Daar zijn we weer! Wat voor najaar wordt het voor bibliotheken?

Na drie rustige weken mag ik er maandag toch weer aan geloven: aan het werk! Maar ik klaag niet, ik had een fijne vakantie - lag heerlijk op het Zeeuwse strand - en ik heb mooi werk. Het is dus zeker geen straf om weer te beginnen. Maar waar koersen we eigenlijk op af dit najaar met de bibliotheken? Ik maakte voor mijzelf, zo voor ik er weer in duik, maar even de balans op. En ach, als ik die balans voor mezelf op maak, kan ik die maar net zo goed met u delen.  Ik vertel maar wat ik weet. En misschien heb ik wel wat gemist in mijn vakantie, dus vul me rustig aan. Zijn we allemaal weer bij, zullen we maar zeggen. 

Want één ding is zeker: het wordt een druk najaar waarbij iedereen toch even moet opletten. Lees mee wat er allemaal voorbij gaat komen. 

Spuk-3

Op de valreep van augustus heeft Dus-i de derde ronde van de SPUK-regeling voor bibliotheken beschikt. Afgelopen week kregen gemeenten hier bericht over. Dat die gelden zouden komen was al een tijdje bekend, ik schreef er in april al over,  maar het wachtte nog op de formele behandeling van de voorjaarsnota in de Tweede en Eerste Kamer. Formaliteiten, maar ook die moeten netjes afgehandeld. Ook de extra € 11 miljoen is hiermee beschikbaar voor bibliotheekwerk. Aad van Tongeren, de trouwe OCW-ambtenaar en senior op het bibliotheekdossier, meldde het nieuws vrijdagmiddag op X.  Het zal tot gejuich bij menige gemeente en bibliotheek hebben geleid. Mooi nieuws voor de burgers, nu ook in die gemeenten. 

Een hele drukke septembermaand

En met dat mooie nieuw in de achterzak volgt een hele drukke septembermaand waar echt veel gaat gebeuren voor bibliotheken. Maak uw borst maar nat.

Midden september: Cijfers van bibliotheken over 2023 bekend

Ergens midden september zullen de cijfers van bibliotheken over 2023 bekend worden. Dat zijn onder andere de cijfers op basis waarvan ik jaarlijks de lijst met Best Presterende Bibliotheken van Nederland opstel. Verder vermoed ik dat er in het land en ook in menig provincie nog wel speciaal naar deze cijfers zal worden gekeken omdat ze ook het totaalbeeld geven over de financiële stand van het bibliotheekwerk. En dat laatste is weer van belang voor de bekostigingsnorm die in het normenkader van VOB/VNG zit. Over die norm schreef ik afgelopen juni al meer.  Verderop in dit artikel over dat normenkader nog meer.

17 september: Prinsjesdag

Op 17 september is het Prinsjesdag. Vorig jaar zaten we nog in de troonrede. Dat zal dit jaar niet het geval zijn. Wat er wel in zit zijn de btw-plannen op Cultuur. Voor bibliotheken is de grootste consequentie dat abonnementen van het 9%-tarief dan naar het 21%-tarief verhuizen. Per saldo zal dat leiden tot een extra verhoging van de abonnementsgelden van 10%. Voor een abonnement van € 50,- komt er dan dus zo'n € 5,- bij per jaar. Als uitzondering worden wel schoolboeken genoemd maar ik vermoed daarmee gedoeld wordt op een extra compensatie voor het budget voor schoolboeken die de school aanschaft. Die btw-wijziging zal zeker nog tijdens de algemene beschouwingen terugkomen maar partijen die er iets mee willen zullen ook voor financiële dekking moeten zorgen. Ik denk dat dit ingewikkeld wordt en dat het hooguit tot uitzonderingen op onderdelen kan komen gezien het bedrag dat er in totaliteit mee binnen wordt gehaald. Ik weet niet of hier voor bibliotheken nog apart voor gelobbyd wordt. De VOB heeft een uitstekende neus voor dit soort zaken dus ik vertrouw er blind op dat zij weten of dit wel of geen zin heeft. Bibliotheken hadden natuurlijk al lang de wind mee dus misschien moet je nu ook gewoon even stilzitten. Ik weet het niet.

Rond Prinsjesdag: Septembercirculaire gemeenten

Ergens rond Prinsjesdag komt ook de septembercirculaire uit voor het Gemeentefonds. Daarin worden weer nieuwe cijfers bekend voor het Gemeentefonds en daarmee voor de budgetten die gemeenten hebben. In deze septembercirculaire zal de decentralisatieuitkering zitten voor bibliotheken. Deze gaat gelden voor 2025 en 2026. In de laatste bibliotheekbrief van Uslu, november 2023, was dit al zo aangekondigd. Het gaat hierbij om tegemoetkoming van het Rijk die hoort bij de zorgplicht voor gemeenten. Die zorgplicht zou oorspronkelijk ingaan per 1 januari 2025. Maar het was al lang bekend dat die datum niet gehaald zou worden. Maar het geld komt dus al wel. 

Wat betreft de bedragen: het gaat daarbij om een geoormerkt bedrag voor bibliotheken van € 2,95 per inwoner.  Kleine gemeenten zullen daarbij bevoordeeld worden doordat er met een startbedrag wordt gewerkt. Dat startbedrag was eerst € 100.000,- per jaar, daarna circuleerde € 110.000,- en nu lijkt het weer € 100.000,- te worden. Nou ja, in die orde van grootte dus.  Uitgaande van die € 100.000,- betekent dit dat alle gemeenten onder de 33.898 inwoners het startbedrag krijgen en dat gemeenten die groter zijn hun inwonertal moeten vermenigvuldigen met € 2,95 per inwoner. Deze bedragen gelden dan voor 2025 en 2026. Per 2027 blijft het bedrag nog steeds staan maar gaat het algemeen naar het Gemeentefonds. 

September/oktober: start consultatie wijziging Wet Stelsel Openbare Bibliotheekvoorzieningen

De zorgplicht voor gemeenten en provincies vraagt om een wijziging van de huidige bibliotheekwet. Voor die wijziging van de wet circuleren al lang de teksten rond waar het om gaat. De memorie van toelichting - die een toelichting geeft op wat precies beoogd wordt met de wijziging - is voor velen een nog goed bewaard geheim. Om een wet te wijzigen worden - voordat deze in de Kamer wordt behandeld - allerlei adviestrajecten gevolgd. Eén van die adviestrajecten is een consultatie. Dat betekent dat de geplande wetswijziging inclusief de memorie van toelichting openbaar wordt gemaakt en dat iedereen die dat wil daar nog  op kan reageren. De opmerkingen van zo'n consultatie kunnen - samen met advies van allerlei adviesraden - nog leiden tot aanpassing van de wet. 

In de wandelgangen wordt genoemd dat ook die consultatie in september gestart zal worden. Ik zet daar even oktober achter. Want het adviestraject kun je maar één keer starten. Mijn ervaring is dus dat zo'n traject op het laatste moment dus nog wat vertraging kan hebben. 

Overigens wordt in de concept-teksten ook verwezen naar twee mogelijke Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB's). Die zullen niet meegaan in de consultatie. En dat hoeft ook niet. Het gaat dan om AMvB's waarin de eisen voor een gemeentelijk meerjarenplan zitten, de wettelijke vereisten van de zorgplicht en mogelijke uitzonderingen op de zorgplicht.

Bibliotheekbrief naar de Kamer, convenant, normenkader en handreiking

In het najaar, meestal eind oktober, begin november, ging er de laatste jaren ook een bibliotheekbrief naar de Kamer. De laatste signalen die ik had was dat dat voor dit jaar nog openstaat. Het hangt van de ontwikkelingen af of die brief er komt. De voortgang rond convenant en normenkader zou aanleiding kunnen om toch de Kamer breder te informeren. Overigens zal er op 17 oktober al een breder Cultuurdebat in de Kamer zijn. De VOB roept bibliotheken ook op om daarbij te zijn. Bibliotheken zullen ongetwijfeld onderwerp zijn bij dit cultuurdebat.

Zeker rondom het normenkader ben ik wel benieuwd met welke reactie gemeenten komen en of het model zoals het er nu in concept ligt, het ook het streefbeeld wordt voor de komende jaren. Hierboven ziet u dat normenkader waar ik juni ook al over schreef. Dat normenkader is dus nog echt in ontwikkeling. De staatssecretaris Gräper en wethouder Eerenberg van Utrecht zeiden hierover in een VOB-bijeenkomst eind juni dat hier een soort bestuursakkoord zou moeten ontstaan dat aansluit op de wet.

De VNG - de belangenclub van gemeenten - zal overigens in de komende maanden ook starten met het schrijven van een handreiking voor de gewijzigde bibliotheekwet. En daar zal de genoemde AMvB dan ook weer voor nodig zijn. Dan zal er ook meer duidelijk worden over de zogeheten gemeentelijke meerjarenplannen die er moeten komen voor bibliotheekwerk in het kader van de zorgplicht. 

Een mooi najaar gewenst!

Nou, als ik dan zo aan het eind van mijn vakantie alles weer op een rijtje zet, mis ik dan nog iets? Laat het me weten. En het belangrijkst van alles wat ik hier noemde heb ik boven dit artikel maar weer in een update van de tijdlijn geplaatst over de route naar de zorgplicht. 

Geniet ik nog even van deze zondag en stort ik me maandag weer in het bibliotheekwerk. En dan ga ik me ook in het najaar weer inzetten voor het beste bibliotheekwerk in elke gemeente!

Wens ik onszelf weer veel succes!