donderdag 9 februari 2017

De goedkoopste, de grootste en de beste bibliotheek, weten wie dat is?


Anderhalve dag geleden werd door het Ministerie van OCW na  een WOB-verzoek de complete dataset vrijgegeven met statistieken van afzonderlijke bibliotheken. En  daarmee komt in één klap een complete benchmark van openbare bibliotheken beschikbaar. In de dataset zitten alle gegevens die volgens mij in de BIS-enquete zitten voor de CBS-cijfers. Hoewel ik het nergens heb kunnen vinden, zijn dit de cijfers over 2015.

Hoewel ik gewoon aan het werk was, jeukten mijn handen wel om met die cijfers aan de slag te gaan. Maar na een avondje sleutelen kan ik u alvast wat eerste gegevens geven. Leest u even mee?

Meer dan 30% van de bevolking lid
De eerste grafiek die u ziet, is die van de bibliotheken die de  meeste leden hebben. Nou ja, alle bibiotheken waar meer dan 30%. van de bevolking lid is. Dat zijn er veertien in totaal en dat is iets minder dan 10% van alle basisbibliotheken.

De Zeeuwse Bibliotheek prijkt daar fier bovenaan met bijna 40% van de bevolking die lid is. Verder valt op dat heel Flevoland (twee basisbibliotheken) meer dan 30% lidmaatschap kent. De andere bibliotheken komen uit Gelderland, Overijssel, Drenthe, Zeeland en Brabant. Opvallend is dat dat de randstad compleet ontbreekt in deze lijst.

De goedkoopste bibliotheek






Wie krijgt het minste subsidie en is dus het goedkoopst voor de gemeente? Zie hier de top-10. En daar is wat vreemds aan de hand. Utrecht zou slechts € 3,55 per inwoner ontvangen. Als je in de cijfers duikt zie je staan dat Utrecht slechts € 1,1 miljoen structurele gemeentelijke subsidie ontvangt. Ook bij de andere subsidies staat geen ander groot bedrag. Het lijkt er dus op dat hier gewoon een ordinaire fout in de opgave zit. Om toch aan die top-10 te komen, heb ik dus ook nummer elf, De Lage Beemden maar toegevoegd.

Historisch gezien ontvangen bibliotheken op het platteland minder subsidie per inwoner dan grotere steden. Dat reflecteert zich nog steeds in deze top-10. Hoewel Eindhoven hier de grote uitzondering is. Deze bibliotheek heeft stevige bezuinigingen te verduren gekregen en bungelt hiermee dus nu in de onderste regionen. De gemeenteraad van Eindhoven moet zich eigenlijk schamen: jezelf kennisregio noemen en je bibliotheek dan zo weinig subsidie toekennen!

Overigens heb ik gebruik gemaakt van het cijfer 'structurele gemeentelijk subsidie'. De opgave geeft ook nog aan wat de andere gemeentelijke,  provinciale of overige subsidies zijn. Ook zou je een top-10 kunnen maken die gaat over gebruikersinkomsten. Nou ja, voor een volgende keer.

Grootste collectie




Tja, dan nog een andere spannende. Wie heeft de grootste collectie? Dat drukken we niet uit in het aantal boeken of DVD's die je hebt, maar in het mediabezit per inwoner. Daarmee kun je grotere en kleinere bibliotheken redelijk met elkaar vergelijken. De gemiddelde bibliotheek heeft 1,49 banden per inwoner. Hier ziet u de top-10 en allemaal scoren ze ruim boven dat landelijk gemiddelde.

Opnieuw is de Zeeuwse Bibliotheek een uitzonderlijke uitschieter. Met hun grote collectie met relatief weinig inwoners schieten zij iedereen ruim voorbij en scoren bijna tien keer het landelijk gemiddelde. Daar moet je overigens bij opmerken dat de Zeeuwse Bibliotheek naast de openbare bibliotheek ook tegelijk een Plusbibliotheek en een POI is voor de hele provincie. Die collectie wordt nu slechts verrekend op de inwonertallen van Noord-Beveland, Middelburg en Veere. Dat verklaart veel.

In de lijst prijkt nog één andere PLUS-bibliotheek en dat is Arnhem voor de rest zijn relatief kleine bibliotheken met veel vestigingen. Kleine vestigingen hebben van nature meer media per inwoner omdat eigenlijk elke vestiging wel een minimumcollectie nodig heeft om mee te starten.

Mooi vind ik ook dat Scherpenzeel in top-10 staat. Het is namelijk de kleinste basisbibliotheek van Nederland (werkgebied: 9.500 inwoners). Hij staat er gewoon mooi te glimmen. Waar een kleine bibliotheek groot in kan zijn!

Mijn advies: verdiep u in deze cijfers!
Nou, dat zijn zomaar wat eerste cijfers. Wat ik met deze cijfers wil laten zien, is dat je een verhaal kunt vertellen. Ik heb nu de bibliotheken laten zijn met de meest leden of meeste collectie. Ik laat hier niet de slechtste zien. Wij kunnen deze cijfers in ons voordeel gebruiken. Maar een ander kan er ook andere dingen mee doen. En ik verwacht dat een aantal datajournalisten maar ook commerciële partijen flink naar deze cijfers gaan kijken.

Dus hoe gaan we hier mee om als bibliotheken? Aanval is dan de beste verdediging. Verdiep u dus in deze cijfers. Kijk hoe u er voor staat. Weet welk goede verhaal u kunt vertellen met uw eigen cijfers. Kunt u dat niet zelf? Zoek dan hulp hierbij. Als je dit moet gaan doen als een ander al aan de haal is met uw cijfers, bent u al te laat.

Misschien een aardige klus om in provinciaal verband samen op te pakken?

13 opmerkingen:

Zomer65 zei

Was er niet een uitspraak 'je hebt leugens en je hebt statistieken'?;-) Ik heb niks tegen cijfers en statistieken. Je kunt ze vaak heel nuttig inzetten in combinatie met een goed verhaal richting je investerende overheid. Wat ik jammer vind in deze gegevens is dat ze nog steeds kijken naar lidmaatschap van de bibliotheek. Het gebruik van de bibliotheek is veranderd, en nog steeds lukt het ons niet om andere cijfers te presenteren dan leners en was er een anderhalve week geleden een halleluja bericht dat we weer meer hebben uitgeleend. Alsof dat zou betekenen dat we uit het dal en uit het oog van de storm zijn. De doelstelling van de bibliotheek zoals verwoordt in de wet is bijdragen aan ontwikkelingslmogelijkheden van een ieder, verbetering van maatschappelijke groei. (Even los uit de pols in mijn woorden). Het woord boek komt er niet in voor!). De uitdaging voor ons allen is om nu echt werk te maken van de impact die de bibliotheek heeft op haar gebruikers, dat kunnen leden zijn, maar ook de deelnemers aan taalcafé 's (lang niet altijd lid), deelnemers aan COderdojo's, bezoekers van lezingen en debatten etc. Etc. Dan mag je van mij best de leden meenemen als een onderdeel van het vehaal van het bereik van de bibliotheek, maar het is maar een (klein) onderdeel er van.

Mark Deckers zei

@Erna: In de cijfers van OCW zit een hele sheet over activteiten en dergelijke. Binnen die anderhalve dag en de vrije tijd die ik daarin had, heb ik die nog niet kunnen verwerken. Dus enige clementie lijkt me hier op zijn plaats. Meer vrije tijd was er even niet en die statistieken zijn wat complexer. Ik heb me dus bezondigd aan de makkelijke cijfers.

Francien zei


Beste Erna, de VOB is met een aantal enthousiaste leden bezig om onder de noemer "Meervoudig verantwoorden" nieuwe begrippen voor het effect van de openbare bibliotheek te maken. Op het nationale bibliotheekcongres is er een inspiratiesessie onder de titel Effectmeting: hoognodig
Effectmeting: het lijkt bewerkelijk, duur en ingewikkeld. Maar effectmeting is echt nodig om de opbrengsten van je activiteiten in relatie tot de gemeentelijke beleidsdoelen te laten zien. Gemeenten zijn vaak nog zoekend naar geschikte prestatienormen. Daarom is het belangrijk als Bibliotheek het voortouw te nemen en passende indicatoren en haalbare scores aan de gemeente te presenteren. Daarmee komt u sterker te staan in gesprekken met de lokale overheid over de waarde van het werk van de Bibliotheek.
In deze workshop laten we u zien dat u op een goedkope en simpele wijze zelf aan effectmeting kunt doen. Edwin van der Zalm (projectleider effectmeting VOB) vertelt over het 'IFLA raamwerk voor effectmeting'. Dit is in Engeland een veelgebruikt raamwerk met begrippen, methoden en instrumenten voor effectmeting voor activiteiten van Bibliotheken en musea, speciaal gericht op de jeugd. Vervolgens werken we samen met u aan de hand van een praktijkvoorbeeld hoe het IFLA raamwerk gebruikt kan worden om het effect van uw activiteiten zichtbaar te maken.
Je bent van harte welkom.

Sjaak Driessen zei

Los van dat Deckers zich selectief laat verleiden tot interpretaties van gedeeltelijke gegevens: de VOB komt bij monde van Bohemen met een voorspelbare reflex. 'We zijn bezig ....' Wanner intellectuele armoede zich blijft vertalen in reflexen daag, nodig ik Deckers en Bohemen uit voor een publiek debat in persoon waar ik graag deelgenoot van ben.

Mark Deckers zei

@Francien: dank voor je aanvulling. Ik denk dat we als sector nog lang niet klaar zijn....
@Sjaak: dank voor je reactie, daar heb ik van genoten. En inderdaad een selectie met gedeeltelijke interpretatie. Maar wel met een opmerking aan het eind dat dit juist een les is. Want als er één les is van dit huidige tijdgewricht, dan is het wel dat je goed op je eigen feiten moet blijven letten. En ik onderschat de kracht die van deze cijfers uitgaat niet. Voor je het weet, presenteert een ander het 'alternatieve feit'. Aan de andere kant stoor ik me dan ook over discussies in bibliotheekwerk - bijvoorbeeld over 'collectie'- die niet gestoeld zijn op enig feit maar slechts op sentiment. Het gaat niet om maatschappelijk sentiment maar maatschappelijk rendement met hart op de goed plek. Nogmaals dank, altijd in voor een goed gesprek!

Unknown zei

Het is een bijzonder interessante ontwikkeling dat inzichtelijk wordt hoe bibliotheken zich tot elkaar verhouden. In een commerciële omgeving zou dit als een prachtige benchmark gezien worden, en een manier om nog beter te worden in wat je doet. Ik ben net als Erna van mening dat 'je krijgt wat je meet', en deze informatie sluit misschien niet helemaal aan bij de maatschappelijke rol van de bibliotheek. Maar het is wel een mooi keerpunt dat dergelijke zaken inzichtelijk zijn, en op termijn ook de meer maatschappelijke effecten meetbaar worden. Het leveren van meetbare waarde is niet alleen in een commerciële omgeving van belang. Ik kijk uit naar de inzichten die dit ons kan opleveren, en wat we er vervolgens mee doen om de waarde van bibliotheken in de maatschappij verder te vergroten.

Mark Deckers zei

@Jacqueline: dank voor je reactie. Ik denk dat je gelijk hebt. De opmerkingen van Erna en Francien, en ten diepste ook die van Sjaak, gaan over: 'wat wil je laten zien'? De cijfers die we nu hebben, gaan vooral over 'wat kun je laten zien'. Dat gesprek over waar je op moet en wilt verantwoorden is een interessante. Als je weet wat je wilt laten zien, komt daarna nog de vraag: 'wat mag het kosten om dat te laten zien?' Want niemand wil aan registratiedruk ten onder gaan.

Rikkert Boonstra zei

Je zou de lidmaatschapscijfers wel op zijn minst moeten corrigeren op basis van de demografische opbouw van een verzorgingsgebied. Immers: jeugdleden zijn gratis lid en wanneer je een relatief jonge bevolking hebt (zoals Flevoland) dan vertekent dat het beeld behoorlijk.

Mark Deckers zei

@Rikkert:Ik kan me je opmerking voorstellen maar het is wel een hele hachelijke. Want evenzeer is bekend dat plaatsen die een hoger opleidingsniveau kennen, ook beter scoren. En gemeentes die meer geld geven aan bibliotheekwerk. En betere bibliotheken. Met andere woorden, als je zo begint blijf je aan het compenseren. De 'gemiddelde' Nederlander bestaat gewoon niet. Je kunt wel verklaringen geven die de positieve afwijking ondersteunen. Zoals jij nu doet. En daarbij kun je onderscheid maken tussen interne (waar de bibliotheek iets aan kan doen) en externe factoren (waar de bibliotheek nou eenmaal mee te maken heeft).

Bas zei

De bibliotheek Utrecht is bij het invullen van de subsidie 10.000.000 vergeten. Detail. Zie http://www.bibliotheekutrecht.nl/dam/bestanden/Jaarverslag%202015%20incl%20jaarrrekening%20-%20gewaarmerkt.pdf

Bas zei

En ook de financiële cijfers van het Groninger Forum (niet opgenomen in de dataset) staan op internet. Check https://www.groningerforum.nl/gf/jaarverslagen/gf_jaarrekening_2015.pdf

Bas zei

De bibliotheek de Bibliotheek Angstel, Vecht en Venen heeft het verkeerd aantal leden doorgegeven. Zie hun jaarverslag voor het juiste aantal leden:
http://www.bibliotheekavv.nl/dam/over-ons/Jaarverslag-Bibliotheek-AVV-2015.pdf

Mark Deckers zei

@Bas: dag Bas, de fouten die jij constateert heb ik ook geconstateerd. Grappig, jij zit dus ook in de bronbestanden! Maar dank voor de melding. tussen de financiele cijfers en de overige cijfers zit een verschil van drie stichtingen. Eén daarvan is inderdaad Forum. Als jij een aansluiting hebt tussen die twee, hou ik me aanbevolen. Daar was ik nog niet aan begonnen.