Lijstjestijd! Welke bibliotheek heeft de meeste bezoekers?

Ja, we gaan weer beginnen met de lijstjes! Ook dit jaar publiceer ik weer vijf top-15's met specifieke prestaties van bibliotheken. Vijf kengetallen die samen leidden tot een zesde lijst. En dat is de lijst - een top-20 - van de Best Presterende Bibliotheken van Nederland. Ik zal aan het eind van het artikel iets meer vertellen over wat er allemaal nog komt. Maar we trappen vandaag af met het aantal bezoekers. Uiteraard zetten we dat af tegen het aantal inwoners van het werkgebied. Want anders wint altijd de grootste. En als we reken met het aantal bezoeken per inwoner dan komen we tot het volgende lijstje. Tussen haakjes ziet u trouwens de top-15-positie van het vorige jaar. 

Forum Groningen opnieuw onbetwiste publiekstrekker, Gouda en Arnhem op twee en drie

Het Forum in Groningen is opnieuw de onbetwiste koploper. Een positie die ze vorig jaar ook hadden. En met een ruime voorsprong op de nummer twee en drie Gouda en en Arnhem. 

De nummer twee van vorig jaar, bibliotheek Gooi en Meer is er tussen uit gepiept. De bibliotheek fuseerde met de bibliotheek Huizen-Laren-Blaricum tot Gooi+. Door die fusie schuiven de Gouda en Rozet in Arnhem allebei een plekje op. 

Wie goed oplet ziet dat de top-3 bestaat uit gecombineerde of multifunctionele instellingen. Die lijken hier inderdaad voordeel uit te halen. In de WSOB-statistieken is het sinds dit jaar of vorig jaar mogelijk om de bezoekersaantallen te splitsen tussen bibliotheekbezoekers en niet-bibliotheekbezoekers. Dit om juist die verschillende functies beter te monitoren. Op papier lijkt dat misschien makkelijk maar hoe weet je wie bij binnenkomst waar naar toe gaat?  De filmganger bij Forum leest vooraf nog een krantje aan de leestafel en drinkt achteraf een drankje bij de horeca. Is dat één bezoeker of is dat drie keer één bezoeker bij drie functies. Zeg het maar. Bij de top-3 ziet ik dat het in de onderliggende statistieken niet lijkt uitgesplitst. Daar kun je natuurlijk wat van vinden maar het onderstreept ook hoe door zo'n crossover een nog groter publieksberiek ontstaat.

Fundament Losser hoogste binnenkomer

De hoogste binnenkomer in deze lijst is het Fundament in Losser. Ook het Fundament in Losser is een gecombineerde instelling: bibliotheek, sociaal werk en muziekonderwijs en dan ook nog gehuivest bij gemeenteloketten. Maar in tegenstelling tot de top-3 heeft Losser de bezoekersaantallen - ik vermoed op basis van een schatting - wel uit elkaar gehaald. Het totaal aantal bezoekers ligt nog veel hoger. Een extra eervolle vermelding voor deze runner-up is dus op zijn plaats. 

'Echte bibliotheken'

Op de gedeelde vijfde plaats komen we dan 'echte' bibliotheken tegen zoals Wageningen en Utrecht die met 5,9 bezoeken per inwoner nog altijd bijna het dubbele van het landelijk gemiddelde scoren. Utrecht kwam vorig jaar nog als hoogste nieuwkomer de lijst binnen op nummer 7. en stijgt nu dus nog iets door. Knappe prestatie!

Een knappe prestatie noteren we ook voor OverO, de fusieorganisatie tussen Stadkamer en Zwolle. Stadkamer Zwolle stond vorig jaar nog op positie 11. De samenvoeging leidt hier dus tot een hogere notering. 

Verdere nieuwkomers zijn De Nieuwe Kolk Assen, Zuidoost Frylân, Deventer, Twenterand en Almere. Volgens mij is het voor bijna al deze bibliotheken terug van weggeweest want volgens mij heb ik ze wel eens eerder in deze lijst gezien. 

Verder valt op dat er een cluster rond nummer twaalf zit. Allemaal op 4,4  bezoeken per inwoner. En hoe verder we afzakken in deze lijst, hoe vaker we dat natuurlijk zullen zien. We tikken de nummer vijftien in deze top-15 dan ook niet aan want bij de gedeelde twaalfde plaats zitten we al op zestien bibliotheken. En dat is jammer voor de bibliotheek Oldenzaal want die stond op zestien. Sorry, volgend jaar beter. 

Gemiddelde iets gestegen

Tot slot zien we dat het gemiddelde het afgelopen jaar iets is gestegen. Van 2,9 bezoeken per inwoner naar 3,1 bezoeken per inwoner. Dat is nog steeds het effect van corona en we zijn nog niet helemaal terug op het oude niveau. In 2019 stonden we op 3,7 bezoeken per inwoner. Daar gaan we echt weer naar toe. Dat weet ik zeker. Een schouderklop voor de hele sector dus.

Route naar de Best Presterende Bibliotheek

Dan nog iets over het samenstellen van deze lijsten. Het is het vijfde jaar dat ik dit zo doe. Ik startte in 2018. 2021 en 2022 moest ik aan me voorbij laten gaan door corona. We gaan dus weer opbouwen naar een index van Best Presterende Bibliotheken en daar zal ik na vijf lijstjes dan een zesde lijst van maken. Op de afbeelding ziet u wie in voorgaande jaren in de top-3 terecht kwamen. 

De vier top-15's die nog volgen zijn: percentage lid, het aantal uitleningen per lid, het aantal bezoeken van activiteiten en het percentage scholen dat meedoet aan de Bibliotheek op school. Van elk getal maak ik een ranking van alle bibliotheken. Al die cijfers tel ik bij elkaar op en dat leidt tot een eind top-20 van bibliotheken die op al die kengetallen goed scoren. Dat noemen we dan de index van Best Presterende Bibliotheken. De data die ik gebruik zijn de WSOB-data en de data over de Bibliotheek op school die de Koninklijke Bibliotheek openbaar aanbiedt. Samen de met de Koninklijke Bibliotheek heb ik ook dit jaar mijn berekeningen laten controleren en samen nagekeken. Dank daarvoor aan Mirjam Klaren van deze organisatie.

De komende twee weken verwacht ik telkens twee lijstjes te publiceren en de eindlijst verwacht ik ergens vlak voor Kerst feestelijk bekend te maken. 

Disclaimer

Elk jaar komt er wel wat discussie over deze cijfers. En daarom geef ik vooraf maar vast een disclaimer en geef ik aan wat mijn intentie is met deze cijfers. Want geven de lijstjes nou echt een beeld van de Best Presterende Bibliotheek? Het eerlijke antwoord is nee. Ik neem met die vijf kengetallen bijvoorbeeld lang niet alle dienstverlening mee die bibliotheken uitvoeren. En daarbij komt dat meespeelt in wat voor werkgebied een bibliotheek actief is. U kunt zich voorstellen dat een bibliotheek in een dorp met een hogere sociaal-economische status makkelijker beter kan presteren dan een bibliotheekvestiging in een stadswijk met sociale uitdagingen. En dan hebben we ook nog te maken met verschillende financieringsniveaus die meer of minder inzet mogelijk maken. Dus een allesbepalend beeld is het niet. Maar alles bij elkaar geeft het wel degelijk een onderling vergelijkbaar inzicht.  

En op deze plek moet ik er ook bij zeggen dat onze sector sinds de wettelijke gegevenslevering en openbaarmaking van de gegevens steeds serieuzer is gaan werken met allerlei data. Met elkaar meer kijken naar cijfers, levert ook meer vaardigheid op in het ermee omgaan. Daarmee zijn bibliotheken ondertussen een sector die beleid steeds vaker kan stoelen op harde resultaten.

De Best Presterende Bibliotheek voor jouw gemeente 

De lijstjes die ik nu weer maak zijn dus wel degelijk ter lering maar toch ook ter vermaak. Ongeveer de helft van alle bibliotheken komt wel ergens in één van de lijstjes voorbij. Klap elkaar op de schouder als het weer goed was. En zeg nou zelf: december is toch een lijstjesmaand.  En voor wie even niet in het lijstje staat: voor  mij ben je toch De Best Presterende Bibliotheek voor jouw gemeente. 

Bij welke bibliotheken komen de bezoekers het liefste nog eens?

Zo, we gaan weer naar een twee volgende top-10's. Iemand zei me,naar aanleiding van al deze overzichten, dat ik waarschijnlijk net zolang doorging totdat elke bibliotheek wel in een top-10 voor zou komen. Nou, het zou mooi zijn als het zo is. De cijfers tonen in ieder geval aan dat elke bibliotheek wel zo haar eigen accent kent.

Hierboven ziet u  wat naar mijn mening te echte top-10 is van meest bezochte bibliotheken. Berekend in het aantal bezoeken per inwoner per jaar van het werkgebied. U weet, ik heb een voorliefde voor kengetallen boven absolute aantallen.  Gemiddeld komt elke Nederlander iets meer dan drie keer per jaar in de bibliotheek. En hier prijkt - met enige trots - Deventer fier bovenaan. De bibliotheek waar ik zelf werkte en ook een tijdje directeur was. Een bibliotheek met een fijnmazig spreidingsbeleid dat naast de bibliotheek ook de Wijkwinkel kent waar mensen terecht kunnen voor allerhande vragen rond wonen, werk, inkomen en gezondheid. Dat betaalt zich uit in deze bezoekcijfers. Deventernaren komen meer dan negen keer per jaar in de bibliotheek.

Op nummer 3 een bibliotheek waar ik ook werkte: Hengelo. Mooie bibliotheek die als een magneet werkt op de inwoners van de stad. En dat is wat we veel zien in deze top-10: Arnhem, Nieuwegein, Almere, de Chocoladefabriek en het Eemhuis, allemaal bibliotheken die in het verleden al meestreden om de titel Beste Biblitoheek van Nederland en vaak met de titel ervan doorgingen.

Verder ook biblotheken die nadrukkelijk de brede functie van de bibliotheek uitdragen: Wageningen en Kulturhus Borne en Naarden-Bussum, allemaal actief met een veel bredere functie dan alleen de klassieke bibliotheek.

Absolute aantallen

Maar goed om de echte mastodonten van het bibliotheekbezoek kunnen we natuurlijk ook niet heen. Hier de 'hotspots' van Nederland als het gaat om bezoekersaantallen. En het verbaast me niet dat hier Amsterdam bovenaan prijkt. Dit jaar bestaat OBA op het Oosterdokseiland alweer tien jaar. En in die tien jaar heeft het zich verder ontwikkeld als echte 'verblijfs'bibliotheek.

Verder in de top-10 uiteraard ook Den Haag, Rotterdam en Utrecht. Opvallende de derde is het Eemhuis in Amersfoort die Utrecht in aantal ver voorbij gaat. Ik hoor ze in Utrecht denken: "wacht maar tot wij op onze nieuwe plek zitten".

Verder is het aardig om in deze lijst te zien dat bibliotheken met veel vestigingen zoals Midden-Brabant, Biblionet Groningen en AanZet met deze kleinere vestigingen eigen net zoveel bezoekers trekken als bijvoorbeeld Almere.

Foei bibliotheken! Een kwart vult geen bezoekersaantallen in
Opvallend om te melden is nog dat 40 van de 156 basisbibliotheken - en dat is bijna 25% - de bezoekersaantallen niet invult. Ik kan dat niet helemaal interpreteren: heeft men in het geheel geen bezoekerscijfers of ontbreken van een één of twee vestigingen cijfers. Maar een minpuntje vind ik het wel. Eigenlijk zou je dit op orde moeten hebben. Aandachtspunt voor de volgende keer.

Het volgende en waarschijnlijk laatste blogje over deze cijfers gaat nog één keer over wat toch nog altijd het cijfer aller cijfers is bij bibliotheken: uitleningen. Stay tuned!

De cijfers van dit overzicht komen uit door het ministerie van OCW gepubliceerde cijfers die naar aanleiding van een WOB-verzoek openbaar zijn gemaakt. In een eerder berichten maakte ik al melding van vergelijkingen op basis van ledental, mediabezit en subsidiebedrag en activiteiten in de bibliotheek.