dinsdag 9 april 2013

G-krachten, de kracht van de gemeenschap, of een nieuw woord voor vrijwlligers?



Vrijwilligers... Ik heb zelden een onderwerp gehad waarbij de meningen zo snel, zo ver uit elkaar kunnen liggen. Ik ken bibliotheken die vinden dat we 'nooit' met vrijwilligers moeten werken en ik ken bibliotheken die nog nooit zonder hebben gewerkt. De afgelopen tijd hield het onderwerp me flink bezig.

Waarom denken we er nú over na?
Dat de discussie over inzet van vrijwilligers nu oplaait bij bibliotheken heeft twee oorzaken. Op de eerste plaats is er een hele platte: bezuinigingen. Vestigingen dreigen te worden gesloten en dan komt al snel de discussie of vrijwilligers niet de bestaande vestiging overeind kunnen houden. Op sommige plekken worden vestigingen gesloten en heropenen burgers met vrijwillige inzet een bibliotheek. Fabjerent - een leuke blogger - schrijft over de Leeszaal in Rotterdam West. Een ontwikkeling die ik me helemaal kan voorstellen. In haar artikel tref je ook foto's aan van de vestiging: het zijn bij elkaar gebrachte meubels, pc's, kasten en boeken.... maar het werkt. De keerzijde van harde bezuinigingen is dus ook dat veel burgers zelf verantwoordelijkheid nemen. Noogedwongen weliswaar, maar toch.

De tweede reden waarom we er over nadenken is dat vrijwilligerswerk wel wat veranderd is de afgelopen jaren. In de bovenstaande powerpoint vind je daar wat van terug. Waar vrijwilligerswerk vroeger iets was 'wat je deed als eerzaam burger' wordt steeds meer iets van een transactie: ik geef iets, ik krijg iets (niet materieels).  Vrijwillige inzet wordt wel eens vergeleken met zonne- of windenergie: het is er altijd maar je moet het wel in goede banen leiden.

Arcon
In mijn speurtocht naar vrijwilligerswerk werd ik bij toeval uitgenodigd voor een gesprek met Arcon. Een van oorsprong Overijsselse organisatie voor Civil Society. Tja, hoe vertaal je Civil Society? Zoiets als de kracht die burgers zelf over hun eigen leven en dat van de gemeenschap kunnen uitoefenen. Het was een gesprek met Alice ten Dam en Maarten Witteveen. Twee slimme gasten met veel ervaring in dit soort dingen.

G-Workspace
Eén van de projecten waar ze mee bezig waren was een G-Workspace. De G-Workspace is een innovatieve broedplaats voor zorg, welzijn en wonen. Burgers of instellingen hebben vaak goede ideeën maar die worden vaak door de 'instituten' niet opgepakt of juist geïnstitionaliseerd. De G-Workspace is een soort co-workgroup om ideeën van burgers of instellingen wel snel verder te helpen - met vrijwillige denkkracht - maar uit de klauwen van de bureaucratie te blijven.

Het was een inspirerend gesprek dat eindigde met de afspraak om te kijken of we de ervaring van Arcon niet als inspiratie konden gebruiken voor bibliotheken.

Beleid
Leuk al die ideeën en ik weet zeker dat deze organisatiewijze in de toekomst steeds vaker verbonden zal zijn aan bibliotheken. We zien het nu al bij diensten Boek-aan-huis, taalcoaches voor laaggeletterden, de inzet van docenten van Seniorweb of taalmaatje bij de Voorleesexpress. Veelal zijn het andere organisaties die de vrijwilligers regelen maar we werken graag samen.

Tegelijkertijd zijn bibliotheken gewoon werkgevers met betaalde krachten en hebben ze de plicht om goed te zorgen voor hun betaalde werknemers. Even een blik vrijwilligers open trekken om alle bestaande medewerkers te bedanken lijkt me dus ook niet aan de orde. Dat zou ordinaire verdringing van arbeid zijn. Maar de ogen sluiten en zeggen dat er nooit wat kan, lijkt me ook niet de juiste keuze. Zeker niet als de gemeenschap zichzelf wil inzetten en manifesteren. Die kracht moet je ondersteunen en faciliteren.

Ik zie dat bibliotheken nog steeds kunnen groeien in alles wat ze doen. Er liggen oude taken en nieuwe taken. Ik kan mij niet anders voorstellen dat die G-krachten van de samenleving daar goed in te passen zijn. Het Overijssels netwerk van bibliotheken is daar al beleid voor aan het maken. En soortgelijke geluiden hoor ik uit andere netwerken.

De grootste verborgen vrijwilliger
De grootste vrijwilliger van bibliotheken is tegenwoordig onze bibliotheekgebruiker zelf. Wie veertig jaar geleden in een bibliotheek kwam mocht niet zelf iets opzoeken, mocht niet zelf iets pakken en mocht al helemaal niet zelf iets 'afstempelen', laat staan zelf verlengen of zelf 'innemen' bij het terugbrengen.

De tijden veranderen.
De ambitie blijft.

2 opmerkingen:

Anoniem zei

Dag Mark, hoe kom je erbij dat men 40 jaar geleden niet zelf iets mocht opzoeken in de bibliotheek? Dat was toen allang heel gewoon! In sommige kleinere bibliotheken hielpen zelfs kinderen in de uitlening: stempelen en nummers van lenerspassen noteren. Deden ze graag en vonden ze leuk.
Irene 1.10

Mark Deckers zei

@Irene: ok, veertig jaar was misschien wat kort. Waar het mij om ging was dat we in biblitoheken een doorgaande lijn kennen van steeds meer handelingen die door het publiek zelf worden gedaan.