Van beeldcontemplatie naar beeldinflatie in drie generaties

Onlangs kocht ik een doos met vier oude camera's. Een doos vol curiosa, een beetje een gok. Soms een kat in de zak, soms tref je wat pareltjes. De oudste twee camera's kwamen uit de jaren '30. Toen ik ze controleerde leken ze zo op het oog nog wel te doen. Ik besloot ze maar eens uit te gaan testen. Bovenstaande foto komt uit één van die oude camera's. Namelijk deze.

Dit is een Nettar Zeiss Ikon 515/2 uit ongeveer 1935 met nog een mooie leren hoes erbij.  De films voor dit soort camera's is de 120-film die nog gewoon te koop is bij de fotozaak. Deze camera maakt negatieven van 6x9 cm. Die zijn dus vrij fors.

Fotograferen is niet eenvoudig en geen klik-klak-klaar.  Alles moet je handmatig doen. Je kunt scherpstellen maar je moet zelf de afstand inschatten. Ook de sluitertijd en het diafragma moet je handmatig meten. In mijn geval deed ik dat maar met mijn gewone camera om vervolgens de juiste instellingen op de camera in te stellen. Later vond ik daar overigens een geweldige app voor: Lux. Die app maakt van je mobieltje een handige lichtmeter. Hoe oude en nieuwe techniek samen gaan.

Tja, en moet je zorgen dat wat je wilt fotograferen goed in beeld komt. En dat is nog knap lastig. Want een echt zoeker of een schermpje achterop ontbreekt. Foto's in portretformaat (staand formaat) kun je met het glasoogje boven de lens een beetje inkaderen maar heel scherp is het niet.

Wie een landschapsfoto wil maken kan aan de zijkant een klepje omhoog klappen dat als een soort zoeker kan dienen.

In totaal kun je met een filmpje acht foto's maken (ja lach maar) Het rolletje gaat eruit en.... terug naar de fotograaf om het weer gewoon ouderwets te laten ontwikkelen. En dan krijg je dus weer echte foto's.

Wat mij vooral trof was dat de slechter kwaliteit, het zwart-witte en de vignettering (de zwarte zweem rondom de foto) je eigenlijk gewoon terug brengt naar vroeger tijden. Want uit welke tijd komt bovenstaande kade langs de IJssel?

Alles bij elkaar viel me dat nog niet tegen voor een camera van 80 jaar oud. Zelf ontwikkelen van de film en vervolgens inscannen van het negatief is ook nog een optie. Ik gaf ooit eerder mijn materiaal van de donkere kamer aan een student van de kunstacademie. Dat ik ook mijn ontwikkeltankje heb weggegeven spijt nu toch een beetje. Wel aardig om hier weer eens verder mee te experimenteren.

Beeldcontemplatie en beeldinflatie
Bijzonder is ook wel de tijd die je voor de foto's moet nemen. Je moet echt even de tijd nemen om iets vast te leggen. En je moet ook nog goed nadenken wát je wilt vastleggen. Want met acht foto's op je rolletje wordt je zorgvuldig in wat je vastlegt. Dat was wel even geleden dat ik dat gevoel had. Een soort beeldcontemplatie: zeer bewust bezig zijn met het beeld dat je vastlegt.

Het is iets wat we steeds meer kwijt raken. Beelden schieten we aan de lopende band en we kijken achteraf wel wat we gebruiken. We gaan van beeldcontemplatie naar beeldinflatie.  Ik kan me herinneren dat we enkele decennia geleden wel eens lacherig deden over Japanners die al klikkend door Europa trokken en dat we zeiden dat ze Europa alleen door de lens van hun camera hadden gezien.

De vraag is of we niet zelf het beeld zijn geworden waar we zo hard om lachten. In drie generaties gingen we van beeldcontemplatie naar beeldinflatie.

Over mentale drempels en spelend leren

Wie me een beetje kent, weet dat ik nog wel eens fotografeer. Als hobby. Gewoon omdat ik er lol aan beleef om iets moois te creëren. Een mooie combinatie tussen techniek en kunst. Een snijvlak wat met nog steeds fascineert. De afgelopen jaren fotografeerde ik steeds vaker mensen. En om eerlijk te zijn: dat vind ik nog steeds spannend. Daar zitten twee componenten aan. Op de eerste plaats ben je ook bij het maken van portretten ongelofelijk aan het hannesen met je techniek en je licht. En tegelijkertijd wil je degene die je vastlegt gerust stellen en meenemen in het beeld dat je maakt. Maar het is een fantastische kick als het lukt om dat beeld ook echt te maken en ik heb er ook al best wat mensen blij mee kunnen maken. Het is een mooie mentale uitdaging.

Maar alles bij elkaar blijf ik echt een amateur. Ik heb niet de beste camera en niet de beste spullen maar ik heb er wel lol in.

Met m'n stoute schoenen aan meldde ik me dan ook aan voor een cursus studiofotografie van Mich Buschman. In fotoland best een bekende naam als redacteur van het fotoblad Focus. Vooral als het om technische zaken gaat is hij denk ik wel één van de mensen die je in Nederland het beste kunt hebben.  En hoewel ik best wel wat technisch onderlegd ben, ligt daar toch nog wel mijn zwakke punt.

En zo belandde ik tussen een groep semi-professionele fotografen die van Mich wel wat kneepjes wilden leren. Een ochtend met wat techniek en een middagdeel waar samen met een model geoefend werd. In het ochtenddeel was ik zelf ook één van de modellen. Hierboven zie je dan wat je als model ziet.  Raar hoor, als iedereen zo naar je zit te loeren. Het resultaat - door Mich Buschman - zie je hieronder. Misschien niet spectaculair maar wel gebalanceerd belicht.

In het middagdeel mocht je soms ook zelf aan de slag maar ik merkte dat ik met zoveel mensen om me toch wat opgelaten voel. Toch heb ik wel veel geleerd over lichtval en hoe een studio werkt. Ik was vooral verbaasd over hoeveel apparatuur je kunt gebruiken. Dan doe ik het met mijn beperkte set nog helemaal niet zo gek.

En tja, zet fotografen bij elkaar en het gaat veel over allerlei technische vergelijkingen zoals  auto-liefhebbers alle details van alle auto's kennen. Daar heb ik wat minder mee maar ik zie ook wel dat je een bepaalde technische kennis nodig hebt om artistiek te kunnen maken wat je graag wilt.

Wie een keer op foto wil (of een foto van een ander wil), mag zich melden. Voor mij een uitdaging en voor jou misschien ook wel.

Wie eerdere foto's van wil zien die ik maakte: klik hier, of hier, of hier, of hier.

Duurt die oorlog nog lang papa?....

In 1813 en 1814 werden de Fransen ons land uitgeveegd en kwam koning Willem I op de troon. Het afgelopen jaar is er al veel aandacht aan besteed. In het afgelopen weekend werd in het plaatsje Bathmen (onder de rook van Deventer) de veldslag tussen de Fransen aan de ene kant en de Pruisen, Kozakken, Orangisten en Engelsen aan de andere kant.

Als Napoleon in 1812 zijn rampzalige nederlaag lijdt in Rusland wordt de zogeheten 'zesde coalitieoorlog' gestart. Eigenlijk een Wereldoorlog 'avant le lettre' want het hele continent keert zich op dat moment tegen de Fransen. Het waren dus niet altijd de Duitsers met die wereldoorlogen. Stapje voor stapje wordt Frankrijk in twee jaar tijd terug gebracht tot 'normale proporties'.

Het naspelen van de veldslag duurde een uur en werd gevolgd door 25.000 toeschouwers. Veel spektakel met rook en vuur.

Mijn dochter van zeven verzuchtte echter na een half uur: 'duurt die oorlog nog lang papa? Ik verveel me een beetje.' Zo gewend zijn we dus aan de vrede.  

Zutphen

Tussen Amsterdam (020) en Rotterdam (010) bestaat een gezonde rivaliteit die rondom het voetbalveld soms ongezonde proporties aanneemt. Een soortgelijke burenkift bestaat er tussen Enschede (053) en Hengelo (074). In Enschede vinder de mensen dat ze het in Hengelo maar hoog in de bol hebben. In Hengelo zeggen ze dat Twente wel wat groter is dan Enschede alleen.

Kortom, buursteden leven vaak in onmin. Een soort haantjesgedrag.

Vorige week was ik in één van onze buursteden: Zutphen. Een iets kleinere stad onder de rook van Deventer. Een stad waar Deventer op geen enkele wijze mee in onmin leeft. Tenminste, het is mij nog nooit opgevallen. En hoewel het mooie weer natuurlijk wonderen deed, moet ik zeggen dat ik eigenlijk erg onder de indruk was van de schoonheid van de binnenstad van Zutphen. En dat je je afvraagt waarom ze in deze binnenstad niet ook zulke evenementen organiseren zoals het Dickenfestijn in Deventer.

En dat je je af gaat vragen hoe het komt dat Zutphen eigenlijk niet veel populairder is. De wikipedia-pagina over Zutphen geeft aan dat Zutphen pas laat echt tot bloei kwam doordat er gewoon minder industrialisatie was dan in andere steden. Iets minder industrie, iets minder betaald voetbal maar een even oud stadscentrum.

Zutphen is een vriendelijke zachte stad. Dat Deventer en Zutphen niet in onmin leven, is niet de verdienste van Deventer.... 

En zo ontdekte ik eigenlijk pas na jaren de mooie binnenstad van Zutphen.

Als de avond valt....

Langzaam wordt het donker. De spits voltrekt zich. Op de weg en in de schittering van het raaim. Het spitsuur met twee kinderen. Of hoe je in tweeënhalve minuut ziet hoe gek het leven eigenlijk is: iedereen die van hot naar her gaat en een wereld die gewoon door draait. En hoe het kleine huiselijke kijkt, naar wat zich voltrekt.

Soms begin je weer eens iets nieuws. Gisteravond deed ik bovenstaande eerste experimentje met een kleine timer die aan mijn camera verbonden werd. 15 seconden een foto. In dit testje duurde dit drie uur. Een klein 700 foto's.  En zo ontstaat een timelapsefilmpje. Dit wordt iets wat ik de komende tijd nog wel vaker ga doen.

De avond valt, wolken schuiven voorbij, het licht gaat uit. Om morgen gewoon weer opnieuw te beginnen. Elke dag is anders en toch weer zo hetzelfde. Gekke wereld.

Wat de meeste toeristen niet zien.....

 

Als je op één oor ligt en de ogen dicht hebt, mis je de mooiste dingen. Terwijl de wereld stil en rustig wordt, komt sommige schoonheid pas tot leven.

 

Bergkwartier

De Deventer wijk Bergkwartier is vooral in Nederland bekend geworden door het Dickensfestival. Altijd het laatste weekend voor Kerst. Een mooi evenement in een bijzonder stukje Deventer. Het Bergkwartier behoort tot één van de oudste stukjes Deventer. Opgebouwd in 11e en 12e eeuw. Aan de ene zijde woonden rijke kooplieden en aan de andere zijde stonden arbeidershuisjes. Een plek van bloei in de middeleeuwen. Wie wil weten hoe het er toen uitzag, kan een kijkje nemen in de trailer van de film van Henk van Mierlo "Wie wat bewaart, die heeft wat".

In de 19e eeuw begint het verval en  wordt het Polenhotel avant le lettre voor de industrie in de Raambuurt. Huizen werden opgeknipt om zoveel mogelijk kamers voor goedkope arbeiders te hebben. 

 

Na de Tweede Wereldoorlog was er gelukkig geen geld om deze wijk plat te gooien en nieuwbouw te plegen en vond vanaf midden jaren '60 van de vorige eeuw stadsherstel plaats. En dus met veel toeristen als resultaat.

 

Bijna al die toeristen komen overdag. Slechts een enkeling ziet het 's nachts. U ziet wat ze missen.

Poppy

Poppy, papaver. Prachtige klaprozen, maar tevens de grondstof van heroïne. Op het DutchDocAward-festival in het Tropenmuseum zag ik onlangs de presentatie van Robert Knoth en Antoinette de Jong. Over Poppy maakten beide fotografen een indrukwekkende foto-installatie. In het filmpje hierboven zie je een samenvatting van drie minuten.

Afghanistan is de bakermat van papaver. 90% van alle papaver die gebruikt wordt voor heroïne, komt uit dit land. Knoth en De Jong laten zien hoe handel in drugs een financieringsbron van misdaad en geweld over de hele wereld.  Het toont de noordelijke route naar Rusland en laat het fatalistische nachtleven van Odessa zien. Het toont de westelijke route over de Balkan en met documenten en foto's tonen ze aan hoe een deel van de Balkanoorlog gefinancierd werd met drugsgeld. Door naar het westen toont het de onderwereld van Londen en hoe jonge jongens geronseld worden als drugsrunner.  En bovenal toont het aan dat waar je ook komt met dit spul, iedereen die er mee werkt, is corrupt. Niemand is te vertrouwen en iedereen wil geld. De krijgsheer in Afghanistan staat in verbinding met bazen op de Balkan en de bazen op de Balkan kennen de criminele bazen in Zwitserland. Een semi-georganiseerd netwerk.

Ik was onder de indruk van hoe Knoth en De Jong met foto's en beelden lieten zien hoe geglobaliseerd deze problematiek is.  En dat armoede in Afghanistan leidt tot een spoor van geweld en terreur naar de westerse wereld.

In onderstaande interview bij Pauw & Witteman geven ze wat meer uitleg over de gevaarlijke situaties waarin ze zich hebben begeven om dit alles in beeld te kunnen brengen.

 

Documentaires en documentaire fotografie in het bijzonder, hebben het in deze tijd van bezuinigingen niet makkelijk. Toch zien veel fotografen onder andere via crowd sourcing en door publicatie in veel diverse vormen kans om dit soort producties te maken. Nou ja, van alle kanten interessant om je eens in te verdiepen.

Overigens, ze wonnen de award niet. Die ging naar Jacqueline Hassink, met haar reportageover de vergaderkamers van de machtigste bedrijven instelling van Europa. Maar ach, Knoth had al twee keer de World Press Photo gewonnen...

Wie de foto-installatie wil zien kan tot juni ergens in Luxemburg terecht. In het najaar zal de presentatie weer naar Nederland komen. tot die tijd moet u het doen met het boek.

Over oude reuzen die verdwijnen en mannen die kunnen multitasken...

Soms zie je in de normaalste dingen die je aan het doen bent, hoe de wereld verandert. Je ziet de trends van de samenleving in je eigen handelen. En dit keer zag ik dat toen ik een nieuw fototoestel kocht.

Wat verwacht u van een fototoestel? Goede foto's lijkt me het juiste antwoord. En dat logische antwoord, kan ik u vertellen, is fout, ondervond ik zelf.

Canon-adept
Ik had een klein fototoestelletje nodig voor vakantie. Simpel, niet te ingewikkeld maar toch wel graag met een beetje kwaliteit. En u mag weten dat ik Canon-adept ben. Mijn digitale spiegelreflex is een Canon, mijn vorige  spiegelreflex was een Canon en ook mijn twee voorgaande compact camera's waren Canons.

Na wat zoekwerk kwam ik dan ook uit bij het juiste Canon-cameraatje. Met die informatie ging ik naar de winkel. De verkoper wees mij nog even op een camera die één slagje duurder was. En nog net iets beter. Ik gaf hem gelijk.

WiFi bij?
Verder wees hij mijn nog even op een nieuw Samsung-model: de ST200F. De goedkoopste camera met WiFi. En daarmee kun je gelijk op Facebook publiceren, vroeg ik nog? Dat moest hij even navragen. Het bleek zo te zijn. Ik dacht nog: je moet niet alles wille publiceren en ik zei dat ik toch maar koos voor de Canon. Oude vertrouwde kwaliteit, wel wat minder functies. Maar het ging toch om de foto's?

Twijfel...
Eenmaal thuis, kwam ik aan het twijfelen. De Canon bleek inderdaad van goede kwaliteit maar miste wel een aantal gadget-functies die de goedkopere Canon wel bleek te hebben. En evenzeer begon ik te twijfelen over het ontbreken van die WiFi-optie. Was dat eigenlijk toch niet de ontwikkeling van de toekomst? En kocht ik dit hele cameraatje eigenlijk niet helemaal voor niets omdat je tegenwoordig ongewoon veel met je telefoon fotografeert?

Internet is ons nieuwe foto-album
Na enig wikken en wegen, was ik er wel uit. Ik moest terug naar de winkel. Ik had gekozen voor zekerheid. De zekerheid van de oude wereld. Toen je nog foto's maakte voor jezelf en je foto-album. Wat ik onvoldoende had gerealiseerd, is hoe internet al ons fotoalbum is geworden. Hoeveel foto's hebt u het afgelopen jaar gemaakt en hoeveel zijn er daarvan op papier afgedrukt? Precies...

En dus wisselde ik mijn net gekochte camera in: van Canon naar Samsung.  Samsung is de Apple van de Android-wereld. Groot geworden in telefoons en tablets. En met die technologie pakken ze en passant de fotowereld erbij.

Oude reuzen
Geloof me: Nikon en Canon gaan het nog moeilijk krijgen. Oude reuzen uit de oude wereld. Kodak en Polariod gingen al ten onder. Vorige week ging de Free RecordShop failliet, een paar weken geleden schreef ik over de kantelende wereld van de retail.

Ik kocht een nieuwe camera. En ik begon hierboven met de vraag: wat verwacht u van een camera? Het antwoord is niet goede foto's. Het antwoord is redelijke foto's, de mogelijkheid om te delen en hier en daar een gadget. Eigenlijk kocht ik een telefoon die niet kon bellen. Niet meer de kwaliteit van de lens gaf de doorslag maar de mate waarin de foto gedeeld kon worden. Omdat internet ons fotoalbum is geworden. U sputtert nog, ik weet het, u bewaart al uw foto's nog op een harde schijf. Geloof me: die harde schijf is net zo'n oude reus. Die harde schijf staat straks op internet. En u bepaalt zelf wat u deelt.

Multi-tasken
Na de laptop, de telefoon, de tablet, de smartphone, de tv en de radio, zit nu ook mijn fototoestel op WiFi. Met alle kanalen open, kunnen nu zelfs mannen multitasken. En daarvan leverde mijn fototoestel het bewijs.

Esthetische foto's zijn lelijk....

En dat is een uitspraak van fotograaf Hans Aarsman. De afgelopen weken las ik het het boek van Hans Aarsman: "De fotodetective". Hans Aarsman is bekend geworden door zijn commentaar in de Volkskrant op nieuwsfoto's. Als een detective ontleedde hij de foto en wees hij de kijker op bijzondere kenmerken.

In het boek legt hij uit hoe hij geïnspireerd is door Sherlock Holmes. En daar heeft het inderdaad veel van weg. Hij ontdekt wat wij als achteloze kijker over het hoofd zien. De vragen die we vergeten te stellen, de details die we niet zien en hoe we ons in ons hoofd laten leiden door de conventies van de fotografie. Hij haalt werk aan van bekende fotografen zoals Kishin Shinoyama en World-Press-winnaar Steve McCurry. Of juist een afgekeurde foto voor World Press van Stepan Rudik, waarmee hij laat zien hoe scherp de regels zijn voor photoshoppen. Maar meestal gebruikt hij hele nietszeggende foto's: een verchrikkelijke kitsch-foto van Kasteel Duivenvoorde of een foto van zijn hotelkamer.

Op het eerste gezicht is er niks mis met de foto. Maar wie verder kijkt, ontdekt rare dingen. En dat is het verhaal dat Aarsman ons leert: blijf kijken.

In elke foto ontdek je details die je iets vertellen.En daarmee krijgt elke foto iets moois en authentieks. Door mooie foto's te willen maken, verlies je die authenticiteit. En daarmee worden esthetische foto's - volgens Aarsman - lelijk.

Voor iedereen die zijn waarnemingsvermogen weer eens wil testen een heel aangenaam boekje. En daarna gooit u uw al fotolijstjes met 'mooie' foto's zonder pardon in de prullenbak. Zeg niet dat ik u niet gewaarschuwd heb.

Klik hier om De fotodetective te bestellen.

Over mentale drempels en moderne Rembrandts

Iedereen kent in zijn leven momenten waarin je geprobeerd hebt wat je nog niet eerder durfde. Een moment waar je mentale drempels over gaat: voor het eerst een presentatie houden voor een grote groep, veranderen van baan of besluiten om veel meer van jezelf te tonen. En soms durf je wel een stap te zetten en soms niet. Soms moet je zelf dat moment creëren en soms wordt het in je schoot geworpen.

Elk half jaar maak ik voor mijzelf een lijstje wat ik graag wil doen en leren. Eén van de dingen die voor dit half jaar op het lijstje stond was om mee te doen met een workshop voor profesionele fotografen. Niet dat ik een professionele fotograaf ben, maar soms moet je iets doen dat je laat groeien. En zo belandde ik in een professionele fotostudio met de bekende fotograaf Ronald Koster.

De cursus ging over Strobist. Dit is een fototechniek waarbij je als het ware het daglicht uitdraait en vervolgens alles met eenvoudige reportageflister weer invult. Die flitser bevindt zich bij deze techniek echter nooit op de camera zelf. Het licht komt dus vanuit onverwachte hoeken. Dat levert magische foto's op. Voor mij een soort ontdekking als het licht van Rembrandt. Want de foto's die je hier ziet, zijn op die dag gemaakt.

 

De bovenste foto is bijvoorbeeld gemaakt doordat je flisters achter het model plaats. Daardoor krijg je ene soort lichtkring achter het model. De foto hierboven is bij daglicht gemaakt maar vanaf de zijkant met een flitser uitgelicht. Hieronder zie je hoe de set eruit ziet op het moment dat de foto gemaakt wordt. Er staan dus overal mensen met losse flitsers die met radiozendertjes worden aangestuurd.

Bijzonder vind ik ook wel dat de locatie waar je dit doet, eigenlijk heel weinig uit maakt. Want deze foto's zijn gemaakt op een volstrekt oninteressant indrustrieterrein in de Bijlmer. En geloof het of niet, deze foto's zijn echt allemaal bij daglicht gemaakt. Het bewijs is deze foto, die ik kon maken vanaf het perspectief van het model.

En zo worden mentale drempels goede leermomenten en mooie herinneringen.

Mijn volgende drempel wordt om iemand te vinden die zich nu op deze wijze door mij wil laten fotograferen. Want wat ik geleerd heb, wil ik nu natuurlijk ook uitproberen. Die mag zich bij mij melden. Roept u maar! 

Foto's: Jeroen Hansen en Mark Deckers