Willemijn van de Walle - een twitteraccount dat mij altijd laat glimlachen - twitterde zondagmiddag over bijgaande initiatief: Zing Nederlands met me.
Elke laatste zondag van de maand worden in Paradiso mensen uitgenodigd die het leuk vinden om al zingend Nederlands te leren. De site van Paradiso meldt bijvoorbeeld over de bijeenkomst van 25 september:
`Onder begeleiding van pianist Thomas Hanenberg en voorzanger Senna Gourdou worden een uur lang liedjes van bekende Nederlandse artiesten gezongen. Het thema van deze editie is: plaatsnamen.Tijdens Zing Nederlands Met Me worden een uur lang zes verschillende Nederlandse liedjes gezongen, in de bovenzaal van Paradiso. Iedereen die Nederlands wil leren en/of uit volle borst Nederlandse klassiekers – van Benny Neyman tot Kenny B - wil zingen is welkom. Paradiso zorgt voor een pianist, een voorzanger, liedteksten en een drankje. Deelnemers worden begeleid door artiesten zoals Lucky Fonz, Meral Polat, Big Boy Caprice, Jörgen Tjon A Fong en Manoushka Zeegelaar Breeveld, en pianisten Andy Ricardo, Thomas Hanenberg en Danny van Kessel.`
Een soortgelijk idee heb ik ook al wel eens van bibliotheken gehoord. En even zoeken leerde me inderdaad dat dit bibliotheek Zuid-Kennemerland was. Een initiatief met een glimlach want naast zingen leer je de taal, leer je iets van cultuur en maak je makkelijk contact met elkaar.... Met 115 decibel Nederlands leren!
"Het Nederlands opende niet de deur naar Nederland, maar wel die naar de bibliotheek in de stad. Daar begon ik 's ochtends heen te gaan om er te lezen. Niet omdat ik van lezen hou, maar omdat ik niet van het AZC hield. De bibliotheek was netjes en mooi en stil. Voor de plek waar boeken waren werd beter gezorgd dan voor die waar asielzoekers waren. En ze hadden gelijk, want als je een boek opent, zie je stille woorden, maar open je een asielzoeker, dan zie je alleen schreeuwende problemen.
Ik begon op de jeugdafdeling met boeken voor kinderen die net leren lezen. Ik ging met een boek aan een tafeltje op een stoeltje zitten, opende een boek en las. Als ik een onbekend woord zag, zocht ik het op in mijn woordenboek en noteerde het woord in een notitieboekje. De bibliothecaressen waren beschaafd en behulpzaam. Ik weet nog dat ik een boek las dat Kikker is kikker heette. Opeens riep een klein stemmetje mij.
'Meneer.' Ik keek op en zag een meisje van zes met een bril die de helft van haar gezicht bedekte. Ze ga me een boek aan. 'Deze is nog leuker' zei ze. Het was Kikker is verliefd. Het was inderdaad een goed boek. Nadat ik alle kinderboeken had gelezen, zelfs Nijntje, ging ik naar boven. Bij de volwassenenboeken had ik mijn woordenboek weer vaker nodig.
Op een dag zei een van de bibliothecaressen dat ik het boek best mee mocht nemen naar het AZC. Ik durfde haar niet te vragen hoe ze wist dat ik in het AZC woonde en geen lenerspas had.
'Ik ga drie weken op vakantie,' zei ze. 'Je mag mijn lenerspas wel gebruiken.'
Hoe belangrijk was haar vertrouwen in die tijd. Ze vroeg mij de pas ook daarna niet meer terug."
Hoe ik talent voor het leven kreeg
Het is bladzijde 434 uit het boek 'Hoe ik talent voor het leven kreeg' van Rodaan Al Galidi. Ik kreeg het boek van een lieve vriendin en het bleek een schot in de roos. Een menselijk verhaal van een asielzoeker die negen jaar lang in een AZC verblijft. Kafkaëske situaties met formulieren. Trieste en desperate zelfmoorden. Maar ook vermakelijke miscommunicaties tussen Nederlanders en de vluchtelingen. Al Galidi valt uiteindelijk onder het generaal pardon. Het verhaal dat dan in het AZC de ronde doet is dat er een generaal is die Pardon heet en die alle vluchtelingen een verblijfsvergunning geeft. Generaal Pardon.
Maar ook een boek over hoe deze asielzoekers proberen klein geluk na te jagen en hun grote dromen niet proberen kwijt te raken. Een boek over mensen die de vrijheid probeerden te vinden en gevangen worden door de systemen van Nederland: de IND en de Sociale Dienst. 'Asielzoekers die op vlucht waren voor bommen en die nu bang zijn voor de systemen, de regels en de ambtenaren. Nederlanders zijn goed in het temmen van mensen' zegt Al Galidi in een interview.
Geef elke asielzoeker een bibliotheekpas
Al Galidi leerde lezen in de bibliotheek. Hoeveel asielzoekers zouden dat op dit moment óók doen? 10? 100? 1.000? Hoe eenvoudig kan het zijn? Geef elke asielzoeker een gratis bibliotheekpas. Het boek van Al Galidi laat je zien dat eenvoudige menselijkheid voor deze asielzoekers een bijzonderheid is: een woordenboek, een vraag beantwoorden of even op weg helpen op de pc.
Al Galidi werd uitgedaagd door een vriend om elke maand een brief te schrijven over wat hij meemaakte. Dat vormde uiteindelijk de basis voor het boek. Het bleek zijn ultieme therapie en zijn manier om te overleven.
Literatuurprijs, inburgeringstoets en kijken met de ogen van een asielzoeker
Saillant detail: in 2011 ontving hij de Literatuurprijs van de Europese Unie. Kort daarna zakte hij voor zijn inburgeringstoets. Over hoe vreemd onze regels werken.
Een aanrader voor alle bibliothecarissen maar vooral voor hen die met vluchtelingen werken of willen gaan werken. Bijna 500 pagina's lang kijk je met de ogen van een asielzoeker naar de Nederlandse maatschappij.
Vluchtelingen: op 7 september 2015 schreef ik er voor het eerst over. Of we niet iets moesten doen als bibliotheken. Een week later schreef ik een blog over een noodbibliotheek en blog met 7 ideeën voor bibliotheken. De lijn werd opgepikt door de Koninklijke Bibliotheek die op korte termijn een werksessie met bibliotheken organiseerde. Begin oktober kon ik daar alweer een uitgebreider verhaal vertellen maar gingen bibliotheken ook met elkaar aan de slag.
Van blog tot boekenbenefiet
Inmiddels is een landelijke groep met bibliotheken met elkaar onderweg op dit dossier en zijn er vaste contactpersonen bij de KB die vluchtelingenwerk ondersteunen. De VOB heeft inmiddels een handreiking gedaan aan minister Asscher om vluchtelingen en gemeenten te ondersteunen. En tot slot organiseren de partijen achter het Jaar van het Boek een heus boekenbenefiet voor vluchtelingen.
Ook in mijn eigen provincie Overijssel gaan allerlei collega's aan de slag. Deze middag vond er een bijeenkomst plaats met Overijsselse bibliotheken over inzet voor vluchtelingen. Mijn collega Karien van Buuren - voor velen bekend van de VoorleesExpress - heeft hierin een grote rol.. Met die VoorleesExpress doet ze nu op twee AZC's heel mooi werk maar ook veel andere plekken in Overijssel zit energie en gebeuren tal van dingen. Er is bijvoorbeeld contact met Vluchtelingenwerk Oost-Nederland en op tal van plekken melden zich spontaan vrijwilligers.
Mooi document in Overijssel
Maar terug naar Karien. Want naast dat ze prachtig werk doet met vluchtelingen, schreef ze ook een mooie nieuwe notitie over wat bibliotheken allemaal kunnen doen. De teller van ideeën staat dit keer zelfs op 23. Ik zou zeggen maak er weer goed gebruik van! Kennis delen is immers kennis vermenigvuldigen.
Gisteren vond een landelijke brainstorm plaats van Nederlandse bibliotheken die aan de slag willen met vluchtelingen. Doel van de bijeenkomst was om ideeën met elkaar uit te wisselen en te kijken of een gezamenlijke aanpak mogelijk is. Zo'n 30 mensen namen deel van bibliotheken, PSO's en aanpalende instellingen als ETV.nl.
Van bibliobussen en zingende vluchtelingen Als aftrap presenteerde ik 20 ideeën die ik de afgelopen tijd met hulp van anderen had verzameld. Daarna kregen de deelnemers de gelegenheid om kort hun eigen initiatieven te 'pitchen'. Er kwam een heuse Bibliobus voor vluchtelingen voorbij (Biblionet Groningen), een bibliotheek die maaltijden met vluchtelingen hield, die strandwandelingen maakte of met ze ging zingen (Zuid-Kennemerland). De Alignment House gaf een kort college over alle instellingen die zich met vluchteling 'bemoeien' en welke regels er zoals gelden. De Voorlees Express vertelde over een pilot bij een AZC. Cubiss wees op het belang van 'Tel mee met taal'. En zo kunnen we nog wel even doorgaan.
Helder werd dat bibliotheken een belangrijke bijdrage kunnen leveren voor vluchtelingen maar zeker ook veel kunnen betekenen rond die dialoog en begrip over vluchtelingen.
Lokale toolkit en landelijke werkagenda
Daarna was het tijd om echt aan de slag te gaan en kwam men gezamenlijk tot een soort lokale toolkit en een landelijke 'werkagenda'. Daarop stonden allerlei lijnen die gezamenlijk een goed beeld geven van wat kan en wat nodig is.
Over enige tijd zal deze groep weer bij elkaar komen en met elkaar kijken hoe die lokale acties en landelijke werkagenda opgestart kunnen worden. Wie daar ook bij wil zijn kan zich melden bij Maaike Toonen van de Koninklijke Bibliotheek.
Bibliotheken die als vouwcaravans uitklappen, benefietbibliotheken, bibliothecarissen die als advocaat gaan werken en bibliothecarissen die shirts verkopen met de tekst: 'Refugees welcome'. Bibliotheken blijken bijzonder creatief in het ondersteunen van vluchtelingen en asielzoekers. Dit weekend schuimde ik het internet af en vond zeven aantrekkelijke manieren die u zelf misschien ook kunt gebruiken.
Idee 1: De bibliotheek als vouwcaravan
Tja, dit blijft toch wel grappig om te zien. In 20 minuten bouwen ze een complete bibliotheek en mediacentrum. In bovenstaande filmpje is dat teruggebracht tot minder dan twee minuten. Het is een initiatief van Libraries without borders - een tegenhanger van Artsen zonder Grenzen. De stichting zette zich voor het eerst in na de aardbeving op Haïti in 2010. De hierboven getoonde set wordt gebruikt in een vluchtelingenkamp in Burundi waar 50.000 vluchtelingen zijn uit voornamelijk Congo.
Idee 2: Bibliothecaris als asieladvocaat
Het tijdschrift Amarican Libraries vertelt het verhaal over meerdere bibliotheken in de Verenigde Staten waar bibliothecarissen bijscholing ontvangen om immigratieformulieren af te handelen en asielzoeker met raad en daad bij te staan. Normaal gesproken moeten advocaten deze taken uitvoeren.
Het artikel verhaalt onder ander over Hartford Public Library (125.000 inwoners) waar jaarlijks op deze manier 500 tot 600 asiel- en naturalisatieaanvragen worden afgehandeld.
Idee 3: Voorleesexpress in AZC
Denkt u: nou die mobiele bibliotheek is me nog wat te duur en die training tot asieladvocaat duurt me te lang, dan is dit idee misschien sneller te realiseren: de voorleesexpress in het AZC.
Het AZC in Azelo (bij Almelo) herbergt gezinnen met kinderen. Voor de Voorleesexpress reden om juist daar aan de slag te gaan. Het voorleesteam bestond onder andere uit derdejaars studenten van Saxion die samen met de gezinnen met de Nederlandse taal aan de slag gingen. Het geheel was zeer succesvol. Op dit moment wordt gekeken hoe hier een breder vervolg aan kan worden gegeven.
In het 'gemütliche' Duitse Grassau (6.000 inwoners) hebben de inwoners een speciale bibliotheek voor vluchtelingen geopend. De bibliotheek is bij elkaar gebracht door financiën van verschillende organisaties en sponsoracties. Veel burgers uit het dorpje zetten zich in voor deze bibliotheek.
Bieb010jong is een eigen actie gestart voor vluchtelingen. Samen met partners organiseert de bibliotheek op zondag 27 september een benefietdag met live muziek, gesproken woord en andere optredens. Ook kan er gegamed worden en zijn er verschillende workshops.
Je kan bijdragen door iets te kopen of door iets aan te leveren dat verkocht kan worden. De oprbengst gaat naar vluchtelingen.
De Bücherhallen van Hamburg hebben wel een hele ludieke manier om geld bij elkaar te krijgen voor activiteiten voor vluchtelingen. Ze verkopen deze 'hoodies' met de tekst: 'Refugees Welcome'. Een duidelijker statement kun je niet maken.
Na alle creatieve ideeën nog een hele simpele die voor alle bibliotheken bereikbaar moet zijn. De stadsbibliotheek Bremen is een project gestart met Mediaboxen. In de mediaboxen zitten voor verschillende talen en voor verschillende doelgroepen geschikte media. Zo is er een speciale box voor ouders met kinderen in verschillende leeftijden. De media in de box zijn een mix van materialen in eigen taal en media die je spelenderwijs het Duits laten leren. De box is verkrijgbaar voor de Franse, Arabische en Russische, Perzische en Engelse taal.
En o ja, elke vluchteling krijgt ook een gratis bibliotheekabonnement. We zouden het bijna vergeten.
Nou, volgens mij voldoende ideeën om maar eens de boer mee op te gaan. Dit natuurlijk naast wat u zelf al had bedacht zoals rondleidingen geven, abonnementen aanbieden, oefenprogramma's zoals Oefenen.nl inzetten of gewoon aansluiten met Boekstart. Mijn opzet was om even een paar ideeën aan te reiken die net buiten die eerste gedachten lagen.
Als ik het goed begrijp wordt er ook bij partijen als KB en VOB al nagedacht over hoe bibliotheken met deze uitdaging om kunnen gaan. Dus het zal vast niet de laatste keer zijn dat we elkaar daar over spreken.
Dit is het plaatje van alle AZC's in Nederland. Dat zijn er nog best veel of niet? Het plaatje is afkomstig van de site van het COA. En het worden er nog een stuk meer. Want VNG doet een klemmend beroep op gemeenten om vluchtelingen op te vangen.
Ruim een week geleden schreef ik een blog over twee onderwerpen: 1) de perikelen bij het UWV en 2) de grote toestroom van vluchtelingen. Mijn opmerking was toen dat 160 belrondjes misschien wel eens interessant zouden kunnen zijn. Dit keer ga ik verder in op de vluchtelingen.
Want nu in rap tempo AZC's vollopen, geopend of heropend worden, triggert mij dit plaatje toch wel. Zouden alle bibliotheken al contact hebben met deze AZC's?
Calais Refugee Library, Libraries without borders en omgebouwde stadsbussen
Bij de genoemde voorbeelden zie je dat goedwillende burgers het oppakken.Soms ondersteunt door een stichting zoals Libraries without borders. Concepten die voor tweede- of derde-wereldlanden lijken bedoeld, zouden toch ook zomaar in Nederland voor grote groepen vluchtelingen interessant kunnen zijn. En als je op die manier kijkt zou je toch binnen de kortste keren in elk AZC een (nood)bibliotheek moeten kunnen krijgen?
En waarom dan ook niet gelijk met burgers taalactiviteiten organiseren? Verplaats het taalcafé (tijdelijk) naar het AZC of open een tweede café. En zou via crowdfunding op sponsoring niet een klein internetcafé of taalpunt te realiseren zijn? De Box-bibliotheek? Of zou die afgeschreven Bibliobus toch niet nog een kans moeten krijgen? Wie even nadenkt, komt op vele ideeën waarmee eerste nood gelenigd zou kunnen worden.
VNG geeft in haar persbericht aan dat ze 'bezig (zijn) met een ondersteuningsprogramma voor gemeenten op tal van praktische zaken voor iedere dag.' Wat mij betreft hoort daar een (nood)bibliotheek en een taalcafé bij.
Voor bibliotheken lijkt mij dit een mooie en dankbare gelegenheid om die nieuwe rol van de bibliotheek in te vullen en deze ook op een nieuwe manier te organiseren. Voor conventionele oplossingen zijn er domweg geen middelen. Juist in deze omvangrijke problematiek moeten we zoeken naar nieuwe wegen.
Stand van zaken
Ik ben wel benieuwd hoe ver bibliotheken hier mee zijn? Zijn er contacten met VNG om de bibliotheek in dat pakket van praktische zaken mee te nemen? Zijn er op lokaal niveau al noodbibliotheken of Boxbibliotheken? Zo nee, dan is het misschien goed om toch dat belrondje nog even te maken in uw gemeente. En zo ja, laat het me eens weten. Want goed voorbeeld doet goed volgen!
Tot slot: in mijn vorige blog maakte ik niet alleen melding van vluchtelingen maar ook van het UWV. Cor Wijn, de interim-directeur van de VOB meldde dat hij contact zou zoeken met Tof Thissen van het UWV. Onlangs meldde hij mij dat dat is gelukt en dat er over enige tijd hierover een gesprek met hem volgt. Wordt vervolgd dus. Misschien dat de VOB ook nog een lijntje kan leggen naar COA en VNG over dit onderwerp.
Mocht u dat belrondje lokaal nog niet hebben gemaakt, dan misschien toch maar doen. Succes.
Dit weekend las ik een paar artikelen die naar mijn gevoel aangeven dat bibliotheken meer werk hebben dan ooit tevoren. Ik neem u mee langs mijn twee waarnemingen
UWV
Op de eerste plaats las ik het verhaal van een journalist die verstrikt was geraakt in het digitale web van de UWV. Jarenlang gewerkt, aan de kant gezet en zelfs als assertieve hoogopgeleide vond hij het lastig om goed met alle regeltjes van het UWV overweg te kunnen. Tof Thissen, één van de directeuren van het UWV reageerde met de opmerking dat het persoonlijk contact weer terug moet komen met de werkloze.
Welk contact vraag ik me dan af? Het UWV heeft in de afgelopen tijd 2/3 van alle 130 kantoren gesloten. Het leverde een besparing op van 600 miljoen. Het UWV vertrok uit mijn eigen plaats Deventer (100.000 inwoners) maar voor bijvoorbeeld de provincie Zeeland had men het onzalige idee om nog slechts één UWV-kantoor over te houden. Hoezo contact?
Wie kan deze organisatie helpen om weer terug te komen in de haarvaten van de samenleving? Precies, u raadt het al.
Vluchtelingen
Verder kwam ik veel artikelen tegen die gingen over de grote stroom vluchtelingen die Europa nu ontvangt. En dat de toestanden zo aangrijpend zijn dat particulieren nu overwegen om hen te helpen. Van zoveel solidariteit kan ik erg blij worden. Een probleem dat schier onoplosbaar lijkt, lijkt plotseling uit onverwachte hoek een flinke batterij hulp te krijgen. Terwijl politici nog kibbelend langs de kant staan, zijn burgers al tot uitvoering gekomen.
Ik heb het even nagekeken.Op dit moment komen er zo'n 1.700 vluchtelingen per week bij. Dat zijn er dus met dit tempo.bijna 90.000 vluchtelingen per jaar ons land binnen. Twee jaar geleden waren dat er nog 12.000 per jaar. En de verwachting is dat de aantallen nog flink gaan stijgen. Wie snel rekent ziet dat dit er ruim 500 per basisbibliotheek per jaar zijn.
Vluchtelingen die hun weg moeten vinden in ons land, die in veel gevallen de taal eigen zullen maken en die op bijzondere locaties in Nederland terecht zullen komen omdat alle reguliere opvang vol zit of wegbezuinigd is. Burgers komen in actie en burgemeesters bieden spontaan hun gemeente aan.
Waarom de bibliotheek niet aanbieden voor allerlei activiteiten die voor deze groep moeten gebeuren? Wat kunnen wij betekenen met onze formulierenbrigades, taalhuizen en internet-werkplekken? Ik weet zeker dat veel burgers ons graag zullen helpen.
Bibliotheek van basisvaardigheden
Op dit moment ontwikkelen de bibliotheken in Nederland de lijn 'Bibliotheek en basisvaardigheden' Een lijn waarin taalvaardigheid en digitale vaardigheden centraal staan. Om burgers te helpen in de samenleving. Dat landelijke regie van de KB en SPN maakt op deze lijnen prima toolkits.
Als ik bibliotheekdirecteur was, ging ik met deze gegevens de komende dagen toch maar eens een ochtendje bellen. Met het UWV, met Vluchtelingenwerk, met het COA en met de gemeente. Wat kan de bibliotheek in deze situatie betekenen? Hoe kunnen we helpen? Als zo 160 bibliotheekdirecteuren nu in beweging komen dan kan het toch niet anders dan dat we op veel plaatsen in beweging kunnen komen?
Misschien kan de interim-directeur van de VOB samen met de KB ook even een soortgelijk belrondje maken maar dan op landelijk niveau: UWV, COA en het ministerie van Justitie en Veiligheid?
Ik zou zeggen: pak die telefoon (als u dat natuurlijk al niet gedaan had....).
