De grootste boef uit de geschiedenis...

Als ik zeg: een holocaust met 10 miljoen mensen. Aan welk land denkt u dan? Het is Congo aan het begin van de 20e eeuw. Als ik zeg: een holocaust met nog eens bijna 5,5 miljoen mensen? Inderdaad, nog een keer Congo en nu aan het eind van de 20e eeuw. Wie denkt dat we onze les geleerd hadden met de wereldoorlogen, met Vietnam, met Korea, met de Balkan, komt heel bedrogen uit. Een even macabare als bizarre geschiedenis. En zeldzaam weinig verteld. Een geschiedenis zonder mond. In deze post wil ik stilstaan bij die onbekende geschiedenis aan het begin van de 20e eeuw. Voor wie in het kort de geschiedenis van Congo eens wil doorlezen: klik dan even door naar "The world according to.."

In mijn vakantie in Groningen ben ik bij het eerste deel van een tweedelige fototentoonstelling over Congo geweest in gallerie Noorderlicht. De reizende fototentoonstelling is opgezet vanwege de 50 jaar onafhankelijkheid van Congo, de voormalige Belgische kolonie. Het eerste deel van de fototentoonstelling gaat over de periode 1884-1908. In die tijd was de Congo het privébezit van Koning Leopold II, de koning van België. U leest het goed: privébezit: het land en de mensen die erin woonden. Hij hoeft geen verantwoording af te leggen en kan doen en laten wat hij wil.

Twee jaar geleden las ik daarover het boek 'De geest van Konig Leopold II en de plundering van de Congo' van Adam Hochschild. Het is een verbijsterend boek over die macabere en inderdaad bizarre geschiedenis. Congo werd onder andere leeggeroofd voor rubber. Dat ging met bruut geweld. Rubber komt uit bomen die hiervoor geveld moeten worden. De hele productie van rubber bestond gewoon uit slavenarbeid. Als de productie niet gehaald werd, was voorgeschreven dat er handen werden afgehakt van de kinderen. Die afgehaakte handen moesten worden gerookt en opgestuurd naar de boekhouders. Dit om te controleren of het regime wel streng genoeg was. En dat is slechts een voorbeeld. Martelingen, verkrachtingen, executies. Het was allemaal aan de orde.

Ondertussen voerde Leopold II zijn eigen PR-campagne in Europa. Hij houdt conferenties voor hoogwaardigheidsbekleders, speelt de filantroop met de opbrengsten uit de Congo en bespeelt magistraal de media. Koning Leopold II bracht - volgens zijn eigen boodschap - de civilisatie in de Congo. Zelfs het vernietigende onderzoeksrapport (een bijzonder lijvig boekwerk) steekt hij de loef af door een dag voordat het rapport uitkomt de pers een samenvatting toe te sturen. Dit alles onder de naam van een niet bestaand filantropisch instituut voor de Congo.

Het land en de inwoners zijn in die periode echt helemaal verwoest En dan zijn we nu een eeuw later en vieren we plotseling dat Congo 50 jaar onafhankelijk is. Begonnen met Lumumba, die overigens al snel wordt vermoord. En het is pas enkele jaren geleden dat de Amerikaanse CIA en de Belgische regering hebben toegegeven daarvoor verantwoordelijk te zijn.

Dit jaar verscheen dan ook het boek van David van Reybrouck 'Congo : een geschiedenis'. De mooie voorkant prijkt boven dit blog. Op de voorkant staat hoegenaamd de oudste Congolees. Met een bekraste bril en ver over de honderd jaar. Hij heeft de verschrikkingen van Leopold II nog meegemaakt en kan er goed over vertellen. Het lijvige boek ligt bij mij nu even te wachten. Omdat die geschiedenis het waard is om nog eens gelezen te worden. En om nog eens stil te worden wat onze koloniale geschiedenissen aan leed heeft bezorgd. En wie voelt zich zo lang na het gebeurde nog verantwoordelijk voor het gebeurde?

Randy Newman neemt in één van zijn songs koning Leopold nog wel op de korrel en zet hem in het rijtje van Stalin en Hitler. Wie de geschiedenis leest kan niet ontkennen dat deze koning dat plaatsje inderdaad heeft verdiend.

Het eerste deel van de fototentoonstelling is helaas al niet meer te zien. Vanaf 14 augustus is het tweede deel te zien. Dat gaat over de Congo vanaf de onafhankelijkheid, het moderne Congo. Als ik de gelegenheid krijg, zou ik die ook nog graag bezoeken.