Vanmiddag vond er een genoeglijke middag plaats met de directies en specialisten van de Overijsselse Bibliotheken. Het vond plaats in de Latijnse school in Deventer. Ze werden bijgepraat over een strategie voor e-books. Dit met lezingen van Ben Solleveld (manager Bol.com) en Michiel Laan (manager a.i. Bibliotheek.nl).
En jawel, de ook heer Van Swelmen, de trotse directeur van de bibliotheek Oppendam deed zijn zegje. En dit was zijn lezing.
Geachte aanwezigen,
E-books zijn nieuwlichterij. Ja, laat dat maar eens goed tot u doordringen. E-books zijn nieuwlichterij!
U dacht hier vanmiddag te komen voor een genoeglijke bijeenkomst over een even prachtige toekomst met E-books. Laat ik die indruk gelijk vergallen. Dat wordt het niet. E-books worden uw ondergang. U zit hier dus genoeglijk uw eigen ondergang te vieren.
Maar goed, we leven in een land met keuzevrijheid, dus als u uw eigen ondergang wilt vieren: be my guest.
Overigens is de plaats waar we nu zijn wel een bijzonder geschikte plek om uw eigen ondergang te vieren. U bent hier namelijk vanmiddag te gast in Deventer in het gebouw dat de Latijnse school heet. Deze stad en deze plaats is een historische verzamelplaats van nieuwlichterij.
De Latijnse school waar we nu staan, komt voort uit de beweging die bekend staat als de moderne devotie. De moderne devotie was in de 14e en 15e eeuw al een revolutionaire beweging binnen de katholieke kerk. Nieuwlichterij dus. Met namen als Geert Groote, Thomas a Kempis en Erasmus kunnen zij als opmaat beschouwd worden naar de reformatie en het humanisme.
En als opmaat voor Geert Wilders.
Ja inderdaad. Geert Wilders Door die belangstelling voor het eigen zieleheil is de stap namelijk maar klein naar de Franse revolutie. En van de Franse revolutie is het maar weer een kleine stap naar stemrecht. En van stemrecht zijn we zo naar stemrecht voor vrouwen. En na algemeen stemrecht kwamen de referenda. En van de referenda kwamen de onderbuikgevoelens. En van de onderbuikgevoelens is de stap naar Geert Wilders weer eenvoudig gemaakt.
Je denkt dus te beginnen met een verbetering is maar het blijkt dat je duivel in eigen persoon hebt binnen gehaald.
Wees dus voorzichtig: ook met e-books. Je weet nooit wat er nog van komt.
Deventer is niet alleen de stad van de moderne devotie, nee, het is ook bekend als drukkersstad. Met de komst van de Keulse drukker Richard Paffraet naar Deventer in 1477 begon een lange traditie. Vele boeken vonden hier hun oorsprong. Kennis die vroeger vastlag in unieke handschriften werd plotseling verveelvoudigd. En met die boekdrukkunst is eigenlijk het einde van de bibliotheek al ingezet.
Bibliotheken dankten hun oorsprong aan het feit dat boeken en informatie schaars zijn. Omdat je er moeilijk aan kunt komen, waren mensen bereid moeite te nemen om naar de bibliotheek af te reizen. En dat principe zijn we met elkaar verschrikkelijk om zeep aan het helpen.
Want stel je voor: je kunt op elke plek achter je pc met je bibliotheekpasje je E-reader vullen met honderden boeken. Tja, dat lijkt een zegen voor het land…. Maar een ramp voor de bibliotheek. Waarom zou iemand nog naar die bibliotheek komen? Alle boeken komen gewoon naar me toe.
En dat is dan ook direct wat me tegen staat in deze hele maatschappij. Elke behoefte moet per direct, acuut, en gelijk bevredigd worden. Of het nu gaat om eten, sex of literatuur: we willen het HIER en NU. Waar is dat ambachtelijke geduld gebleven? Vroeger zag je je eigen eten groeien op je eigen land, sex was iets voor als je minstens vijftien jaar verloofd was geweest en literatuur dat was gewoon een rij van 40 reserveringen op de milleniumtrilogie. Er is niks mis met ergens een gezonde tijd ergens op wachten.
De Deventer dichter Wilkeshuis schreef ooit een gedicht over de Athenaeumbibliotheek. Daar in stond de volgende strofe:
Hier werd op plank bij plank, in kast bij kast
de wetenschap van eeuwen en geslachten,
een oogst van lang-verouderde gedachten,
als koren in de schuren opgetast.
Bibliotheken hebben eeuwen gedaan over het collectioneren van alle kennis. Prima. Dat levert een evenwichtige collectie op. Dat is kennis die rijpt zoals een goede wijn.
En wat doet Google? In vijf jaar tijd scannen ze de helft van de hele wereldproductie. Op YouTube wordt elke minuut vierentwintig uur beeldmateriaal bijgeplaatst. Alles is onder de knop beschikbaar.
Er is een spreekwoord: het hebben van de zaak, is het einde van ’t vermaak. En ik ben het er van harte mee eens. Bibliotheken moeten niet mee gaan in die trend van instant satisfactie. Bibliotheken hebben de plicht om burgers op te voeden tot geduldige mensen die standvastig werken aan een doel. Die hun bevrediging vinden in de inspanning die ze hebben geleverd om dat te krijgen wat ze graag wilden hebben. Dat ze vreugde vinden in de dingen die ze hebben moeten laten om dat te krijgen waar ze al lang naar verlangden. En dat lange wachten maakt het krijgen alleen maar mooier.
Het zit hier in Deventer nog niet zo mee, met het bouwen van een nieuwe bibliotheek. Daar wordt nu al ruim 20 jaar over nagedacht? Er zijn twee colleges al over gevallen. En is dat erg? Welnee, moet u opletten hoe blij al die medewerkers en klanten zijn als die nieuwe bibliotheek er toch komt in 2022. Het was het wachten waard zal men zeggen. Geduld is een schone zaak.
Dus bibliotheken: kweek dat geduld bij uw klanten. Ga niet mee in die ik-wil-alles-en-wel-nu-meteen-economie. Het is uw maatschappelijke taak.
Als u al aan e-books begint: zorg dat de klant zich enige moeite moet getroosten. Zorg dat ze er maar twee gelijk kunnen lenen. Vraag extra leengeld voor e-books. En verspreid ook het gerucht dat er virussen mee kunnen komen met e-books. Zorg dat ze e-books moeten reserveren en zorg vooral dat ze hun e-book niet thuis kunnen downloaden maar dat ze die alleen bij u in de bibliotheek kunnen ophalen.
Bibliotheken hebben een belangrijke maatschappelijke taak! Kweek dat geduld. Directeuren pak die taak! Dankuwel.
