenheid uit de geschiedenis getrokken kan worden ;-), in ieder geval wat ik dan maar kort door de bocht interpreteer is dat Amsterdam haar bloei kon doormaken doordat ze investeerde in het binnenhalen van ambachtelijkheid. Van vakmanschap. En dus moeten er volgens mij een mix komen van mensen in bibliotheken. We moeten nieuwe mensen binnen halen, in alle lagen van de organisatie. Maar we moeten ook onze eigen mensen met potentie in aanraking brengen met vaklieden van buiten. En ik hoop dat er binnenkort een nieuwe bibliotheekdirecteur komt, die van allochtone afkomst is, die een bibliotheekachtergrond heeft, en vooruit... wat mij betreft mag het dan nog wel een man zijn ;-)
Het blijft vind ik een raar verschijnsel dat terwijl onze instellingen door alle lagen van de bevolking worden gebruikt, er aan de top van bibliotheken voor al veel witte mannen en vrouwen zitten. Daar mag ook wel eens de bezem door ;-)

Mark Deckers zei

@zomer65: mooie gebalanceerde reactie. Het mooie is dat Amsterdam echt niet op de nominatie stond om op te bloeien. Het lag niet aan de omstandigheden, het zijn mensen die het verschil maakten. De instroom van Vlaamse vluchtelingen leidde wel degelijk tot problemen. Maar ook tot kansen. En zonder die problemen dus ook niet die kansen. Wie wegloopt voor problemen mist dus ook de kansen. En dat verklaart ook waar problemen soms uitdagingen zijn en meer dan alleen problemen. Zo, da's een mooie om over na te denken bij de paaseitjes ;-)

Zomer65 zei

@mark deckers: dat is een prachtige parallel tussen Amsterdam en de bibliotheek. Hoe vaak horen we niet dat de bibliotheek ten dode is opgeschreven, dus vooral niet in investeren en iedereen kan zelf zijn informatie en inspiratie wel op internet halen. Ook niet wat je noemt een ontluikende tulpenbol ;-O

Mark Deckers zei

@zomer65: Bedankt! Ja, wij zijn een tulpenbol!