Op 28 april 2028 hebben de Nederlandse bibliotheken één bibliotheeksysteem

De 160 basisbibliotheken van Nederland hadden in 2015 gezamenlijk 47 bibliotheeksystemen in de lucht. Het onderstaande plaatje van Johan Stapel van de Koninklijke Bibliotheek - waarvoor dank - illustreert dat.

Sommigen van ons schudden bij het horen van die aantallen meewarig hun hoofd: hoe kan het toch dat er zoveel systemen zijn? Anderen koesteren hun eigen systemen en geven aan dat dit belangrijk is voor hun eigen innovatiekracht.

2010: 65 systemen
Toen ik dit plaatje van Johan zag vroeg ik mij af hoe dit eigenlijk in het verleden was. Via internet deed ik een oproep om mij te helpen met de situatie over 2000, 2005 en 2010. Ik kreeg veel tips maar niet de gouden tip. Degene die mij het beste verder kon helpen was - opnieuw - Gerda Malepaard. Zij zette zich jarenlang in voor het landelijke aanvraagsysteem. Op basis van haar informatie kon zij reconstrueren dat er in 2010 zelfs 65 bibliotheeksystemen actief waren. 

In de afgelopen vijf jaar zijn we dus 18 bibliotheeksystemen kwijt geraakt. Dat zijn geen bibliotheken die verdwenen zijn maar wel bibliotheken die gefuseerd zijn of bibliotheken die in grotere verbanden zijn gaan samenwerken. 

2000-2010 faillissement Datapoint en vorming van basisbibliotheken

Over de vraag hoe het ging voor 2010 heb ik dus geen harde cijfers maar mijn verwachting is dat sinds 2000 het aantal wel elke elke vijf jaar met een soortgelijk aantal zal zijn gedaald. In die tien jaar ging bijvoorbeeld Datapoint failliet (volgens mij 40 installaties) en werd de vorming van basisbibliotheken opgepakt. Ga er dus maar vanuit dat er rond 2000 er bijna 100 bibliotheeksystemen actief waren.

28 april 2028: Eén systeem

Wat zou dat betekenen voor de toekomst? Laten we de lijn eens met dit tempo doortrekken. In 2020 zijn er dan nog 29 systemen, in 2025 nog 11 en in 2028 nog slechts één. Statistisch gezien zou dat 28 april 2028 moeten zijn. Het is natuurlijk een beetje speculatie. Er zijn mensen die tegen mij zeggen dat we  al sneller naar één systeem toe zouden moeten en er zijn mensen die zeggen dat er altijd verschillende systemen zullen blijven in Nederland.

Feit is dat het aantal systemen al jaren aan het dalen is.

Op vier plekken in Europa wordt gewerkt aan een landelijk systeem
Maar is het ondenkbaar dat er één landelijk systeem  zou komen? Dat is de vraag. Vlaanderen is bezig met één bibliotheeksysteem. Ierland is bezig met één bibliotheeksysteem. Noord-Ierland is bezig met één bibliotheeksysteem en Denemarken is bezig met één bibliotheeksysteem. Al die landen hebben een afweging gemaakt en kwamen tot de conclusie dat dit de beste oplossing was. In ieder geval interessant om die plaatsen eens te bezoeken.

Driepuntenplan
In juli van dit jaar deed ik - op basis van het onderzoeken in Vlaanderen - een voorstel voor een driepuntenplan: 1) PSO's die met elkaar de implicaties van het Vlaamse plan zouden bespreken, 2) de KB die een vervolgonderzoek zou doen en 3) de overheden die een premie zetten op samenwerking.

Op verschillende niveaus zie ik dit punt nu op de agenda staan. Dat doet me deugd. Niet dat één systeem een doel is maar het kan een goed middel zijn om na te denken hoe je complexe ICT-infrastructuur kunt vereenvoudigen, innovatie kunt versnellen en kosten beheersbaar kan houden.

Wie wil dat nu niet? Maar waarom pas in 2028 als we  nu toch al weten dat het zo wordt?

Burgers hebben zelf 100 x zoveel toptitels als bibliotheken! En bij wie komen ze het lenen?

De afgelopen week werd de NS Publieksprijs uitgereikt aan het boek  'Dit kan niet waar zijn' van Joris Luyendijk. De genomineerden - vaak toch al beststellers - mogen zich verheugen in nog meer belangstelling die goed is voor de verkoop.

Tegelijkertijd levert de nominatie en de prijs ook meer belangstelling in bibliotheken. Voor mijn collega Gerda Malepaard was dat reden om in een mail aan directies in Overijssel nog even te wijzen op het feit dat dit soort titels veel gereserveerd worden. Zij gaf daarbij de overzichten van hoeveel exemplaren er gekocht waren door de bibliotheken en hoeveel er verkocht waren in Nederland.

Burgers hebben 100 x zoveel toptitels als bibliotheken
Voor mij aanleiding om eens de vertaling te maken: hoeveel van deze boeken staan er al in de kast bij inwoners van Overijssel. Door de landelijke verkoopcijfers te vertalen naar Overijssel krijg je bovenstaand beeld.  In de regel hebben burgers 100 x zoveel toptitels als de gezamenlijke bibliotheken.

De Overijsselse bibliotheken hebben samen 95 exemplaren van het boek van Luyendijk terwijl in heel Overijssel bijna 20.000 verkocht zijn.  Wie echter in de Overijsselse catalogus kijkt ziet dat deze titel overal nog in de reserveringenlijst zit.

Samenwerking met de boekenkasten van burgers
Om eerlijk te zijn: Luyendijk staat bij mij in de kast. Het is één van 19.500 exemplaren die in Overijssel verkocht is. U mag het van me lenen als u wilt. En waarschijnlijk geldt dat voor heel veel 'Luyendijkjes' die in boekenkasten staan van burgers in Overijssel.

Hoewel er op sommige plekken al wel her en der ruilkastjes staan in bibliotheken, blijf ik vinden dat we als bibliotheken nog steeds de grote samenwerking met alle boekenkasten van burgers in Overijssel  laten liggen. We hadden ooit het project 'De boekenkast van Nederland' van DOK Delft. In Utrecht en omgeving heeft men Boekspots. En los van bibliotheken zijn er allerlei 'Little free libraries' en mini-biebs.

Burgerinitiatief koppelen aan bibliotheken
Hoewel er wat initiatieven zijn in onze branche om te werken met deze burgerkracht, laten we hier volgens mij structureel nog wel wat energie liggen. Wat stel je toch eens voor dat je 10% van alle boeken van burgers zou kunnen gebruiken. Dan verdubbelen plotseling al onze populaire boektitels. En stel dat je dan zelf een stapje achteruit zou kunnen doen op dit gebied, wat zou je dan allemaal kunnen doen met de vrijgekomen tijd en middelen?

Ik ga vast even dromen over een mooi verbinding met burgerinitiatief en de extra zaken die we voor de samenleving zouden kunnen doen.

En met dank aan Gerda Malepaard voor de attendering op deze cijfers.

Primeur: Thuisgebruik literaire bestanden in alle Overijsselse bibliotheken

De vlag kan uit. In Overijssel is een nieuwe bron beschikbaar voor thuisgebruik: alle literaire bestanden van NBD|Biblion. Na de AO-boekjes is ook deze bron voor alle klanten van Overijsselse bibliotheken beschikbaar. In de bibliotheek en óók thuis. En dat is goed nieuws. Wie dus op zoek is naar de "Keukenmeidenroman" vindt niet alleen het boek, maar ook recente recensies en uittreksels. Wie iets zoekt van Nescio vindt niet alleen de boeken maar ook de krantenknipsels (uit die tijd) die erbij horen. Tja, en vult u uw favoriete schrijver maar in.

Het is knap ondernemerschap van NBD|Biblion. Want toen we afspraken dat we thuisgebruik zouden starten, waren de rechten nog niet geregeld. Samen optrekken en aangeven dat je je nek wil uitsteken, werkt gelukkig nog steeds.

Begin juni meldde ik al de bijna-primeur van NBD|Biblion. In dat artikel meldde ik wat er zoal aan vooraf gaat aan het beschikbaar krijgen van nieuwe databanken voor onze klanten. Ja, je moet wel een beetje lange adem hebben als je met bibliotheken werkt. De afspraak werd beklonken op 23 december 2008 en jawel op 19 oktober 2010 meld ik u dat we live zijn. 20 maanden werk. Rechten, rechten, rechten en daarna koppelen, koppelen, koppelen en ja daarna uitrollen, uitrollen, uitrollen.

Maar u hoort mij niet klagen. Ik ben er donders blij mee. En met mij denk ik vele klanten waaronder denk ik toch wel veel scholieren en leeskringen.

In het vorige artikel sprak ik mijn dank uit aan: Marcel Mentink (ja, hij weer), Gerda Malepaard, Erik ter Weele, Ed Bolman, Rob Blei, Dennis Eijsten en Helga van Gelder. En dat doe ik nu weer. En daar voeg ik graag Henk Das en Wilco de Gier aan toe.

Kom kijken en zoeken in onze catalogi en test het uit. En volgens mij is die ook een mooie bron om landelijk afspraken over te maken.

Mission completed
En nu echt.

Spanning en sensatie in Hilversum...

René van der Have verdient eigenlijk een standbeeld ergens in Overijssel. Voor het tigste jaar organiseerde hij een krakercompetitie. En gisteren was er een spetterende live-finale in de bibliotheek van Hilversum.

Dit jaar waren en meer dan 1.000 individuele deelnemers, meer dan 100 teams en bijna 40 bibliotheekteams. In een voorbespreking berekenden René en ik dat er minstens 15.000 uur is besteed door alle deelnemers samen aan het oplossen van de vragen. Maar niet teveel over nadenken wat je nog meer kunt doen met zoveel tijd....

Acht finalisten uit Nederland en Vlaanderen streden om de eer en een aantal leuke prijzen. De deelnemers gingen schuil achter nicknames als Snowflake, Victosia, Loluca, Morse of Quatermass. In het dagelijks leven: museummedewerker, zorgmanager, huisarts, bibliothecaris (jawel) of dierenarts. Allen gaven ze aan de afgelopen periode heel veel 's nachts op internet te hebben gezeten.

Na twee voorrondes moesten vier eindfinalisten over blijven. De strijd was zo spannend dat een aantal extra barragevragen nodig waren om te beslissen wie echt de beste zoeker was. De vraag: "wat was de minimumtemperatuur in Vlissingen op 12 december 1909" werd door één van de finalisten in 18 seconden beantwoord. Dat soort mensen dus...

De finale bestond uit drie spannende vragen. De supporters konden op een groot scherm de zoekverrichtingen van de vier finalisten volgen. Dat volgen had het karakter van een biljartwedstrijd. Op fluistertoon moest commentaar worden gegeven. Dat is wel wat anders dan de jeugdfinales die ik gewend ben waar de kinderen om het hardst hun teams aanmoedigen.

Na drie vragenrondes was de winnaar bekend. Hij ging schuil onder de nickname: jbmorsch. In werkelijkheid Jan Morsch (zie foto), een bibliothecaris van Probiblio. De beroepseer is door hem wel gered. Hij was dit jaar overigens ook al winnaar van de internetzoekwedstrijd Serendip.

Na afloop volgde er nog een borrel. Daarbij leken de finalisten wel één grote familie. Ze trekken digitaal soms al jaren met elkaar op maar hadden elkaar nog nooit gezien. Dat leverde leuke en lieve situaties op. In één geval bleek iemand toch al jaren gedacht te hebben dat iemand een man was en bleek het een vrouw.

Weer fantastisch voorbereid en georganiseerd. De jury: Diane, Paul en Marten hadden hun handen meer dan vol maar losten een vastlopende pc soepeltjes op. Els Brons was met haar Hilversumse team weer een prima gastvrouw en Gerda Malepaard weer de perfecte charmante assistente. Er zijn wat aandachtpuntjes voor volgend jaar (het mag niet meer samenvallen met de Grote Prijs in Paradiso, dankjewel René) maar de iedereen riep: tot volgend jaar! Dat zal er dus wel van komen. Evenals dat standbeeld voor René.

Oh ja, voor de geïnteresseerden die vroegen om de foto's van mij in het trouwpak van mijn opa: die zijn jammerlijk mislukt.

De feestweek.....

Allemachtig, wat een week. En de week is nog niet eens helemaal voorbij. Gisteren (donderdag) was wel de climax met de uitreiking van de Bibliotheek InnovatiePrijs aan het ROC-project in Zwolle. Er waren lovende woorden van de jury over het maatschhappelijke importantie en het excellente ondernemerschap. In de avond hebben we onder het genot van een etentje alle lovende woorden nog eens na laten klinken. Euforisch en moe donder je daarna je bed in. Waar op dat moment overigens een dochter van me lag.... Want die kon niet slapen die avond.

Maar de hele week was fantastsich.....

Maandagochtend, 6.45 uur
De week begint op maandagochtend 6.45 uur. Ik krijg een eerste SMSje binnen van Jos Debeij. Voorpagina Volkskrant gefeliciteerd.... Ik zit al in de auto op dat moment en twijfel even of Jos nu een geintje uithaalt. Drie minuten later weet ik dat het niet zo is want dan komt SMSje twee al binnen met hetzelfde bericht.

Overigens ben ik dan al op weg naar de bibliotheek in Zwolle want daar mag ik die ochtend samen met Marijke Landman een galaochtend presententeren. U leest het goed: een galaochtend. Het is de personeelsvergadering van de bibliotheek en eerlijk gezegd heeft dat iets van een bonte avond met een stevige inhoudelijke ondertoon. Ik mag twee uur lang - samen met Marijke - een wervelende spelshow leiden met ondertussen interviews met belangrijke gasten uit dat jaar. Aan het eind van de show wordt ik zelf overvallen door mijn oude afdeling die op eigen wijze een prachtig internetlied te gehore brengen.

Aan het eind van de middag rijd ik nog even langs Jos Debeij om voor woensdag de 100.000e uitlening van Zoek & Boek voor te bereiden. We komen er nie helemaal uit. We zeggen maar tegen elkaar dat het wel goed komt. Maar helemaal goed voelt dat nog niet.

Dinsdag 12.15 uur
De dinsdag is nog echt een overlegdag met toch twee prachtige uitkomsten. In de ochtend overleg ik samen met Emiel Poortman van de OBD/Blauwe Brug/Aturis (*streep door wat niet van toepassing is) en Helga van Gelder van Medialab. We verzinnen een nieuwe opzet van de ondersteuning door Medialab en de uitrol in heel Overijssel. Door goed samenspel zijn we daar binnen 1,5 uur uit. En er is dan echt sprake van een win-win-win-situatie dus iedereen is blij.

Dinsdag 15.30 uur
In de middag overleg ik samen met Nicole Giling met Monique Bellersen van de VOB over samenwerking rond het ROC-traject. We maken goede afspraken over ondersteuning en hoe we in 2009 meer samen op gaan trekken. Monique maakt een voorstel..... super! We gaan echt het land in!

Woensdagochtend, 10.30 uur
De ochtend staat in het teken van Zoek&Boek. Maandagmiddag waren niet helemaal uit de voorbereidingen gekomen. Aan het begin van de ochtend schrijf ik nog het verhaaltje dat ik samen met Jos zal houden. We treden op als Prof. Boekmeel (Jos) en Prof. Dr. Knoikl. (ondergetekende). René van der Have en Refik Köse hebben een filmpje gemaakt over de 100.000e levering. Het valt allemaal in goede aarde en bovendien: de tent zit bomvol. Van heinde en ver zijn er mensen gekomen om het met ons mee te vieren. Terecht worden aan het eind Paula Braun (VOB/OCLC/Ingressus)*streep door wat niet van toepassing is en Gerda Malepaard (OBD) in het zonnetje gezet. Het zijn de bikkels die keihard hebben getrokken om al die dingen op de achtergrond goed te regelen. Zonder hen geen succes.

Woensdagavond 21.30 uur
Samen met Rommy Eisma (Blauwe Brug) en Hans Hilbers (Kop van Overijssel) presenteren we de eindversie van het meerjarenplan voor de bibliotheek Kop van Overijssel. Het is en was een intensief traject met de gemeente en bibliotheek. Bestuur en gemeente zijn beide erg enthousiast. Het plan wordt met veel lof vastgesteld.

Donderdagmiddag 13.45 uur
Als brave schoolkindertjes zitten we netje in de rij bij de VOB-ledenvergadering. De Werkplaats voor ons. DOK Delft achter ons. Toch wat zweet in de handen van spanning. Oud-staatssecretaris Medy van der Laan mag als bestuursvoorzitter aftrappen voordat de juryvoorzitter het woord krijgt. Medy verspreekt zich even waardoor duidelijk is dat elk van de genomineerden een prijs zal krijgen. Daarna volgen de juryrapporten. Het gaat allemaal in een roes voorbij. Aan het eind van middag zit ik - samen met Tineke van Ham en Ineke van Oort - met een gigantisch bord (de cheque van 10.000 euro) in de trein. De opmerkingen van medepassagiers zijn leuk. Daarna een afsluitend etentje.

De feestweek loopt op zijn einde. Vandaag nog een rondje Nederland naar Flevoland en Friesland. Er wachten nog een kleine 100 onbeantwoorde e-mails. Er wachten nog vele contracten die getekend moeten. Maar wie maalt erom. Eerst nog maar even genieten.....