Delen is het nieuwe hebben : deel 4 en slot : Lang leve de contouren van de nieuwe toekomst!

De toekomst is dichterbij dan u denkt. Er zijn mensen die denken dat bibliotheken gebakken zitten aan hun - liefst nieuwe - gebouw of hun - liefst frontaal gepresenteerde - collectie. Niets is minder waar. Bibliotheken zitten niet vast aan hun gebouwen en collecties. Wat overigens niet wegneemt dat een nieuw gebouw en een goede collectie bijzonder nuttig kunnen zijn.

Maar goed, bibliotheken zijn allang bezig met hun toekomst. Je moet het alleen even willen zien. Ik neem u mee langs een aantal voorbeelden waarin u de contouren van de 'collaborative economy' al kunt zien.

Voorbeeld 1: de Voorleesexpress

De Voorleesexpress helpt kinderen in gezinnen waarin minder makkelijk wordt voorgelezen of andere taalcapriolen worden uitgehaald. Vrijwilligers gaan langs bij deze gezinnen, lezen voor en stimuleren daarmee de taalontwikkeling van de kinderen. De bibliotheek voert niet zelf uit maar helpt burgers elkaar te helpen. Weet u nog: 'from providing services to enabling participation' was een belangrijke zin in één van de eerdere blogjes. Dat zien we hier volop.


Voorbeeld 2: G-workspace



Over de G-workspace schreef ik al eerder eens een blogje. De G-workspace is een soort keukentafel van de samenleving. Aan die keukentafel worden burgers uitgedaagd om hun verbetering voor de samenleving, hoe klein of groot ook, uit te werken. Aan de keukentafel nemen ook professionals plaats die tips geven of soms kunnen ondersteunen maar het idee blijft altijd van de burger zelf.

Deze keukentafel staat nu in de Bibliotheek Enschede. Arcon - zeg maar de uitvinder van deze formule - wil dit in meer bibliotheken gaan ondersteunen. Lijkt me zeer wijs.

Voorbeeld 3: Taalpunt Menthol

Nog zo'n mooi voorbeeld over samenwerking voor en door burgers is het taalpunt Menthol in Hengelo. Hengelo doet dat heel goed maar is daarin zeker niet uniek. Op woensdag is er een taalspreekuur en op vrijdagmiddag een taalcafé. En vooral op dat taalcafé komen tientalle Hengeloërs die hun taal willen verbeteren. Ook hier geldt dat de bibliotheek organiseert maar dat burgers elkaar helpen. Er zijn bijna 100 Hengeloërs actief als taalmaatje om mensen die hulp nodig hebben te ondersteunen.

Voorbeeld 4: Boekenkast van Nederland

 

Het filmpje is niet het beste voorbeeld maar ik wil toch ook naar maar even terug gaan naar boeken. De boekenkast van Nederland is een ambitieus idee van DOK Delft. Doel is om de boekenkasten van burgers nadrukkelijk te betrekken bij de collectie van de bibliotheek. Niet alleen om boeken uit te wisselen maar vooral om burgers aan elkaar te verbinden. Wat is leuker dan om elkaars smaak uit te wisselen en elkaar tips te geven. En wie weet komt het op die manier wel van nog veel meer.

Contouren van de toekomst
Ik noem vier voorbeelden. En eigenlijk weet ik dat er nog veel meer voorbeelden zijn. Ik hoor ze graag. Wie deze voorbeelden zo achter elkaar legt, ziet dat er een palet ontstaat van nieuw bibliotheekwerk. Bibliotheekwerk dat gericht is op het verbinden van burgers en het organiseren van burgers rondom de doelstelling van de bibliotheek. Bibliotheken zijn ooit opgericht om mensen te helpen in hun individuele ontwikkeling. In de afgelopen decennia raakten we misschien daarop wat kwijt door grote hoeveelheden boeken en leden. Ik weet eigenlijk zeker dat die oorspronkelijke doelstelling weer helemaal actueel is. Alleen zal het heel anders gaan dan vroeger.

Bibliotheken zitten niet gebakken aan nieuwe gebouwen of frontaal gepresenteerde collecties. We zitten in een overgangsfase van het ene soort bibliotheekwerk in het andere. Hierboven zie je de contouren al van die nieuwe toekomst. Voor sommige heb je collectie nodig, voor andere niet. Voor sommige is een goed gebouw nodig, voor andere niet.

Die 'collaborative economy' kon dus nog wel eens een blijvertje worden. Want als de verzorgingsstaat een participatiesamenleving wordt, dan kan de bibliotheek daarin een vitale schakel zijn. We begonnen met het doembeeld dat instituten verdwijnen en we eindigen met een mooi perspectief hoe onze rol kan veranderen. Lang leve de contouren van die toekomst.

Echt aan het eind?
Ik dank u voor uw aandacht langs weer een aantal lange blogs. Zijn we aan het eind? Nee, volgens mij nog niet. Volgens mij hoor ik de heer Van Swelmen nog rochelen over een epiloog. Stay tuned....

G-krachten, de kracht van de gemeenschap, of een nieuw woord voor vrijwlligers?

Over hedendaagse vrijwillige inzet meijs from socius

Vrijwilligers... Ik heb zelden een onderwerp gehad waarbij de meningen zo snel, zo ver uit elkaar kunnen liggen. Ik ken bibliotheken die vinden dat we 'nooit' met vrijwilligers moeten werken en ik ken bibliotheken die nog nooit zonder hebben gewerkt. De afgelopen tijd hield het onderwerp me flink bezig.

Waarom denken we er nú over na?
Dat de discussie over inzet van vrijwilligers nu oplaait bij bibliotheken heeft twee oorzaken. Op de eerste plaats is er een hele platte: bezuinigingen. Vestigingen dreigen te worden gesloten en dan komt al snel de discussie of vrijwilligers niet de bestaande vestiging overeind kunnen houden. Op sommige plekken worden vestigingen gesloten en heropenen burgers met vrijwillige inzet een bibliotheek. Fabjerent - een leuke blogger - schrijft over de Leeszaal in Rotterdam West. Een ontwikkeling die ik me helemaal kan voorstellen. In haar artikel tref je ook foto's aan van de vestiging: het zijn bij elkaar gebrachte meubels, pc's, kasten en boeken.... maar het werkt. De keerzijde van harde bezuinigingen is dus ook dat veel burgers zelf verantwoordelijkheid nemen. Noogedwongen weliswaar, maar toch.

De tweede reden waarom we er over nadenken is dat vrijwilligerswerk wel wat veranderd is de afgelopen jaren. In de bovenstaande powerpoint vind je daar wat van terug. Waar vrijwilligerswerk vroeger iets was 'wat je deed als eerzaam burger' wordt steeds meer iets van een transactie: ik geef iets, ik krijg iets (niet materieels).  Vrijwillige inzet wordt wel eens vergeleken met zonne- of windenergie: het is er altijd maar je moet het wel in goede banen leiden.

Arcon
In mijn speurtocht naar vrijwilligerswerk werd ik bij toeval uitgenodigd voor een gesprek met Arcon. Een van oorsprong Overijsselse organisatie voor Civil Society. Tja, hoe vertaal je Civil Society? Zoiets als de kracht die burgers zelf over hun eigen leven en dat van de gemeenschap kunnen uitoefenen. Het was een gesprek met Alice ten Dam en Maarten Witteveen. Twee slimme gasten met veel ervaring in dit soort dingen.

G-Workspace
Eén van de projecten waar ze mee bezig waren was een G-Workspace. De G-Workspace is een innovatieve broedplaats voor zorg, welzijn en wonen. Burgers of instellingen hebben vaak goede ideeën maar die worden vaak door de 'instituten' niet opgepakt of juist geïnstitionaliseerd. De G-Workspace is een soort co-workgroup om ideeën van burgers of instellingen wel snel verder te helpen - met vrijwillige denkkracht - maar uit de klauwen van de bureaucratie te blijven.

Het was een inspirerend gesprek dat eindigde met de afspraak om te kijken of we de ervaring van Arcon niet als inspiratie konden gebruiken voor bibliotheken.

Beleid
Leuk al die ideeën en ik weet zeker dat deze organisatiewijze in de toekomst steeds vaker verbonden zal zijn aan bibliotheken. We zien het nu al bij diensten Boek-aan-huis, taalcoaches voor laaggeletterden, de inzet van docenten van Seniorweb of taalmaatje bij de Voorleesexpress. Veelal zijn het andere organisaties die de vrijwilligers regelen maar we werken graag samen.

Tegelijkertijd zijn bibliotheken gewoon werkgevers met betaalde krachten en hebben ze de plicht om goed te zorgen voor hun betaalde werknemers. Even een blik vrijwilligers open trekken om alle bestaande medewerkers te bedanken lijkt me dus ook niet aan de orde. Dat zou ordinaire verdringing van arbeid zijn. Maar de ogen sluiten en zeggen dat er nooit wat kan, lijkt me ook niet de juiste keuze. Zeker niet als de gemeenschap zichzelf wil inzetten en manifesteren. Die kracht moet je ondersteunen en faciliteren.

Ik zie dat bibliotheken nog steeds kunnen groeien in alles wat ze doen. Er liggen oude taken en nieuwe taken. Ik kan mij niet anders voorstellen dat die G-krachten van de samenleving daar goed in te passen zijn. Het Overijssels netwerk van bibliotheken is daar al beleid voor aan het maken. En soortgelijke geluiden hoor ik uit andere netwerken.

De grootste verborgen vrijwilliger
De grootste vrijwilliger van bibliotheken is tegenwoordig onze bibliotheekgebruiker zelf. Wie veertig jaar geleden in een bibliotheek kwam mocht niet zelf iets opzoeken, mocht niet zelf iets pakken en mocht al helemaal niet zelf iets 'afstempelen', laat staan zelf verlengen of zelf 'innemen' bij het terugbrengen.

De tijden veranderen.
De ambitie blijft.