Hoe een paar cijfers je toch kunnen raken... en weer een turbulente week in bibliotheekwerk!

Nou, ook dit was me het weekje wel weer. Met wéér heel veel nieuws voor bibliotheken. En... er waren een paar cijfers die me toch raakten. Benieuwd wat dat was? Lees dan verder.

Miljoenennota: twee keer 59 miljoen

Op dinsdag 17 september was het Prinsjesdag. Hoewel niet de verwachting was dat bibliotheken in de troonrede zouden zitten zoals vorig jaar, is het toch altijd weer een spannend moment hoe financiële zaken in de miljoenennota zijn terug te lezen. De miljoenennota is maar één stuk maar met name alle bijlagen en begrotingen van ministeries bevatten de details. Wie dat eens wil nakijken, vindt hier alle documenten. 

Het eerst waar we bibliotheken in tegenkomen is op pagina 184 van de bijlage bij de Miljoenennota. Daar tref je de volgende tekst aan.

Het is wat ambtelijke tekst om te geven dat het geld dat voor 2025 en 2026 gereserveerd was voor extra investeringen via gemeenten aan bibliotheken er ook echt komen. Het gaat om twee keer 59 miljoen. Sommigen twijfelden daarover met bovenstaande tekst - je kan het ook lezen als 59 miljoen over twee jaar - maar wie de financiële tabellen nakijkt ziet toch echt dat het twee keer 59 miljoen is. Deze decentralisatieuitkering voor twee jaar is in lijn met wat eerder al aangekondigd was in de laatste beleidsbrief van november 2023.

Bovenstaande passage staat in een stuk over welke gelden er allemaal naar de gemeenten gaan en niet in de begroting van het ministerie van OCW. Wie daar kijkt ziet dan ook dat deze gelden daar uit de begroting zijn gehaald. Want wie op pagina 134 van de begroting daar kijkt, ziet daar het volgende staan voor bibliotheken. 

Wie de begroting van het ministerie van vorig jaar erbij pakt, ziet dan dat de bedragen voor bibliotheken voor 2025 en 2026 verlaagd. Die twee keer 59 miljoen hier dus van de begroting en gaat via Binnenlandse Zaken (die de gemeenten financiert) dan straks als geoormerkt budget naar gemeenten. En let op: van deze bedragen heeft de vorige staatssecretaris gezegd aan gemeenten dat het ook echt een plus moet zijn.  Vanaf 2027 staat er weer een groter bedrag genoemd in de begroting van het ministerie. Dat is dan weer de voortzetting van de regeling van 2025 en 2026. Vanaf 2027 zou ook hier dus weer 59 miljoen overgeheveld moeten worden naar gemeenten. De verwachting is dat het dan niet meer geoormerkt is maar algemeen naar het gemeentefonds gaat. Maar dit geld houdt het ministerie nog even zelf vast.

Ook bij de O van onderwijs

Verder constateerden we vorige week al dat de bibliotheken in het regeerprogramma ook genoemd worden bij de O van onderwijs. De tekst die hier staat heeft van alles te maken van hoe bibliotheken al inmiddels een paar jaar stilletjes voorsorteren op een vaste rol in het onderwijs.  En ja in de miljoennota komt ook deze tekst uit het regeerprogramma weer terug onder de lijn Basisvaardigheden. 

Dit punt staat in een rijtje met meerdere onderwerpen waar bijvoorbeeld ook nog digitale geletterdheid en burgerschap wordt genoemd. De financiering loopt nu via regelingen nog tot en met 2026. Maar er wordt - zij het versluierd in een algemene pot - gehint op een voortzetting. 

SPUK Informatiepunten Digitale Overheid

Toch is niet alles hosanna. Zo had dit kabinet al aangekondigd de zogeheten specifieke uitkeringen (SPUK) te willen afschaffen, de bedragen over te doen aan de gemeenten (waar ze nu al terecht komen) en tegelijkertijd een korting van 10% toe te passen. De regeling voor Informatiepunten Digitale Overheid, in 2023 overgeheveld naar gemeenten, is zo'n regeling. Het is het ministerie van Binnenlandse Zaken die dit onderdeel, zowel Digitale Overheid als de SPUKs), in portefeuille heeft. Ook die begroting moeten we dus nakijken. En op pagina 150 van deze begroting tref je dan deze tekst aan. 

In de begroting zakt het budget van ruim € 17 miljoen dan ook met € 1,7 miljoen. En dat terwijl nog  het aantal informatiepunten nog altijd groeit en geconstateerd wordt dat het bereik nog altijd beter kan. 

Over deze kwestie is zeker het laatste nog niet gezegd. Een overheid die wil dat burgers goed met digitale overheid overweg kunnen moet hierin juist investeren. Dit punt is dus zeker nog niet van de agenda en ik verwacht dat de Vereniging van Openbare Bibliotheken hier de komende tijd ook nog aandacht voor zal vragen.

Het staat er echt! Cijfers die me raakten, de septembercirculaire

Ongeveer een uur nadat de miljoenennota bekend was gemaakt, verscheen ook de septembercirculaire voor het gemeentefonds. Die circulaire is oneerbiedig gezegd een soort nieuwsbrief van het ministerie van Binnenlandse Zaken voor gemeenten met daarin een update van welke bedragen er allemaal beschikbaar komen voor gemeenten. Het is bijzonder saaie kost voor de buitenstaander. 

Maar op pagina 87 (genummerd 83) van deze circulaire staan de bedragen die in 2025 en 2026 dus naar bibliotheken gaan. Ik kijk naar de cijfers.  Almelo: ruim twee ton extra, Scherpenzeel, een ton extra, Zevenaar, bijna € 140.000,- extra, Zwolle, bijna vier toen. En als ik zo door die lijst kijk, merk ik dat die lijst met cijfers me raakt. Het staat er namelijk echt. Er gaat echt structureel zoveel extra geld naar bibliotheekwerk. 

Hieronder een stukje van die lijst. Bijlage 3punt12streep13. Ver verstopt in een saai document. Namen en bedragen. Meer is het niet.

Waarom raakt het me zo? Dat heeft met twee zaken te maken. 

De eerste is omdat ik weet wat deze bedragen betekenen voor bibliotheken. Ik weet wat er mee kan voor burgers: een extra vestiging, vernieuwing van een servicepunt, extra personeel voor laaggeletterdheid, extra inzet voor lezingen en cursussen of gratis lidmaatschap tot 27 jaar. Eindelijk wat extra ruimte na al die jaren waarin ik samen met bibliotheken telkens op zoek moest naar creatieve oplossingen om met schaarse middelen toch veel te doen.  

En de tweede reden dat het me raakte is dat het me deed stilstaan,  hoe lang als sector al met elkaar werken aan deze beweging. In 2019, begin 2020 werd de bibliotheekwet geëvalueerd. Na die evaluiatie kwa kwamen bibliotheken in het regeerakkoord terecht. Vervolgens duurde het tot voorjaar 2022 tot er een beleidsbrief Cultuur kwam waarin helder werd wat de bedoeling zou zijn. Pas in september 2022 werd met de miljoenennota helder welke bedragen er zouden komen en in de beleidsbrief bibliotheken van november 2022 kwam de richting van een incidentele regeling (2023 en 2024) die zou worden opgevolgd door structurele financiering vanaf 2025. 

We zijn dus ondertussen al zes jaar onderweg.Zo'n traject dus. 

En weet u, er waren vele momenten waarop dit mis had kunnen gaan. Het zijn ambtenaren bij het ministerie, VOB-medewerkers en bibliotheekdirecties die er met zorg al zo lang aan trekken. Telkens een stapje verder in de besluitvorming en telkens eendrachtig dezelfde kant op. Burgers helpen vraagt soms een lange adem.

Beste Biebfestival

Maar burgers zijn natuurlijk belangrijker dan cijfers En dat mocht ik dan ook op zaterdag nog ervaren. Ik schoof een tijdje aan bij het Beste Bieb Festival in Drachten. De bibliotheek had daar een tweedaags festival georganiseerd, dit omdat ik ze vorig jaar met mijn lijstjes uitriep tot Best Presterende Bibliotheek van Nederland. En zo gaven ze deze prijs invulling: door een feest terug te geven aan de inwoners. En zo hoort het natuurlijk. Men pakte groots uit in Drachten Het hele plein voor de bibliotheek ademde de sfeer van Franse terrasjes en in allerlei kraampjes en op een aantal podia vond van alles plaats. Van muziek tot literatuur en van mindfulness tot geldzaken. Het zag er zwart van de mensen. 

Sla elkaar even op de schouders...

En dat is dus waarom zo'n knullig rijtje cijfers mij zo raakt. Omdat ik weet dat het uiteindelijk bij burgers uitkomt en daar veel gaat betekenen.  En ja, ik weet dat geld ook nog allemaal goed doorgegeven moet worden. Maar laten we elkaar nu maar even op de schouders slaan. Even het duimpje omhoog naar elkaar. Even blij dat dít gelukt is. Om vervolgens snel door te gaan om mooie dingen te doen voor burgers in onze dorpen en steden.