zondag 31 januari 2021

Bibliotheken in crisistijd : deel 16 : Herstelplan voor ná de crisis

 

Ik geef toe, we zitten in de donkerste maanden van deze coronacrisis: er is een avondklok, niet-essentiële winkels zijn gesloten en ouders zitten opgehokt met hun kinderen in een spagaat van thuiswerk en thuisonderwijs. Met heel misschien een lichtpuntje dat basisonderwijs over een week weer open gaat. En tegelijkertijd wordt een derde golf voorspeld in maart of april tenzij het vaccineren dat nog voorkomt. Ik snap dat u nog niet al te ver vooruit kijkt. 

Maar stel, ik weet het is nog moeilijk voor te stellen, dat we straks uit de crisis zijn? Wat dan? We zullen ons bevrijd voelen en we zullen een gevoel krijgen van wederopbouw. En ja, daarna moeten de overheidsfinanciën weer op orde en volgen bezuinigingen. Voordat dat echter gebeurt zal de overheid nog één keer diep in de buidel tasten om de samenleving weer op weg te helpen. Een herstelplan zeg maar. Wat is er nodig in Nederland om met elkaar de draad weer op te pakken?

Bibliotheken als bouwsteen voor herstel
En zou het niet verstandig zijn om daar als bibliotheken nu al met elkaar over na te denken? Aanval is immers de beste verdediging... Precies, dus ik dacht laat ik daar eens een begin mee maken. Wat zouden bibliotheken gezamenlijk kunnen aanbieden aan Nederland om na de crisis weer goed te starten? Ik doe een voorzet, als u nou aanvult doen we er straks samen een strik om heen en bieden we het aan, aan Mark Rutte (of een andere minister-president). Het zou zo maar kunnen dat hier landelijke middelen voor beschikbaar zijn.

Ik neem u eens mee door mijn eerste lijstje voor een herstelplan.

Nationaal leesfeest
Voor de hand ligt om te kijken naar opgelopen leesachterstanden van kinderen. En nu niet saai dat er weer veel gelezen moet worden maar maak er een nationaal leesfeest van. Het lijkt mij aantrekkelijk. Ik ben geen specialist op dit gebied maar daar is vast iets voor te bedenken. En het mag natuurlijk wat kosten want deze achterstand nú wegwerken, bespaart ons een veelheid aan kosten later. Nog even los van het feit dat lezen gewoon één van de leukste dingen is die je kunt doen.

Wat moet Nederland leren van de crisis?
We komen uit de crisis en dat voelt een beetje als een nieuwe start. Veel mensen zeggen dat we het na de crisis anders gaan doen. Wat we anders gaan doen en hoe we dat anders gaan doen, verschilt nog wel eens van persoon tot persoon. Zou het niet mooi zijn om heel veel plekken een - fysieke of digitale - dialoogavond te houden en te vragen om zo mee te schrijven aan een manifest 'Wat Nederland moet leren van de crisis'. Laat heel veel mensen hun zegje doen en bundel de uitkomsten. Kan samen met de lokale, provinciale en landelijke politiek. Een beetje Nederland Leest maar dan rond de lessen van de coronacrisis.

Nationaal programma digitale vaardigheden
We hebben gemerkt dat digitale vaardigheden essentieel bleken in deze pandemie. Fysieke hulpstructuren vielen bijna allemaal weg. Huisartsen die consult deden via Zoom, webwinkels die een topomzet draaiden en familiebezoek via videobellen. Wie dat niet kon had een flinke handicap. Alle reden dus om daar nu wel werk van te maken. Past goed in programma's die de bibliotheek al aanbiedt maar waarom daar niet landelijk de nadruk op leggen en dat juist na deze crisis flink aanjagen?

Terug naar de publieke ruimte
Wat hebben we de publieke ruimte gemist in de afgelopen tijd! De ruimte waar je gewoon kunt neerstrijken, kunt studeren of kunt ontmoeten. Daar gaan we na de crisis dus extra aandacht aan besteden. Als u de crisis nog niet had benut om kleine verbouwingen door te voeren om na de crisis mensen goed een plek te geven dan heeft u nog heel even de tijd. En laten we nadenken wat een mooi literair en cultureel programma kan zijn en hoe we gaan vieren dat we dit weer kunnen doen!  

Museum van de Coronacrisis
Over 100 jaar zullen we nog praten over de coronacrisis. Velen zijn getroffen door diep verdriet omdat iemand is overleden maar allen zijn we geraakt door de maatregelen. Leven we snel verder of staan we er nog even bij stil? Wat mij betreft dat laatste en hebben we met bibliotheken als huiskamer van ons stad en dorp de gelegenheid om verhalen en herinneringen vast te leggen. Mooi om te doen samen met onderwijs en archieven. 

Terug naar werk
Velen hebben een baan verloren in deze crisis of verliezen deze zodra noodsteun wegvalt. Bibliotheken hebben programma's om mensen weer te helpen met vaardigheden om werk te vinden. Laten we die landelijk aanbieden en inzetten en ons aandeel hiermee leveren naar herstel.

Feit of fake?
Het coronavirus was het eerste grote onderwerp waarbij feit en fake voor sommigen moeilijk te onderscheiden waren. Hoe weet je of iets een feit is of dat het fakenieuws is? Lijkt me een mooi programma over mogelijk en ik kan me voorstellen dat de NOS daar wel aan mee wil werken. Stel je voor dat bekende nieuwslezers met een zaal in gesprek gaan over hoe journalisten nieuws maken en feiten moeten checken.

Weg met de coronakilo's
Tja, de crisis drukte zwaar op ons. Letterlijk, want menigeen kreeg er een paar kilo bij. Na de crisis gaan we dat natuurlijk weer anders doen. Zullen we een programma aanbieden van gezond eten en voldoende bewegen? Er zijn vast mooie partners te vinden die dat met alle bibliotheken willen doen.

Mentaal spreekuur
De GGZ kent een zware drempel. Je kunt een echte patiënt voelen als je daar op af moet stappen. Veel mensen wachten daar dus vaak te lang mee. Zouden bibliotheken een mentaal spreekuur kunnen organiseren na de crisis? Uiteraard doen we dat niet zelf maar faciliteren we een partner die dat laagdrempelig kan oppakken. 

Denk mee, bespreek en strik erom!
Dit lijstje kostte me niet veel moeite. En ik heb voor de vuist weg ook maar een paar doelstellingen erbij genoemd. Daar houden ze namelijk van in de politiek. Maar denk eens mee, er zijn vast nog meer en betere ideeën. Ik ruil mijn ideeën er graag voor in. 

Deze week organiseert de Koninklijke Bibliotheek weer een directeurendag. Alle directeuren van openbare bibliotheken zijn daar weer voor uitgenodigd. Een mooie gelegenheid om door te pakken toch? En om eerlijk te zijn, bijna alle punten zijn ook goed te plaatsen in het landelijk convenant en de netwerkagenda.  Ik zeg: bespreek even dit plan, zet de schouders eronder en biedt het aan de regering. 

Uit de crisis en naar herstel! Bibliotheken kunnen daar een mooie bouwsteen voor zijn.

9 opmerkingen:

Unknown zei

Interessante suggesties!

Ik heb er wat praktische aanvullingen op.
Het mentale spreekuur zou kunnen in samenwerking met Centra voor Levensvragen (https://www.zorgvoorbeter.nl/levensvragen-ouderen/regionale-netwerken/centrum-voor-levensvragen). Een vrij recent opgezet systeem dat wel een bruggetje naar de mensen (via de bibliotheek) kan gebruiken. Voor bepaalde gevallen zijn de gesprekken vergoed. Wij zijn nu aan het experimenteren met een eerste gesprek via de bibliotheek voor iedereen gratis, waar daarna (als een vervolg gesprek gewenst is) de vergoedingsconstructie of een andere mogelijkheid wordt gezocht.

M.b.t. feit en fake: samen met iemand anders was ik tijdens het Nationaal Bibliotheek Congres erg onder de indruk van de presentatie "Simple truths: Helping reality compete with disinformation" over het Reality Team in de V.S. (https://realityteam.org/). We willen kijken of we zoiets ook voor Nederland kunnen opzetten, maar we zijn nu nog met te weinig. Als er nog mensen willen aansluiten horen we het graag!

Mark Deckers zei

@Unknown: mooie toevoeging!

Alice van Diepen zei

Ha Mark, je hebt kennis en creativiteit weer mooi gemixt in deze lijst van suggesties. Jitske Kramer hoorde ik onlangs zeggen, is het een crisis of een transformatie. Dat laatste zou mooi zijn, maar waarheen transformeren we dan? Een mooie vraag die ik in mijn organisatie en in de netwerken ga stellen de komende tijd.

Mark Deckers zei

@Alice: mijn gevoel zegt dat we de transformatie versnellen waar we al in zaten: transformeren naar een maatschappelijke en educatieve hotspot die iedereen ondersteunt in een leven lang ontwikkelen.... Maar aardig en broodnodig om toch nog eens over door te praten.

Martijn Beerens zei

Hey Mark,
Dank je wel voor de mooie voorzet. Wij voeren hierover bij Theek 5 op 22 maart intern een gesprek met een doorsnede van onze organisatie. Goed om het er in het directeurenoverleg over te hebben, maar laten we daarna vooral ook snel het gesprek in de organisatie voeren. De kansen moeten we met z'n allen grijpen!
Groeten Martijn

Mark Deckers zei

@Martijn: goede zaak! Ook zelf aan de slag natuurlijk!

M zei

Beste Mark,

Een uitstekende voorzet om pro-actief de boer op te gaan. Als aanvulling wil ik de bibliotheken meegeven om veel meer aandacht te besteden aan de voorkant van het proces wat de betrokkenen voor ogen staat: raadsleden, ambtenaren en wethouders meenemen.

In de praktijk blijkt dat deze mensen waarvan je als bibliotheek afhankelijk bent, vaak in de praktijk de bibliotheek nog enkel zien als een gebouw met daarin boeken. Op basis daarvan kijken zij in de kolom waarin dit thuishoort binnen de gemeentebegroting. Deze groep zou kunnen worden uitgedaagd door de lokale directeuren van bibliotheken om meer integraal te kijken naar de financiering van een maatschappelijk educatieve hotspot waar een Leven Lang Ontwikkelen laagdrempelig mogelijk is. Dat houdt in dat ook de gemeentelijke kolom Sociaal Domein daarbij kan worden getrokken. Mijn ervaring is dat raadsleden, (niet alle) ambtenaren en wethouders kolomdoorbrekend daar naar kijken. Terwijl daarin veel kansen zitten om nieuwe mogelijkheden te creëren.

Nu is de tijd om als bibliotheken toe te slaan. Immers vanaf de zomer 2021 worden de verkiezingsprogramma's geschreven voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2022. Als je met elkaar zorgt dat de bibliotheken daarin een prominente plek krijgen om zorg te dragen voor de noodzakelijke 'kleefstof' in de samenleving is dat winst voordat de partijen een college gaan vormen.

Maar dan zul je nu als bibliothekenbranche een stappenplan met een sterk verhaal moeten ontwikkelen om dat 'just in time' voor het voetlicht te brengen. In feite zorgdragen dat integraal denken bij fracties, college en het ambtenarenapparaat wordt bevorderd, voordat de verkiezingsprogramma's worden geschreven.

Koppel daaraan ook dat onze samenleving, onze economie en de technologische mogelijkheden exponentieel snel veranderen. Mensen en organisaties zijn zoekend. Een hotspot waar het mogelijk is om jezelf laagdrempelig een Leven Lang te kunnen Ontwikkelen kan uitkomst geven voor velen.

Samen met bijvoorbeeld het UWV kunnen begeleidingstrajecten worden opgezet om mensen klaar te maken voor banen waarvan we nu nog niet weten hoe die er precies uit komen te zien, maar waarvan we weten dat digitale vaardigheid daarbij een vereiste zal worden. De net nieuw aangetreden bestuurders van het UWV hebben al aangegeven daarin te willen investeren.

Kortom bibliotheken: van enkel boekenuitlener naar een kennis- en ontmoetingscentrum dat plaatselijk voldoet aan behoeften van mensen, organisaties, arbeidsmarkt en spelers in het culturele- en sociale domein.

Dit alles bijvoorbeeld met de slagzin: De bibliotheek verander(t) je leven !

Martin Fröberg NEXTFACTOR

Mark Deckers zei

@Martin: Nou Martin, dat zie je allemaal goed. En om eerlijk te zijn, dit gebeurt ook op veel plekken of ik heb een reactie gekregen dat men er mee aan de slag gaat. Als je een paar blogs verder leest dan zie je dat bibliotheken zelfs landelijk in de belangstelling staan. Dat zou wel eens een link kunnen krijgen naar de lokale gelden voor bibliotheken. Dus nu is inderdaad te tijd om te handelen. Als sector en als individuele bibliotheek!

M zei

Ha Mark,

Inderdaad zie ik dat veel bibliotheken goed bezig zijn. De Rozet in Arnhem, De Stadskamer in Zwolle,Nieuwe Nobelaer in Etten-Leur.

Tegelijkertijd zie ik ook bibliotheken worstelen die zijn gevestigd in minder stedelijke omgevingen. Het kost hen grote moeite om bij hun lokale politici de potentie van een bibliotheek in co-creatie met andere organisaties 'tussen de oren' te krijgen.

Daarom ben ik voor een gerichte begeleiding van deze bibliotheken. Bijvoorbeeld een Masterclass: "Hoe zorg ik dat lokale politici de potentie van bibliotheken gaan inzien".

Doel: meer kennis en kunde ontwikkelen bij lokale bibliotheekdirecties zodat zij in staat zijn om in het lokale politieke krachtenveld een voet tussen de deur te krijgen. Te zorgen dat de lokale politiek partijbreed de bibliotheek mede als oplossing gaan zien van veel uitdagingen die de gemeente heeft.

Kortom hoe krijg je het proces van 'integraal denken en handelen' op gang. Met die intentie schreef ik mijn eerdere reactie. Overigens heb je een mooie site die de juiste verdieping geeft aan wat ons beider aan het hart gaat.