Welke bibliotheek heeft de meeste digitale bezoekers?

Even een boek opzoeken, even die CD reserveren, lid worden of gewoon een kaartje voor een voorstelling bestellen: we doen steeds meer via internet. Bibliotheken tellen dan ook niet alleen het aantal bezoeker dat in een vestiging komt  maar ook de bezoekers die via de website gebruik maken van de bibliotheek.

En zo keerde ik toch nog even terug naar de statistieken van bibliotheken over 2015. Nog één keer want het gaat niet lang meer duren en dan zijn de cijfers over 2016 bekend. Dit keer zoom ik in op het cijfer 'aantal bezoekers van de website'. Ik geef toe, best een 'tricky' cijfer want bezoekers worden nog wel eens verschillend geteld.  Ook dit keer druk ik het uit in het aantal bezoeken per inwoner. Hiermee worden grote en kleine bibliotheken onderling vergelijkbaar.

Utrecht de meeste bezoekers per inwoner!
Utrecht, Groninger Forum en Rivierenland zijn koplopers. Utrecht zit met 7,61 digitale bezoeken per inwoner per jaar ruim boven het landelijk gemiddelde van 1,93.  Een reden voor de koploperspositie kan ik zelf moeilijk geven.

Wel zie ik in de lijst relatief veel bibliotheken met een gecombineerde functie: Groninger Forum, BplusC en CODA die naast de bibliotheek ook nog andere activiteiten hebben die veel 'traffic' kunnen generen op de website. En daarnaast zitten er een paar bibliotheken bij die relatief veel leden hebben: Arnhem, Hengelo, Deventer en Staphorst. Met een hoger ledenpercentage heb je natuurlijk ook meer verlengingen en reserveringen dan in een stad of dorp waar relatief minder mensen lid zijn.

Een gegeven dat ook nog mee zou kunnen spelen maar wat ik niet heb onderzocht is of al deze bibliotheken bijvoorbeeld gratis reserveren aanbieden. Even iets voor je klaar laten zetten en dan ophalen kan een goede motivator zijn voor websitebezoek.

De grote jongens

Natuurlijk hebben we ook deze keer niet alleen naar het kengetal gekeken maar ook naar de absolute aantallen. Daar zijn de bibliotheken met een groot werkgebied ontegenzeggelijk in het voordeel en dat zijn we dan ook terug in de cijfers. In deze lijst zien de 'grote vier' Utrecht, Den Haag, Amsterdam en Rotterdam gewoon keurig bovenaan staan.  Naar mijn gevoel zitten er in deze lijst niet zo heel veel bijzonderheden.

Ruim 10% weet het niet
Net als bij de activiteiten zijn er ook bij dit cijfer nog wel wat bibliotheken die 'weet niet' invullen bij deze vraag. Maar liefst zeventien bibliotheekstichtingen (toch ruim 10%) laat dit vakje leeg.  Foei bibliotheken, zo'n cijfer hoort tegenwoordig toch niet te ontbreken.

De openbare bibliotheken versus bibliotheek.nl

Naast de lokale bibliotheeksites is er ook een landelijke digitale bibliotheek op www.bibliotheek.nl. Hoewel onlangs verandert naar www.onlinebibliotheek.nl ben ik toch even op zoek gegaan naar de cijfers over bezoekersaantallen over 2015 voor toen nog bibliotheek.nl. Het exacte aantal vond ik niet maar in het jaarverslag van de Koninklijke Bibliotheek wordt gemeld dat alle sites van de KB samen in totaal zo'n 17 miljoen digitale bezoekers hadden. 22% daarvan werd gegenereerd door sites van Bibliotheek.nl. Toch bijna 4 miljoen per jaar.

Vervolgens heb ik alle digitale bezoekers van de lokale website opgeteld. Dat zijn er in totaal ruim 32 miljoen. Het merendeel van de digitale bezoekers komt dus nog steeds binnen via de lokale bibliotheek. Het is interessant om dat cijfer de komende tijd eens te volgen en te kijken of die verhouding - door versterkt gebruik van digitale diensten en ebooks - gaat veranderen.

Wie het zo vergelijkt denkt dan dat Bibliotheek.nl een kleine jongen is in vergelijking met alle openbare bibliotheken. Dat kan zijn maar tegelijkertijd is Bibliotheek.nl wel de grootste bibliotheeksite van dit moment. Zelfs Utrecht met 2,5 miljoen bezoekers kan daar niet aan tippen. Het is dus ook maar een beetje hoe je het wilt zien en 'framet'

Op naar de cijfers over 2016
Zo, ik feliciteer Utrecht, Groningen, Rivierenland, Den Haag en Amsterdam met hun top-3-noteringen. Ik ga zitten wachten op de cijfers over 2016. En u gaat natuurlijk naar uw bibliotheek om nu een boek te halen. En of u dat nu een leuk 'echt' boek reserveert bij uw lokale biblioheek of een e-book bij Bibliotheek.nl, mij om het even. Ik wens u veel fijne leeskilometers deze vakantie. En verlengen kan natuurlijk gewoon vanaf uw vakantieadres. 

In welke provincie leest men het meest en waar heeft men de meeste boeken?

In Overijssel leest men het meest. Met Groningen, Gelderland en Utrecht als goede tweede. Tenminste als we af mogen gaan op het aantal uitleningen per inwoner bij bibliotheken in deze provincies. Het afgelopen weekend dook ik maar weer eens in wat cijfers van het bibliotheekwerk.  Daarbij kwamen twee bronnen op een leuke manier samen. Maar daarover aan het eind meer.

Eerst maar eens naar deze cijfers. Want zeggen ze ook iets?

Over bereik en collectiegebruik

Ja, ze zeggen zeker wat. Neem bijvoorbeeld Overijssel. Die kennen dus een hoog gebruik 7,1 uitleningen per inwoner waar 4,6 het  landelijk gemiddelde is. 54% boven het landelijk gemiddelde.  Veel uitleningen per inwoner dus. Dat betekent dat in Overijssel relatief veel mensen lid zijn van de bibliotheek en dat zij relatief veel lenen. Hoe komt dat? Deels zal dit verklaren zijn uit het 'formule'beleid dat men de afgelopen jaren voerde. Daar schreef ik al eerder over.

Verder zien we dat Overijssel iets bovengemiddelde hoeveelheid collectie heeft: 2,0 stuks media per inwoner tegenover 1,6 als landelijk gemiddelde. 25% boven het landelijk gemiddelde.  Men kent een gebruik dat 54% hoger ligt dan het landelijk gemiddelde terwijl de collectie slechts 25% groter is dan landelijk gemiddeld. Uit dat cijfer kun je weer afleiden dat die collectie best efficiënt gebruikt wordt. Dat weerspiegelt zich ook in de uitleenfrequentie (het aantal uitleningen gedeeld door het aantal media). Die uitleenfrequentie geeft aan hoe vaak een boek of DVD wordt uitgeleend.

De bovenste vier provincies zijn ook allemaal provincies die (nagenoeg) provinciebreed centraal collectioneren. Heel even dacht ik dat daar ook nog een succespunt zat maar volgens mij collectioneren ook Zeeland en Drenthe (nagenoeg) op provinciaal niveau.

Maar zoals gezegd: cijfers zeggen niet alles. Zeeland en Friesland hebben bijvoorbeeld grote collecties gezien hun inwonertal. Dat komt door de grote historische collecties die Tresoar en de Zeeuwse Bibliotheek hebben.Collecties die niet direct bedoeld zijn als openbare bibliotheekcollectie en die dus een relatief laag gebruik zullen kennen. Dat weerspiegelt zich ook in de lage uitleenfrequentie. Dus voordat u de conclusie trekt dat Zeeland en Friesland het niet efficiënt doen, is het ook goed om te kijken naar de collecties die daarachter zitten en de functie van die collecties. Een ander detail is bijvoorbeeld dat ik moeilijk kan taxeren is het feit dat één van de Friese bibliotheken geen uitleencijfers heeft aangeleverd bij de WOB-gegevens waar ik me op baseer.

Over de bronnen van deze cijfers

Zoals ik al zei, hier zijn twee bronnen op een leuke manier samen gekomen.

Johan Stapel had mij begin dit jaar de tellingen uit nationale bibliotheekcatalogus gestuurd. Hij telt maandelijks hoeveel media de verschillende bibliotheken hebben. Johan had die ook al getotaliseerd naar provincies. Het aantal per inwoner per provincie was dus vrij eenvoudig boven tafel te krijgen. Ik ben er daarna een tijdje mee aan het stoeien geweest om deze cijfers te koppelen aan de aanvraagcijfers uit het landelijk aanvraagverkeer. Maar dat blijkt door de complexe routing en uitval nog knap ingewikkeld te zijn om daar iets zinnig over te zeggen. En toen kwamen die WOB-statistieken en verschoof mijn aandacht naar die cijfers.

Tot dit weekend dus. Ik pakte de cijfers van Johan er nog eens bij en bedacht me dat het aantal media per inwoner niet zoveel zegt.  Want als je veel leden hebt dan heb je meer media per inwoner nodig dan wanneer je minder leden hebt. Eigenlijk moest ik dus de goede tegenhanger hiervoor vinden. Die vond ik in het aantal uitleningen per inwoner. 

Uit de cijfers van het WOB-verzoek is per basisbibliotheek aangegeven bij welke provincie deze hoort. De provinciale cijfers zijn hier door clustering vrij eenvoudig uit te halen. Toen ik de cijfers bij elkaar legde zag ik dat de meeste nieuwswaarde natuurlijk zit in het gegeven in welke provincie men het meeste leest. En zo kwam dat cijfer bovenaan.

Met als leuke bijkomstigheid dat dat natuurlijk mijn eigen provincie is. Maar u snapt, meer tijd om er over te vertellen heb ik niet, want ik hoognodig verder lezen in mijn boek.

Wie de openbare bronnen zoekt bij dit artikel: hier de cijfers van Johan Stapel en hier de cijfers uit het wob-verzoek.

Deckers-index: de Beste Bibliotheek staat in Stadskanaal!

deze column verscheen in licht gewijzigde versie ook in Bibliotheekblad nr. 3 van 2017

Leuk hoor die Beste Bibliotheek van Nederland, maar klopt het eigenlijk wel? Uiteraard zijn het allemaal prachtige plekken waar goed is nagedacht over de inrichting van de bibliotheek van toekomst. Maar presteren ze ook?

‘Fact check’
Hoog tijd dus voor een ‘fact check’ naar de resultaten van bibliotheken. En dat treft: want dankzij een WOB-verzoek liggen alle bibliotheekcijfers op straat en kunnen we de prestaties van alle bibliotheken in een benchmark rangschikken. Zo presenteerde ik op mijn blog de afgelopen tijd al menig top-10: activiteiten, bezoekers, leden en uitleningen.  Speciaal voor Bibliotheekblad maakte ik daar de Deckers-index van. De Deckers-index is een optelling van al die resultaten. En wat blijkt: Bibliotheek Stadskanaal is de Beste Bibliotheek van Nederland! Op de voet gevolgd door Maas en Peel en op de derde plaats ex aequo Twenterand en Deventer.

En de genomineerden?
Ook de genomineerde bibliotheken heb ik maar eens door deze cijfermolen gehaald. Van de genomineerde bibliotheken is Winschoten de Beste Bibliotheek van Nederland. Overigens is Winschoten wel gemeten binnen het geheel van Biblionet Groningen (zie ook de top-15). Wijchen is tweede en Schiedam derde.  Bij de werkelijke prijs was Den Helder de Beste bibliotheek gevolgd door Schiedam en Winschoten. Een iets andere top-3 maar ook niet heel ver van de werkelijkheid (hoewel ze dat in Winschoten wellicht toch anders zien en toch graag die eerste prijs hadden gepakt).

Deckers-index
Hoe werkt deze Deckers-index precies? Zoals je ziet zijn er vier factoren gemeten: leden, uitleningen, bezoekers en activiteiten. Die zijn niet in absolute aantallen gemeten, maar als kengetal: het percentage van de bevolking dat lid is, het aantal uitleningen per lid, het aantal bezoeken per inwoner en het aantal activiteiten per 1.000 inwoners. Van elk kengetal heb ik de 156 stichtingen onder elkaar gezet. De stichting die het beste presteert op een bepaald kengetal krijgt daarvoor 156 punten, de volgende 155 en zo verder. Wie geen gegevens heeft aangeleverd komt onderaan terecht. De bibliotheek Stadskanaal komt in geen enkele top-10 voor maar presteert ook nergens slechter dan de 17e plaats (bij activiteiten). Een heel stabiel beeld dus.

Kan het beter?
Is dit alleszeggend? Driedubbel nee. Nee, want achter elk cijfer zit een verhaal.  Daar doet zo’n kort top-15 geen recht aan.  En nogmaals nee,  want er ontbreken zeker nog wel kengetallen als je echt een wat breder beeld wilt hebben.  Bijvoorbeeld cijfers over de Bibliotheek op school. Die zaten niet  in dit WOB-verzoek. En ook voor de digitale dienstverlening moeten betere cijfers beschikbaar komen dan alleen de term ‘bezoekers website’. Want de manier waarop die geteld worden verschilt nogal. Tot slot vullen nog veel bibliotheken ‘weet niet’ in bij sommige basale gegevens en her en der staan zelfs nog wat fouten. Ik vermoed overigens dat als we elk jaar deze gegevens openbaar maken, we die kwaliteit snel gaan verbeteren.

Mijn felicitaties aan de top-3: Stadskanaal, Maas en Peel, Twenterand en Deventer!

Mark Deckers is strategisch adviseur bij Rijnbrink en publiceerde op zijn blog diverse top-10’s van bibliotheken. Deze zijn terug te vinden  via deze link.

Welke bibliotheek heeft de jongste bibliothecarissen?

21. Dat was mijn leeftijd toen ik begon te werken voor de bibliotheeksector. Jarenlang was ik in elk overleg dat ik bijwoonde de jongste. En wie bovenstaande grafiek ziet, snapt dat dat niet zo gek was. En met mijn 45 jaar behoor ik zelfs vandaag de dag nog tot de 30% jongste bibliotheekmedewerkers. Ik blijf me dus al jaren lang jong voelen door de bibliotheeksector. 

Wie deze grafiek tien jaar geleden zou hebben gemaakt, zou hebben gezien dat de gemiddelde leeftijd toch een flink eind lager was. Dat heeft twee oorzaken. Door een personeelsstop bij bezuinigingen zijn er nauwelijks banen vrij gekomen na pensionering. En de tweede is dat in de afgelopen tien jaar de datum van pensionering bijna vijf jaar is opgeschoven. Gingen vroeger medewerkers met 40 dienstjaren met vervroegd pensioen (zou in mijn geval 61 zijn geweest), dat werd later vervroegd pensioen met 62. Daarna werd het vervroegd pensioen afgeschaft en de AOW-leeftijd verhoogd naar 67 jaar. Nou, inmiddels houd ik er rekening mee dit ik met pensioen ga op mijn 71e. 

Zijn we overal zo opgeschoven met de leeftijd? Of zijn er ook bibliotheken die het wel lukte om in deze tijd toch een diverse leeftijdsopbouw te hebben? Tijd voor een top-10 van bibliotheken met het jongste personeel!

Top-10 bibliotheken met het jongste personeel

Uit de cijferbestanden van het WOB-verzoek is ook op te maken hoe het personeelsbestand van elke bibliotheek is opgebouwd.  Gemiddeld is 8,6%  van de bibliotheekmedewerkers jonger dan 30 jaar. Bovenstaande bibliotheken wijken daar flink vanaf. Bibliorura (Roermond e.o.) spant daarbij met 37,5 % de kroon. Als tweede de bibliotheek Hoeksche Waard en DOK Delft. Deze top-30 scoren allen boven de 30%.

Wie het rijtje verder kijkt ziet veel bibliotheken in een combinatie met ander culturele voorzieningen (Nieuw Nobelaer, Schunck, Stadkamer, Idea en Coda). Ik heb een vermoeden deze instellingen op een of andere manier meer jonge medewerkers trekken. Hebben zij meer startersfuncties? Zijn het de educatieve afdelingen die jongere medewerkers trekken? Een andere verklaring kan zijn dat sommige bibliotheken werken met opruimers die een vast of tijdelijk dienstverband krijgen aangeboden waar andere bibliotheken dit via een uitzendconstructie doen. Een ploeg opruimers kan daarmee je statistieken flink 'verjongen'. Wie het weet mag het zeggen.

Maar al met al denk ik toch dat in ieder geval een deel van deze instellingen bewust zoekt naar een diverse opbouw in leeftijd en dus ook bewust zoekt naar jonge medewerkers.

JBN: netwerk van Jonge bibliothecarissen

Ik ben dan ook blij dat er een netwerk is van 'jonge bibliothecarissen'. Opgericht door Tamar van Moolenbroek. En ze staan volgende week ook nog eens met dat netwerk op het Nationale Bibliotheek Congres met een heuse deelsessie 'Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst'. En ik roep u op om daar ook te zijn en hun enthousiasme te delen. Overigens ook een plek waar u uiteraard actief kunt 'headhunten' naar jong personeel. 

Top-10 oudste medewerkers?

Om eerlijk te zijn: ik had ook een top-10 oudste medewerkers. Maar het is een nogal saaie lijst. Eigenlijk zou het een top-12 moeten zijn. Want er zijn twaalf basisbibliotheken die een personeelsbestand hebben dat voor de volle 100% bestaat uit medewerkers die ouder zijn 50 jaar. Maar de vraag is: zegt het iets?

Het antwoord is: ja en nee. Ik heb die twaalf bibliotheken snel bekeken op de cijfers van hun resultaten en daaruit blijkt niet dat zij minder scoren dan andere bibliotheken.  Er zitten zelfs bibliotheken tussen die heel hoog in de top-10's scoren. Wel zitten er bibliotheken  tussen die al jarenlang achtervolgd worden door een bezuiniging. En dus vaak met een personeelsstop. En het zijn relatief kleine bibliotheken. Wie zes of zeven medewerkers heeft, heeft minder mogelijkheden om te sturen op een diverse opbouw dan een bibliotheek 150 medewerkers.

Diverse opbouw

Toch denk ik dat een mix van leeftijden voor een bibliotheek wel belangrijk is. Verschillende leeftijden zullen in de regel ook een mix van kwaliteiten en interesses meebrengen. Van generaties die opgroeiden met papier tot de generatie die opgroeide met YouTube. En vooral die generatie die opgroeide met YouTube kunnen we nog goed gebruiken.  Maar goed, tot die tijd blijf ik me eeuwig jong voelen in deze sector. En zeg nou zelf, daar kan geen nacht- of dagcrème tegenop.

Welke bibliotheek leent het meeste en het beste uit?

Het laatste blogje over deze cijfers en ik bezondig mij aan de cijfers aller cijfers voor bibliotheken: de uitleenaantallen. Hoewel we tegenwoordig graag ook onze 'nieuwe' kernfuncties laten zien, zijn bibliotheken jaarlijks nog altijd goed voor bijna 80 miljoen uitleningen. Met andere woorden, elke Nederlander leest gemiddeld zo'n  vier tot vijf boeken van de bibliotheek per jaar.

Voordat ik de 'mammoeten van de uitleen' laat zien, eerst weer een kengetal. En dat is het aantal uitleningen per lid. Ook dat levert weer een vergelijking op waar zowel grote als kleine bibliotheken goed vergelijkbaar zijn.

Tja, ik kom uit Overijssel.... nummer 1, 2, 3, 4, 6 en 10 zijn bibliotheken uit die provincie. Met op de eerste plaats Enschede. Een mooi resultaat voor een bibliotheek die forse bezuinigingen te verduren heeft. Dat geldt ook voor de derde plaats van Utrecht. Mooie prestaties voor stedelijke gebieden.

 In de top-10 plaatsen als Rijssen, Staphorst en Kampen die met hun christelijke achtergrond nog een stevige leescultuur kennen.

En ook dit keer weer in de top-10 de Graafschapbibliotheken  en Lek en IJssel. Complimenten.

Wellicht nog aardig om op te merken: 8 van de 10 bibliotheken komen uit Gelderland en Overijssel en kennen allebei een team voor Centraal Collectioneren. Ook daar denk ik een compliment.

De meest efficiënte: de uitleenfrequentie

Een ander cijfer dat veel gebruikt wordt bij bibliotheken is de uitleenfrequentie. Dat wil zeggen hoe vaak een boek gemiddeld per jaar uitgeleend wordt. Hoe hoger het cijfer, hoe efficiënter je hebt ingekocht. Een uitleenfrequentie van 3 wil bijvoorbeeld zeggen dat een boek gemiddeld 3 x de uitleentermijn (van vaak drie of vier weken) is uitgeleend,  In totaal is een boek dan negen tot twaalf weken bij een lezer.  Afhankelijk van de uitleentermijn kan een boek dus maximaal twaalf tot zestien keer uitgeleend worden.

Op deze top-10 staan veel bibliotheken die al in eerder top-10's voorkwamen. De enige die we nog niet eerder zagen is Cultura Ede.

De zwaargewichten

Tot slot opnieuw de mastodonten. Deze top-10 is samen goed voor 25% van alle uitleningen in Nederland. En drie maal is scheepsrecht: Utrecht bovenaan. Bij de andere twee lijstjes (bezoekers en uitleningen per lid) al heel goed scorend maar Utrecht mag zich uitleenkampioen noemen. Bibliotheek AanZet, met een groot werkgebied en veel vestigingen rond Dordrecht, volgt daar kort achter. Groningen, Amsterdam en Den Haag staan heel dicht bij elkaar.

Het is interessant om de lijstjes van bezoekers en uitleningen eens naast elkaar te leggen en de verschillen in accent te zien. Sommige bibliotheken scoren op één accent en sommige zelfs op beide.

De allerbeste bibliotheek?
Zo, ik geloof dat ik het hier even bij houdt. Er is nog van alles te zeggen. Waar ik in ieder geval even over ga nadenken is of er een index te maken is die verschillende kengetallen koppelt van verschillende functies. Door een ranking te maken op verschillende factoren kun je technisch de beste bibliotheek van Nederland presenteren. Het lijkt me aardig om daar rond de verkiezing van de 'Beste Bibliotheek' in maart nog wat mee te doen.

Voor nu, dank voor het volgen.  Mijn tip voor nu: verdiep je in deze cijfers en zorg dat je je eigen verhaal kunt vertellen. Ik verheug me eerlijk gezegd al wel op de cijfers van volgend jaar.

De cijfers van dit overzicht komen uit door het ministerie van OCW gepubliceerde cijfers die naar aanleiding van een WOB-verzoek openbaar zijn gemaakt. In een eerder berichten maakte ik al melding van vergelijkingen op basis van ledental, mediabezit en subsidiebedrag , activiteiten in de bibliotheek, en bezoekersaantallen. 

Bij welke bibliotheken komen de bezoekers het liefste nog eens?

Zo, we gaan weer naar een twee volgende top-10's. Iemand zei me,naar aanleiding van al deze overzichten, dat ik waarschijnlijk net zolang doorging totdat elke bibliotheek wel in een top-10 voor zou komen. Nou, het zou mooi zijn als het zo is. De cijfers tonen in ieder geval aan dat elke bibliotheek wel zo haar eigen accent kent.

Hierboven ziet u  wat naar mijn mening te echte top-10 is van meest bezochte bibliotheken. Berekend in het aantal bezoeken per inwoner per jaar van het werkgebied. U weet, ik heb een voorliefde voor kengetallen boven absolute aantallen.  Gemiddeld komt elke Nederlander iets meer dan drie keer per jaar in de bibliotheek. En hier prijkt - met enige trots - Deventer fier bovenaan. De bibliotheek waar ik zelf werkte en ook een tijdje directeur was. Een bibliotheek met een fijnmazig spreidingsbeleid dat naast de bibliotheek ook de Wijkwinkel kent waar mensen terecht kunnen voor allerhande vragen rond wonen, werk, inkomen en gezondheid. Dat betaalt zich uit in deze bezoekcijfers. Deventernaren komen meer dan negen keer per jaar in de bibliotheek.

Op nummer 3 een bibliotheek waar ik ook werkte: Hengelo. Mooie bibliotheek die als een magneet werkt op de inwoners van de stad. En dat is wat we veel zien in deze top-10: Arnhem, Nieuwegein, Almere, de Chocoladefabriek en het Eemhuis, allemaal bibliotheken die in het verleden al meestreden om de titel Beste Biblitoheek van Nederland en vaak met de titel ervan doorgingen.

Verder ook biblotheken die nadrukkelijk de brede functie van de bibliotheek uitdragen: Wageningen en Kulturhus Borne en Naarden-Bussum, allemaal actief met een veel bredere functie dan alleen de klassieke bibliotheek.

Absolute aantallen

Maar goed om de echte mastodonten van het bibliotheekbezoek kunnen we natuurlijk ook niet heen. Hier de 'hotspots' van Nederland als het gaat om bezoekersaantallen. En het verbaast me niet dat hier Amsterdam bovenaan prijkt. Dit jaar bestaat OBA op het Oosterdokseiland alweer tien jaar. En in die tien jaar heeft het zich verder ontwikkeld als echte 'verblijfs'bibliotheek.

Verder in de top-10 uiteraard ook Den Haag, Rotterdam en Utrecht. Opvallende de derde is het Eemhuis in Amersfoort die Utrecht in aantal ver voorbij gaat. Ik hoor ze in Utrecht denken: "wacht maar tot wij op onze nieuwe plek zitten".

Verder is het aardig om in deze lijst te zien dat bibliotheken met veel vestigingen zoals Midden-Brabant, Biblionet Groningen en AanZet met deze kleinere vestigingen eigen net zoveel bezoekers trekken als bijvoorbeeld Almere.

Foei bibliotheken! Een kwart vult geen bezoekersaantallen in
Opvallend om te melden is nog dat 40 van de 156 basisbibliotheken - en dat is bijna 25% - de bezoekersaantallen niet invult. Ik kan dat niet helemaal interpreteren: heeft men in het geheel geen bezoekerscijfers of ontbreken van een één of twee vestigingen cijfers. Maar een minpuntje vind ik het wel. Eigenlijk zou je dit op orde moeten hebben. Aandachtspunt voor de volgende keer.

Het volgende en waarschijnlijk laatste blogje over deze cijfers gaat nog één keer over wat toch nog altijd het cijfer aller cijfers is bij bibliotheken: uitleningen. Stay tuned!

De cijfers van dit overzicht komen uit door het ministerie van OCW gepubliceerde cijfers die naar aanleiding van een WOB-verzoek openbaar zijn gemaakt. In een eerder berichten maakte ik al melding van vergelijkingen op basis van ledental, mediabezit en subsidiebedrag en activiteiten in de bibliotheek. 

Wat is de meest actieve bibliotheek?

We gaan nog even verder met de dataset met cijfers over bibliotheken die uit het WOB-verzoek komen. Want ik bezondigde mij bij de eerste reeks cijfers natuurlijk vooral aan gegevens over de klassieke taken van de bibliotheek. Nu dus tijd om weer een stapje verder te kijken.

In de dataset is ook opgenomen hoeveel activiteiten elke bibliotheek organiseert. Die activiteiten zijn ook nog eens uitgesplitst per bibliotheek naar de vijf kernfuncties: lezen en literatuur, educatie, kennis en informatie, kunst en cultuur en ontmoeting en debat.

Hierboven ziet u de top-10 van bibliotheken met de meeste activiteiten. Daar vallen wel een paar dingen aan op.  In de top-10 staan drie van vier zogeheten G4-bibliotheken: Den Haag, Amsterdam en Rotterdam. Utrecht ontbreekt in dit rijtje. Om precies te zijn: ze zijn op plaats 32 van alle bibliotheken.

Een aantal bibliotheken verbaast me niet: Kennemerwaard die al jaren inzet op dit beleid. Biblionet Groningen die hier alle vestigingen van Groningen telt. Mooie noteringen voor Hoeksche Waard, Maas en Peel, Waterland en de Graaschapbibliotheken. Kleinere bibliotheken die hier flink hun mannetje staan.  Hoeksche Waard geeft bijvoorbeeld aan in de onderliggende cijfers meer dan 1.300 activiteiten te organiseren voor 'ontmoeting en debat'. Ik ben wel benieuwd wat daar gebeurt.

Activiteiten per 1.000 inwoners

Voor een betere vergelijking kun je beter een kengetal gebruiken. In dit geval ben ik eens gaan kijken hoe de top-10 er uit als je rangschikt op het aantal activiteiten dat men organiseert per 1.000 inwoners. Kleine en grote bibliotheken kun je dan onderling rangschikken.

Een aantal bibliotheken uit bovenstaande top-10 komen ook in deze top-10 terug. Met als uitschieter Hoeksche Waard die Den Haag en de OBA in de vorige lijst nog voor moest laten gaan. Ook Maas en Peel, de Graafschap bibliotheek, Den Haag en Waterland komen in deze lijst weer terug.

Maar ook een paar opvallende nieuwe die door hun kleine werkgebied minder in beeld kwamen bij de absolute vergelijking zoals Hoogeveen, Veldhoven en Veluwezoom. En, ook in deze top-10 prijkt weer Scherpenzeel, de kleinste basisbibliotheek van Nederland!

Onderverdeling van activiteiten naar kernfuncties

In zijn totaliteit geven bibliotheken aan dat zij in 2015 77.426 activiteiten organiseerden. De meeste activiteiten, zo'n  45%, bevond zich in het domein van lezen en literatuur: schrijversavonden, dichtercafés, schrijfworkshops etc. Daarna volgt educatie waar veel activiteiten met scholen in zullen zitten.  Het laatste kwart wordt verdeeld over kunst en cultuur, kennis en informatie en ontmoeting en debat.

Definitie?
Wie overigens naar de onderliggende cijfers kijkt, moet constateren dat deze cijfers nog lang niet altijd goed zijn ingevuld door bibliotheken. Een paar bibliotheken geeft aan op geen enkel gebied cijfers te kunnen leveren en zeker 1 op de 8 bibliotheken geeft bij één van de gebieden wel aan het niet te weten. Het is helder dat dit soort tellingen nog in de kinderschoenen staan. Want wat is de definitie van een activiteit?  Is het lezersfeest in Rotterdam 'slechts' één activiteit die vergelijkbaar is met één spreekuur voor de belasting? Met andere woorden: we gaan hier de komende jaren nog veel leren.

In het volgende blog gaan we kijken naar wie de meeste bezoekers heeft....

Cijfers zijn afkomstig uit bijgaande bericht van het ministerie van OCW waar verschillende excelbestanden worden aangeboden. In een eerder bericht maakte ik al enkele vergelijkingen op klassieke functies van de bibliotheek zoals ledenaantal, mediabezit en subsidiebedrag.

De goedkoopste, de grootste en de beste bibliotheek, weten wie dat is?

Anderhalve dag geleden werd door het Ministerie van OCW na  een WOB-verzoek de complete dataset vrijgegeven met statistieken van afzonderlijke bibliotheken. En  daarmee komt in één klap een complete benchmark van openbare bibliotheken beschikbaar. In de dataset zitten alle gegevens die volgens mij in de BIS-enquete zitten voor de CBS-cijfers. Hoewel ik het nergens heb kunnen vinden, zijn dit de cijfers over 2015.

Hoewel ik gewoon aan het werk was, jeukten mijn handen wel om met die cijfers aan de slag te gaan. Maar na een avondje sleutelen kan ik u alvast wat eerste gegevens geven. Leest u even mee?

Meer dan 30% van de bevolking lid
De eerste grafiek die u ziet, is die van de bibliotheken die de  meeste leden hebben. Nou ja, alle bibiotheken waar meer dan 30%. van de bevolking lid is. Dat zijn er veertien in totaal en dat is iets minder dan 10% van alle basisbibliotheken.

De Zeeuwse Bibliotheek prijkt daar fier bovenaan met bijna 40% van de bevolking die lid is. Verder valt op dat heel Flevoland (twee basisbibliotheken) meer dan 30% lidmaatschap kent. De andere bibliotheken komen uit Gelderland, Overijssel, Drenthe, Zeeland en Brabant. Opvallend is dat dat de randstad compleet ontbreekt in deze lijst.

De goedkoopste bibliotheek

Wie krijgt het minste subsidie en is dus het goedkoopst voor de gemeente? Zie hier de top-10. En daar is wat vreemds aan de hand. Utrecht zou slechts € 3,55 per inwoner ontvangen. Als je in de cijfers duikt zie je staan dat Utrecht slechts € 1,1 miljoen structurele gemeentelijke subsidie ontvangt. Ook bij de andere subsidies staat geen ander groot bedrag. Het lijkt er dus op dat hier gewoon een ordinaire fout in de opgave zit. Om toch aan die top-10 te komen, heb ik dus ook nummer elf, De Lage Beemden maar toegevoegd.

Historisch gezien ontvangen bibliotheken op het platteland minder subsidie per inwoner dan grotere steden. Dat reflecteert zich nog steeds in deze top-10. Hoewel Eindhoven hier de grote uitzondering is. Deze bibliotheek heeft stevige bezuinigingen te verduren gekregen en bungelt hiermee dus nu in de onderste regionen. De gemeenteraad van Eindhoven moet zich eigenlijk schamen: jezelf kennisregio noemen en je bibliotheek dan zo weinig subsidie toekennen!

Overigens heb ik gebruik gemaakt van het cijfer 'structurele gemeentelijk subsidie'. De opgave geeft ook nog aan wat de andere gemeentelijke,  provinciale of overige subsidies zijn. Ook zou je een top-10 kunnen maken die gaat over gebruikersinkomsten. Nou ja, voor een volgende keer.

Grootste collectie

Tja, dan nog een andere spannende. Wie heeft de grootste collectie? Dat drukken we niet uit in het aantal boeken of DVD's die je hebt, maar in het mediabezit per inwoner. Daarmee kun je grotere en kleinere bibliotheken redelijk met elkaar vergelijken. De gemiddelde bibliotheek heeft 1,49 banden per inwoner. Hier ziet u de top-10 en allemaal scoren ze ruim boven dat landelijk gemiddelde.

Opnieuw is de Zeeuwse Bibliotheek een uitzonderlijke uitschieter. Met hun grote collectie met relatief weinig inwoners schieten zij iedereen ruim voorbij en scoren bijna tien keer het landelijk gemiddelde. Daar moet je overigens bij opmerken dat de Zeeuwse Bibliotheek naast de openbare bibliotheek ook tegelijk een Plusbibliotheek en een POI is voor de hele provincie. Die collectie wordt nu slechts verrekend op de inwonertallen van Noord-Beveland, Middelburg en Veere. Dat verklaart veel.

In de lijst prijkt nog één andere PLUS-bibliotheek en dat is Arnhem voor de rest zijn relatief kleine bibliotheken met veel vestigingen. Kleine vestigingen hebben van nature meer media per inwoner omdat eigenlijk elke vestiging wel een minimumcollectie nodig heeft om mee te starten.

Mooi vind ik ook dat Scherpenzeel in top-10 staat. Het is namelijk de kleinste basisbibliotheek van Nederland (werkgebied: 9.500 inwoners). Hij staat er gewoon mooi te glimmen. Waar een kleine bibliotheek groot in kan zijn!

Mijn advies: verdiep u in deze cijfers!
Nou, dat zijn zomaar wat eerste cijfers. Wat ik met deze cijfers wil laten zien, is dat je een verhaal kunt vertellen. Ik heb nu de bibliotheken laten zijn met de meest leden of meeste collectie. Ik laat hier niet de slechtste zien. Wij kunnen deze cijfers in ons voordeel gebruiken. Maar een ander kan er ook andere dingen mee doen. En ik verwacht dat een aantal datajournalisten maar ook commerciële partijen flink naar deze cijfers gaan kijken.

Dus hoe gaan we hier mee om als bibliotheken? Aanval is dan de beste verdediging. Verdiep u dus in deze cijfers. Kijk hoe u er voor staat. Weet welk goede verhaal u kunt vertellen met uw eigen cijfers. Kunt u dat niet zelf? Zoek dan hulp hierbij. Als je dit moet gaan doen als een ander al aan de haal is met uw cijfers, bent u al te laat.

Misschien een aardige klus om in provinciaal verband samen op te pakken?