zondag 19 juni 2022

In dit land van verwarring, groeien in stilte de bibliotheken

Laten we het beestje maar bij zijn naam noemen... Een beetje afhankelijk van welke politieke partij u stemt, noemt u ons land nu een 'chaos' of een 'politieke uitdaging'.  Op zijn minst zien we een land in verwarring. Kijkt u even mee?

Een land in verwarring

Aan de rand van Europa woedt een venijnige en smerige oorlog. Ons opvangcentrum voor asielzoekers in Ter Apel kraakt in zijn voegen en wordt mensonwaardig genoemd. Twee weilanden naast dit opvangcentrum vervloekt de boer de stikstofregels en met hem het hele boeren-beschermings-leger. Weer twee huizen verder wachten nog vele huizen op herstel van de aardbevingsschade. En weer twee huizen verderop wacht een gezin nog op de afhandeling van de Kinderopvangtoeslagcrisis. En of dat nog niet genoeg is maken maken tegelijkertijd klimaatwetenschappers bekend dat we de klimaatopwarming, ondanks alle beleid, niet gaan tegenhouden. Daarnaast bedreigt ons een nieuwe Coronagolf en stelt de hoge inflatie ons voor ingewikkelde financiële vraagstukken. Ons onderwijs leert ons niet meer lezen, schrijven en rekenen waardoor bijna een kwart van de 15-jarigen in het voorportaal van laaggeletterdheid zit.  

En dan nog in de categorie klein leed: op Schiphol krijgt men de afhandeling van bagage niet rond en wordt afgekondigd dat één op de zeven reizigers die deze zomer vanaf Schiphol wilde vertrekken, waarschijnlijk een geannuleerde vlucht heeft.  

En ja, Nederland is nog steeds een gaaf land. U moet alleen even zorgen dat u geen boer bent, geen klimaatwetenschapper, niet in Groningen woont, geen kinderopvangtoeslag ontvangt en u deze zomer niet op vliegvakantie gaat. Zie hier, het recept voor een gelukkig leven.

Tussen al dat sombere nieuws zijn bibliotheken een positieve uitzondering. Terwijl buiten de verwarring woedt, groeien ze in stilte verder in hun rol, bouwen ze aan hun ecosysteem van persoonlijke ontwikkeling en helpen ze ondertussen vele inwoners. Of het nu gaat om laaggeletterdheid, het omgaan met de digitale overheid of gewoon om leesplezier. En, deze week werd bekend dat ze extra geld gaan krijgen! Ik neem u mee door deze bijzondere week voor bibliotheken. 

Maandag: Column

Maandagochtend begint met een column van Aleid Truijens in de Volkskrant onder de titel 'Het onderwijs zou één groot leesbevorderingsproject moeten zijn'. Ik citeert een klein stukje uit haar column. 

Het zal de opmaat zijn voor dinsdag, want dan vindt het debat plaats in de kamer over de brief over het Masterplan Basisvaardigheden van onderwijsminister Wiersma.  De column is dus wel heel goed getimed.

Dinsdag: debat basisvaardigheden

Op dinsdag vindt in de avond het debat plaats tussen de Kamer en minister Wiersma. In een eerder blog heb ik al eens stilgestaan bij zijn brief. Daarin gaf ik al aan dat het leesoffensief nu definitief onder dit masterplan komt te vallen. Het masterplan moet overigens nog opgesteld worden. De brief was dus vooral een aankondiging dat hij dat masterplan gaat maken en wat zijn uitgangspunten zijn. Komend jaar gaat hij vooral werken met interventieteams voor een beperkt aantal scholen maar vanaf schooljaar 2023/2024 komt er geld voor alle scholen. Dat geld moet dus nog in de begroting voor volgend jaar vastgeklikt worden en dat geeft de minister nog een beetje tijd voor de uitwerking.

Er is veel verwarring in de Kamer over hoe de minister dat nou gaat doen met die extra teams en waar hij denkt deze mensen vandaan te halen in deze overspannen arbeidsmarkt? Ook de Bibliotheek op school wordt genoemd in deze brief en op aangeven van Mariëlle Paul van de VVD ontlokte dit Kamerlid de toezegging van de minister dat bibliotheken toegevoegd gaan worden aan het NPO-menu voor scholen en dat het extra NPO-geld van de scholen dus ook aangewend kan worden voor dit doel. Daarnaast zal in het masterplan zelf ook de Bibliotheek op school  nog een plek moeten krijgen. 

De discussie in de Kamer spitste zich ook toe op het feit in hoeverre de minister nu gewoon een bedrag over maakt aan scholen en ze vervolgens succes wenst of dat hij toch meer voorschrijvend te werk zal gaan. De minister biedt graag de scholen veel ruimte en de Kamerleden geven aan dat er best een beetje sturing op mag zitten. Ook voor bibliotheken kan dat nog wel een wereld van verschil uitmaken of de minister zegt dat op elke school een Bibliotheek op school moet zijn of dat alle bibliotheken de Bibliotheek op school  moeten 'verkopen' aan elk van de scholen. 

Alles bij elkaar heeft het debat vooral nog het karakter dat er van alles meegegeven kan worden aan de minister. Het plan is er immers nog niet. Dat plan moet vlot na de zomervakantie in de Kamer komen. 

RTLNieuws zond die avond een item uit over de Bibliotheek op school. Die video zie je hierboven. 

Woensdag: toezegging van extra geld voor bibliotheken!

Op woensdag is vervolgens het debat met staatssecretaris Uslu over haar hoofdlijnenbrief Cultuur. Dit is de uitwerking van de passage over Cultuur in het regeerakkoord waarin is genoemd dat er € 170 miljoen extra wordt geïnvesteerd. Ook bibliotheken horen tot het rijtje waarvoor extra geld beschikbaar is. 

De staatssecretaris haast zich bij de opening van het debat om te melden dat ze alleen wat kan zeggen over de gelden van 2022 omdat de bedragen vanaf 2023 pas bij Prinsjesdag bekend zullen worden. Ze heeft het nog niet uitgesproken of verschillende partijen buitelen over elkaar heen als het gaat om de bibliotheek. Het is volstrekt helder: de bibliotheek staat vol op het vizier van de Kamerleden. PvdA en CDA spreken openlijk over een zorgplicht voor gemeenten en dus een verplichting van een bibliotheek in elke gemeente. D66 en VVD zijn minder openlijk maar hintten wel in die richting. Als dat zo is, is er een ruim Kamermeerderheid voor een wetswijziging. De staatssecretaris, die overigens niet echt heel sterk in het debat zat, zegde toe dat er na Prinsjesdag een 'bibliotheekbrief' naar de Kamer komt. 

Ergo: er komt extra geld voor bibliotheken vanaf 2023! Hoe dat wettelijk verankerd wordt moet nu bestuurlijk afgetast worden met IPO en VNG. De staatssecretaris wil natuurlijk garanties van gemeenten dat extra geld van het Rijk niet mag leiden tot bezuinigingen op lokaal niveau. Daarvoor deed ik overigens in een vorig blog al wat suggesties over hoe dat zou kunnen. 

En de ambtenaar bij OCW mag vast gaan nadenken welke twee zinnen er in de troonrede moeten komen over bibliotheekwerk.... 

Donderdag: Mark Rutte bezoekt een IDO

Begin van de week hoorde ik al dat minister-president Rutte op bezoek wilde bij een Informatiepunt Digitale Overheid (IDO). Hij was hiertoe uitgedaagd door CDA-kamerlid Inge van Dijk in een debat over uitvoeringsinstanties. Zij nodigde uit om eens op de vloer van de samenleving te komen kijken. Rutte nam de uitnodiging aan en samen bezochten ze het IDO in de Haagse Bibliotheek Escamp. Rutte was zeer positief over de dienstverlening van bibliotheken. Ik moet eerlijk zeggen dat ik het toch knap vindt dat iemand met zo'n agenda hier toch gewoon weer tijd voor maakt. 

Vrijdag en zaterdag: de VOB nodigt PostNL uit


Op vrijdagmiddag is de digitale opiniepagina van Trouw voor de zaterdag al klaar. Die komt dan op zaterdag nog op papier. Klaas Gravesteijn, directeur van de VOB,  reageert op deze pagina op dit artikel over het feit dat PostNL gaat stoppen met bovenstaande briefjes (helaas achter hekje). Je kunt je 'nietthuis'-berichtje dan alleen nog zien als je je hebt laten registeren met je mailadres. Overigens, bovenstaande briefje is uit mijn eigen recente praktijk. 

PostNL geeft aan dat mensen nog niet hebben geklaagd hierover. Dat gebeurt natuurlijk pas na 1 juli. Dan raken pakketjes zoek, weten mensen niet meer wat is gestuurd en wordt het land te klein. En dan zegt iedereen: dat had je toch kunnen zien aankomen? Iets met een kalf, verdrinken en een put.  

Gravesteijn wijst in zijn reactie (hier openbaar te lezen) erop dat PostNL hiermee de digitale kloof opnieuw vergroot voor mensen die niet digitaal vaardig zijn. En dat zijn er zo'n vier miljoen in dit land. De VOB doet twee  uitnodigingen aan PostNL:

  • Investeer een deel van de besparing op de pakketjesdienst in programma’s om digitale inclusie te bevorderen. En doe dat in samenwerking met maatschappelijke organisaties, zoals bijvoorbeeld bibliotheken.  
  • Laten we gezamenlijk een bijeenkomst organiseren over digitaal burgerschap en participatie in de informatiesamenleving. Het oude postkantoor in Utrecht, recent getransformeerd tot een prachtige bibliotheek, lijkt mij hiervoor de uitgelezen plek.

In een land van verwarring, groeien in stilte de bibliotheken

Op de zondagochtend na zo'n week moet ik denken aan Baron Sloet tot Oldhuis. Deze Overijsselse baron en Tweede en Eerste Kamerlid pleitte in 1851(!) al voor een bibliotheekwet en een bibliotheek in elke gemeente. Zijn medeliberaal Thorbecke wees het omwille van de kosten af. Sloet tot Oldhuis schreef als motivatie bij dit voorstel: 

'Nu steeds bredere lagen van de bevolking betrokken raakten bij de politiek, moeten deze kennis kunnen verwerven. Niet alleen konden zo de talenten naar voren komen, maar ook konden daarmee opstanden, zoals die in het buitenland te zien waren geweest, worden voorkomen.'

Herkenbaar?

Het is een land in verwarring. Onze leefsituatie is in de afgelopen decennia verbeterd maar de ongelijkheid is vergroot. Het vertrouwen van burgers in hun overheid houdt niet over en dat is heel voorzichtig uitgedrukt. En de uitdagingen waar we voor staan lijken van een ieder van ons offers te vragen. Het moet anders en dat gaat onzekerheid opleveren. Dat alles levert voor de samenleving een explosief mengsel op. Baron Sloet tot Oldhuis had het niet zo gek gezien. In zijn tijd vroeg de samenleving om een herziening tussen de rol van adel en gegoeden ten opzichte van arbeiders. Nu vragen we om een nieuwe bestuurscultuur. Opnieuw voelt een deel van de bevolking zich niet gehoord. En opnieuw wordt aangedrongen op een zorgplicht voor gemeenten als het gaat om bibliotheken. 

In al die drukte zijn bibliotheken geruisloze ecosystemen voor persoonlijke ontwikkeling en ontmoeting en debat. 

In een land van verwarring, groeien in stilte de bibliotheken.

2 opmerkingen:

Gert Staal zei

Hallo Mark,
Bij herlezing van deze blog (waarvoor dank, zeer informatief) wil ik nog even kwijt, dat voor wat betreft normbedragen voor financiering van bibliotheekwerk de definitie van wat nu wel en niet valt onder jouw normbedrag mij nog niet helemaal helder is. Er is de laatste jaren een forse toename van doelsubsidies / projectgelden uit allerlei potjes in andere sectoren zoals sociaal domein en onderwijs. Worden deze in de tellingen nu wel of niet meegenomen? Dat kan oplopen tot een substantieel bedrag.
Vast dank - Gert

Mark Deckers zei

@Gert: ik moest even kijken waar je opmerking nu op sloeg maar volgens mij hoort je vraag bij de post die hiervoor zat over de financiering van bibliotheken. In de bedragen van bibliotheken is rekening gehouden met de structurele gemeentelijke financiering. Dus zonder gemeentelijke projectfinanciering of projectgelden van andere overheden of fondsen. Zo waren de normbedragen van VNG destijds ook bedoeld en daar is dus bij aangesloten.