Is er € 100 miljoen als startkapitaal voor deltaplan basisvaardigheden van bibliotheken?.... waar haalt u dat nou vandaan meneer Deckers?

Het is de Week van de Alfabetisering. Het kan u haast niet ontgaan zijn. Nieuwsuur trapte af met een reportage over laaggeletterdheid en dat er wel geld bij moest. Prinses Laurentien meldde bij de aftrap dat we elk jaar 100.000 laaggeletterden moeten bereiken.

Ik denk zelf nog altijd terug aan de speech die de prinses hield op het Bibliotheekcongres in 2014. Ze presenteerde de leescoalitie met ambities voor 2025:

In 2025 verlaat geen enkel kind de basisschool met een leesachterstand, en

In 2025 is elke volwassene geletterd of bezig dat te worden.

Een prachtige droom. Maar ja, tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren... Eén van die 'ja, maars' is natuurlijk dat we geen geld hebben.

Dan heb ik misschien goed nieuws. Want wie de financiële cijfers van bibliotheken ziet zou zo maar kunnen denken dat er een startkapitaal bij bibliotheken is van 100 miljoen euro om investeringen te doen voor een actieplan basisvaardigheden en de ambitie van de leescoalitie te verwezenlijken. Ik hoor u denken: 'Ja, ja, maak dat de kat wijs. We zijn net door de bezuinigingen heen! Waar zouden we dat vandaan moeten halen?'

Nou, kijk even mee naar het volgende.

Dwars door de crisis toch gegroeid
Net voor de zomervakantie publiceerde het CBS de bibliotheekstatistieken over 2015. Enkele dagen later kwam de KB met een mooie toelichting op die cijfers, een must-read voor elke bibliotheekdirecteur.  Hoofdconclusie: het aantal uitleningen en het aantal leden stabiliseert. Mijn felicitaties aan de bibliotheken die dwars door crisis zo goed presteerden. Want ondertussen moesten we op veel plekken vestingen sluiten en afscheid nemen van personeel.

60 miljoen euro minder
Elk jaar kijk ik opnieuw naar die statistieken. Ik kan het format van het excelsheet ondertussen dromen. Elk jaar zoek ik naar feiten die we wellicht over het hoofd zien. Zo keek ik dit jaar eens naar hoe het financieel ging met de bibliotheken. Dat levert bovenstaande grafiek op. Daarin ziet u hoe de crisis heeft toegeslagen en hoe er is bezuinigd. Sinds 2010 zijn de baten met zo'n 60 miljoen euro gedaald. Subsidies zullen gemiddeld met zo'n 10 procent gedaald zijn bij bibliotheken.

Huh, elk jaar een overschot?
Maar kijk nog eens goed. Elk jaar zijn de baten hoger dan de lasten. Dwars door de crisis wisten bibliotheken hun begrotingen sluitend te houden en zelfs nog wat over te houden. Die bedragen stoppen bibliotheken in bestemmingsreserves of weerstandsreserve. Wie het overschot sinds 2005 op een rijtje zet ziet dat deze de volgende vermogensgroei kenden.

100 miljoen extra weerstandsreserve
Elk jaar hield het bibliotheekwerk kleine bedragen over. Vanaf 2011 groeit het overschot om richting 2015 weer te dalen.  Dat ziet u in de blauwe balkjes. Wie de bedragen echter optelt, de rode balkjes,  komt in die periode tot een bedrag van bijna 100 miljoen euro!

Hoe kan dat? Er was toch een crisis? Ook naar die verklaring ben ik op zoek geweest. En ik denk dat ik hem gevonden heb.

Bibliotheken zagen de bezuinigingen aankomen
Waar ik vervolgens naar gekeken heb is hoe de subsidie van bibliotheken zich ontwikkelde ten opzichte van de totale begroting. Dat levert het volgende opvallende beeld op.

Ik heb 2005 als index genomen. Hier ziet u hoe de subsidie, hoe de totale baten (dus subsidie en gebruikersinkomsten) en hoe de totale lasten zich ontwikkelden. In 2008 start de bankencrisis en kort daarna komt Nederland in recessie. In 2010 kondigt de regering zware bezuinigingen aan die ook hun effecten hebben op de gemeentelijke begrotingen vanaf 2011. Vervolgens zien we de gemeentelijke subsidie ook rap teruglopen.

Mijn aanname is dat bibliotheken in 2009 al de conclusie trekken dat er bezuinigd gaat worden. De kosten vlakken af en stijgen niet meer terwijl de subsidie nog wel stijgt. Bibliotheken anticiperen al  op wat komt, is mijn conclusie. De oorlogskassen werden vanaf dat jaar sneller gevuld.

Opvallend is dat in 2015 de lasten alweer stijgen terwijl de subsidie nog daalt. Als ook nu bibliotheken anticiperen op wat komen gaat, dan betekent dat, dat men verwacht dat ook de subsidie weer gaat groeien. En dat komt overeen met mijn eigen waarneming dat veel gemeenten weer gaan indexeren op hun subsidiebedrag en dat her en der zelfs geïnvesteerd wordt. Ergo: we raken uit de crisis.

Is er inderdaad 100 miljoen?
Bibliotheken hebben in ieder geval als verstandige rentmeesters geacteerd. Ze hebben geanticipeerd op wat kwam en hebben hun maatregelen genomen. En ja, her en der zijn dat pijnlijke beslissingen geweest voor personeel, gebouwen en collectie.

Ik heb ook de statistieken voor 2005 bekeken om te kijken of daar wellicht grote financiële tekorten zaten die wellicht nog gecompenseerd moesten worden. Nee, dat bleek niet het geval. Ook de cijfers voor 2005 geven een stabiel beeld in de exploitatie.

Het enige wat ik nog heb kunnen verzinnen is dat bibliotheken reserves hebben aangelegd als frictiekosten bij ontslag. Budgetten voor een sociaal plan dus. Maar die gaan in omvang zeker geen 100 miljoen halen maar hooguit een fractie daarvan.

En tot slot is er nog een technische 'Maar'. Niet alle bibliotheken laten hun investeringen via hun exploitatie laten lopen. Dat is een wat technisch verhaal voor niet-financieel-ingewijden.  Het is echter steeds minder gebruikelijk om dat te doen. Accountants hebben er namelijk hekel aan omdat je begrotingen hiermee optisch kunt verbeteren. En dat hangt weer af van welke begrotingsgrondslag je gebruikt.

De financieel expert die ik raadpleegde gaf aan dat mijn gedachtengang klopt als je bovenstaande maar in acht neemt. Met andere woorden: wie het zeker wil weten, moet er toch nog eens goed naar kijken.

Een flinke startinvestering voor actieplan basisvaardigheden
Maar toch, wat zou je er mee kunnen doen? We raken uit de crisis en kiezen koers voor de maatschappelijke en educatieve bibliotheek. Daar passen investeringen bij op dat gebied.

Leg dat eens naast de roep om een deltaplan voor basisvaardigheden: laaggeletterdheid en digibetisme bestrijden.

Stel je  toch eens voor dat die 100 miljoen er echt is . Zouden we dat geld dan niet samen op tafel kunnen leggen als startinvestering voor een actieplan basisvaardigheden? Langs twee lijnen: preventief en curatief. Een actieplan dat onze positie op zowel de educatieve als de maatschappelijke functie versterkt.

Nou, even op grote lijnen doordenken: preventief en curatief.

75 miljoen preventief: schoolbibliotheken en fablabs
Voorkomen is beter dan genezen. Ik stel voor dat we dan 75 miljoen besteden aan investeringen in schoolbibliotheken en fablabs en aan samenwerking met partijen als VoorleesExpress.

25 miljoen curatief: 
Curatief zijn niet zozeer allerlei investeringen nodig maar programma's: taalhuizen, oefenen.nl, Walk en Talk en dat soort zaken. Maar wel zie ik dat bibliotheken voor die functies nog niet altijd toegerust zijn. We hebben meer cursuslokalen nodig, meer computerruimtes, meer studieplekken en koffiefaciliteiten. En niet te vergeten investeren in partijen als ETV.nl. Alles wat nodig is om de bibliotheek tot een plek voor een Leven Lang Leren te maken.  Daar reserveren we 25 miljoen voor.

Nou ja, zomaar een voorschot. Ik lever hem graag in voor betere ideeën.

Convenant met ministeries, provincies en gemeenten
Als wij 100 miljoen investeren zijn we een serieuze partner voor overheden. Ik stel dan ook voor dat we het voortouw nemen om met een soort Deltaplan Basisvaardigheden te komen. Een Tel Mee Met Taal 2.0 waarin we die inspanningen gaan vermenigvuldigen.  Wij bieden aan om in onze exploitatie ruimte te maken en 100 miljoen te investeren. Tegenprestatie: ministeries, provincies en gemeenten verdubbelen het investeringsbedrag en doen een structurele bijdrage in de programma's. Wat betreft die structurele bijdrage: ook die is tweeledig. Op de eerste plaats zijn er meer leesconsulenten nodig op basisschool en is extra inzet gewenst bij kinderopvang. Voor de curatieve programma's voor volwassen geldt veel meer dat bibliotheken in staat moeten worden gesteld om de kracht van de samenleving aan te boren. Niet alle programma's zelf doen maar de juiste partners verbinden en burgers betrekken. Ook hier een 2.0-aanpak.

Durven bibliotheken het aan?
Durven we het aan om onze reserves aan te spreken? Durven we het aan om samen op te trekken? Durven we het aan om samen met verschillende overheidslagen een afspraak te maken? En durven we het aan om bescheidenheid van ons af te werpen en offensief te reageren naar de samenleving?

Ik zie veel enthousiaste collega's die hier al mee bezig zijn: vluchtelingen, basisvaardigheden, belastingdienst, UWV. We kunnen meer dan we denken. En deze aanpak zou ons een geweldige steun in de rug geven.

In 2025 verlaat geen enkel kind de basisschool met een leesachterstand en is elke volwassene geletterd of bezig dat te worden.

Ik geloof dat die droom werkelijkheid wordt!

Dag CD's, dag bladmuziek, dag DVD's? Drie observaties en drie afspraken

Ik duik nog een keertje de CBS-cijfers in. Niet zo zeer om iets te zien wat we allemaal al weten maar wel om de conclusie erachter nog een keer te benoemen. Ik loop met u vandaag eens langs de cijfers van CD's, bladmuziek en DVD's.

Observatie 1: Waar zijn de CD's?
Hierboven ziet u de uitleencijfers voor CD's. Het zal u niet verbazen: al jaren een neergaande lijn. Op het hoogtepunt bijna 4 miljoen uitleningen en nu nog goed voor een kleine 600.000. Toen ik twee jaar geleden in Gelderland voor centraal collectioneren aan het werk was kwam ik er tot mijn schrik achter dat er nog slechts vier bibliotheken waren in deze hele provincie met een CD-collectie. Zonder overleg met elkaar stoten we deze onderdelen af. Rationeel volledig juist maar met de kans dat het plotseling weg is in het netwerk en dat er ook geen achtergrondcollectie meer is op provinciaal niveau.

Nu hoor ik u denken: maar we hebben de Centrale Discotheek Rotterdam toch? Jazeker. En hoewel ze wel degelijk een kleine landelijke subsidie ontvangen, hebben ze geen verplichte landelijke depotfunctie. Het heet niet voor niks Centrale Discotheek 'Rotterdam' en niet Centrale Discotheek Nederland. Overigens zou men van mij best zo mogen heten want men vult die depottaak naar eer en geweten in. Maar realiseer je wel dat we als stelsel geen bindende afspraak hebben op dit punt.

Observatie 2: Waar is de bladmuziek?

Bladmuziek is een kleinere doelgroep en kent al jaren een wat problematisch bestaan in openbare bibliotheken. Wie wat verder wil gaan dan meespeelmaterialen is gelijk een specialistische bibliotheek. Ik chargeer misschien wat maar bladmuziek is een hele grote wereld en een heel klein budget.

Er zijn een paar grotere collecties binnen openbare bibliotheken en ik zal u vertellen dat bij elk van die instellingen de vraag kan rijzen: 'waarom zouden wij dit nog doen?'. Wie een grotere bladmuziekcollectie heeft, is gelijk een netwerk- en achtergrondcollectie. Hebben we daar bindende provinciale of landelijke afspraken over? Nee, we vullen het naar eer en geweten in.

Observatie 3: DVD's

Ik hoor u denken: 'hier hoeven we ons gelukkig nog niet druk om te maken. Inderdaad, de uitleen van DVD's steeg de afgelopen jaren nog flink. Maar het hoogtepunt is bereikt met 1,1 miljoen uitleningen. En ik geef u op een briefje dat het vervolg ongeveer zo zal zijn als dat van de CD's. En voor de goede orde: het was in 2010 dat de CD's op het niveau stonden waar nu de DVD's staan.

Met andere woorden: over vijf jaar heeft het merendeel van de bibliotheken de DVD's weggedaan en vragen we ons af bij wie we nog terecht kunnen als we er één willen hebben. Hebben we met iemand de afspraak gemaakt dat die ze bewaart in het provinciale of landelijke netwerk? Inderdaad, het antwoord zal bijna altijd 'nee' zijn.

Drie afspraken: provinciaal, landelijk en lokaal
Hoe belangrijk we collecties ook vinden, een bindende afspraak maken op provinciaal op landelijk niveau schijnt bijster lastig te zijn. Twee afspraken daarover lijken me dan ook wel op zijn plaats maar dan wel met tegelijkertijd ook een lokale plicht daarachter om het te laten zien. Drie afspraken in totaal dus: provinciaal, landelijk en lokaal.

Eén afspraak op provinciaal niveau
Volgens mij is het niet zo ingewikkeld. Ik zou zeggen: bespreek met elkaar in het provinciale netwerk nou eens, waar als laatste de CD's ondergebracht gaan worden en breng alle afgeschreven collecties die vanaf nu weg gaan daar naar toe. Doe dat de komende vijf tot tien jaar. Daarmee hebt u voldoende buffer op provinciaal niveau. Dat kan een Plus-bibliotheek zijn, dat kan een PSO zijn maar ook gewoon een betrokken bibliotheek. Dat hoeft niet veel te kosten. Het gaat om maken van goede afspraken over het bijeen brengen en bewaren van de laatste collecties. Van Overijssel weet ik bijvoorbeeld dat er zo'n gezamenlijke afspraak voor CD's. Dat geeft elke bibliotheek de ruimte om nieuwe dingen te doen, terwijl men weet dat het leverbaar blijft in het netwerk.

Nou ja, en voor bladmuziek en DVD's geldt natuurlijk hetzelfde. Zorg voor een buffer op provinciaal niveau en breng die er nu zijn bij elkaar onder.

Eén afspraak op landelijk niveau
Voor Nederlandse boeken kennen we een depotfunctie en zijn er vele bewaarcollecties waar ook goed uit geleend kan worden. Voor CD's is er een halve afspraak met de CDR. Voor bladmuziek tekenen gezamenlijk een aantal Plusbibliotheken (maar ook alleen gezamenlijk) en voor DVD's is zeker geen afspraak.

Iedereen doet stapjes achteruit op de collectie. En dat is gezien de teruglopende uitleenaantallen volstrekt logisch. Sterker nog: onlangs liet ik zien dat bibliotheken nog steeds fors investeren in collecties. Als we het zo belangrijk vinden, snap ik niet dat we niet deze twee simpele afspraken maken.

Eén afspraak op  lokaal niveau
Tot slot; als we dit doen, ligt er ook op lokaal niveau nog wel een plicht. Want leuk als dit geregeld wordt op de bovenlokale niveaus maar betekent dit dat u achterover kunt lenen in uw lokale bibliotheek? Nee, dat denk ik niet. Want doordat CD's, bladmuziek en straks ook DVD's verdwijnen uit bibliotheken, verdwijnt ook de automatische zichtbaarheid van muziek en films. Bibliotheken die in hun catalogus niet het hele provinciale netwerk laten zien of niet de CDR hebben toegevoegd aan hun catalogus, bieden gewoon geen film of muziek meer aan. Met andere woorden: de Beatles en de Stones zijn dan niet meer vindbaar.... Dat is toch raar of niet? Dus zorg voor zichtbaarheid in de catalogus, ga aan de slag met 'MuziekWeb in de bibliotheek' en organiseer een pubquiz en een lezing op dit gebied. Vul die taak opnieuw in binnen die brede rol van de bibliotheek.

Kortom, drie afspraken: provinciaal een buffer, landelijk een depot en lokaal de plicht om het zichtbaar te houden. En ik snap dat er nog veel meer over valt te zeggen. Bijvoorbeeld over zichtbaarheid en aanvraagbaarheid in de Nationale Bibliotheek Catalogus of over tarieven. Maar eerst dit maar eens regelen.

Voordat het niet meer hoeft.

Pijnlijk: bibliotheken kopen al jaren te weinig jeugdboeken...

Bibliotheken geven al jaren te weinig ruimte aan jeugdboeken. Ondanks de extra aandacht voor de jeugd door Bibliotheek op School en Boekstart krijgen volwassenen nog steeds een groter deel van het collectiebudget en kopen bibliotheken meer materialen voor volwassenen dan voor kinderen.
Dat is één van de conclusies die ik trek uit de de CBS-cijfers voor bibliotheken over 2014. Elk jaar publiceert het CBS ze rond deze tijd. En  voor mij altijd een moment om er weer eens naar te kijken. Dit jaar geen wake-up-call, zoals ik deed in 2010 en in 2012  maar een pijnlijk bericht dat we de jeugdcollectie tekort doen. 

Groter aandeel uitleningen en leden dan omvang van de collectie
De boekencollectie voor de jeugd is iets meer dan 45% van de totale boekencollectie. Dit terwijl het aandeel uitleningen van jeugdboeken net geen 50% is. Dat is een verschil van 10%. Het aandeel jeugdleden is echter bijna 60% (verschil van 30% t.o.v. percentage collectie) en dat aandeel is stijgend zoals u ziet. Dit doordat het aantal jeugdleden nog altijd toeneemt door de Bibliotheek op School en anderzijds doordat het aantal betalende volwassen leden daalt. 

Nu zouden we kunnen zeggen dat dit toevallig zo is, omdat Boekstart en de Bibliotheek op School zo hard groeien. Maar wie door de jaren heen kijkt, ziet dat bibliotheken eigenlijk al jaren te weinig boeken hebben voor de jeugd en dat we geen actie ondernemen om dat verschil weg te nemen. 

Overigens: bij ebooks is het verschil tussen jeugd en volwassenen nog groter constateerde ik een jaar geleden al. Ook daar moeten kinderen het met veel minder titels doen dan volwassenen.

Tip: controleer uw collectiebudget voor volgend jaar nog even
Mijn tip: controleer nog even uw collectiebudget voor volgend jaar en kijk nog eens naar uw aandeel jeugdleden en jeugduitleningen. Is uw budget afgestemd? Nee, dan kunt u dat in deze maand nog mooi bijstellen.

Ga ik nog even verder met de statistieken van het CBS.

Bibliotheekcollecties worden geleid door rendementsdenken: waar of niet waar? Een zoektocht langs vijf ongmakkelijke waarheden en drie do's en don'ts.

Er zijn mensen die zeggen dat het rendementsdenken de overhand heeft gekregen in bibliotheken. Alles zou maar draaien om hoge efficiency en uitleencijfers. En de collectie zou het slachtoffer zijn. Is dat zo?

In vijf diagrammen met ongemakkelijke waarheden neem ik u mee om u te laten zien of dat zo is. Kijkt u mee?



Deze tabel kent u allemaal. Tussen 1999 en 2013 gingen bibliotheken massaal minder uitlenen. In een periode van 14 jaar verdween bijna 50% van alle uitleningen.
 Bibliotheken namen stappen die passen bij afnemende vraag: je koopt minder materialen. Overigens daalden Fictie en Non-fictie per ongeveer even hard. Wie snel kijkt, ziet dat de collectie-omvang met ongeveer 30% is afgenomen.


De verkleinde collectie leidden echter niet tot een verhoogd rendement van de collecties. Dit drukken bibliotheken uit in een uitleenfrequentie. Dit is het gemiddelde aantal uitleningen per boek, CD of DVD. Een gemiddeld fictie-boek werd in 1999 nog gemiddeld vijf keer per jaar uitgeleend in 2013 nog maar vier keer. Bibliotheken hebben dus relatief grotere collecties gekregen naar de omvang van de vraag.




50% minder vraag, 30% minder collectie, 20% meer kosten
In dezelfde statistiekenreeks die ik hierboven gebruik van bibliotheken, zit ook overzicht met ontwikkeling van kosten van bibliotheken. Die worden dan uitgesplitst naar huisvestingskosten, personeelskosten, ICT en onder ander mediakosten. Onder die laatste categorie vallen dus de gezamenlijke collectiebudgetten van Nederland.

En dan gebeurt er iets opmerkelijks: uitleningen dalingen, omvang van de collectie daalt maar de mediakosten stijgen. In 1999 bedroegen deze nog 60 miljoen euro. In 2013 is dit opgelopen naar 70 miljoen. De collecties zijn met 30% verkleind terwijl de kosten met bijna 20% stegen.

Wie de mediakosten deelt door het totaal aantal uitleningen krijgt de gemiddelde mediakosten per uitlening. Deze kosten zijn tussen 1999 en 2013 gestegen van € 0,38 tot € 0,83 per uitlening. Dit wordt veroorzaakt door twee componenenten: vraaguitval door minder uitleningen en kosten die toch bleven stijgen.

Rendementsdenken: Niet waar
De mensen die roepen dat bibliotheken geleid worden door rendementsdenken hebben geen gelijk. De efficiency van collecties is in de afgelopen jaren niet verbeterd.

Drie Do's en Don'ts
Tja, en wat nu? U achterlaten met die ongemakkelijke waarheid? Nee, zo kent u mijn niet. Op basis van deze cijfers, kun je naar mijn gevoel in ieder geval drie Do's en Don'ts formuleren.

Advies 1: Méér collectie is geen oplossing
Wie ziet hoe snel de vraaguitval (= minder uitleningen) is en hoe snel de kosten stijgen, weet dat meer collectie geen oplossing is.   De mediakosten zijn tot nu toe ondanks de crisis mild benadert. Gezien het aantal gedaalde uitleningen is dat onterecht. Bibliotheken hadden op basis van rendementscijfers hun collectiebudgetten kunnen laten dalen.

Advies 2: Samenwerken in de collectie Nederland is een must
Wie toch goede dienstverlening overeind wil houden maar wie niet nog meer geld wil besteden aan collectie, zal steviger moeten samenwerken. De afgelopen tijd is dat in veel provincies ook al gebeurd. Vaak gekoppeld aan de invoering van provinciale bibliotheeksystemen. De vraag is of ook in de komende jaren die breedte nog te garanderen is op provinciaal niveau en of niet nog veel meer werk moet worden gemaakt van de Collectie Nederland.

Advies 3: Maak werk van digitale of alternatieve levering
Samenwerken is nog een redelijk klassieke oplossing. Er zal ook nadrukkelijk gekeken moeten worden naar echte alternatieven. Voor de vuist weg zie ik er twee.

De eerste is dat we een definitieve koppeling moeten maken tussen de fysieke en digitale collectie. Als klanten iets reserveren uit de catalogus, krijgen ze dan gelijk de optie om ook het ebook te lenen? Of moeten ze daar zelf achter komen? Vorig jaar was in Nedelrand het boek van Isa Hoes lange tijd zeer populair in bibliotheken. Het heeft vorig jaar in de Vakantiebieb gezeten. Welke bibliotheek heeft zijn leden die dit boek gereserveerd hadden, gewezen op het e-book? Nou ja, dat soort acties dus.

Het tweede alternatief is meer samenwerken met burgercollecties. Bibliotheken zeggen zelf dat ze van 'collectie naar connectie' willen en meer ruimte willen maken voor nieuwe taken. Prima, geef burgerinitiatief dan de ruimte. Begin simpel met een ruilkast in de bibliotheek en bouw dat met enthousiaste burgers verder uit. Er zijn inmiddels voorbeelden genoeg in Nederland.

Tot slot: Niet alles over één kam
In dit artikel heb ik gebruik gemaakt van de landelijke cijfers van het CBS. De bronvermelding treft u hieronder aan. Er zijn veel bibliotheken die hebben geïnvesteerd in 'retail'-technieken. Mijn gevoel zegt dat deze bibliotheken wellicht beter scoren op bovenstaande. Kijk nog maar eens naar dit artikel.  Met andere woorden: er kon nog wel eens een groot onderling verschil zijn. Ik ga eens kijken of ik daar wellicht nog wat over kan zeggen. Ik ga eens vragen aan het CBS of ze me daar nog eens mee kunnen helpen.

Wordt vervolgd?

 Bron naar alle cijfers: CBS

Overijssel: +25%, Nederland -25%

De Overijsselse Bibliotheken scoorden de afgelopen zeven jaar 50% beter dan de rest van het land. Terwijl landelijk de uitleningen met 25% daalden, stegen ze in Overijssel met 25%. In bijgaande grafiek ziet u aan de hand van indexcijfers wat er gebeurde.

Cijfers...., ik heb er wel wat mee. In 2010, 2012 en in 2013 gaf ik een wake-up-call op basis van de landelijke cijfers. Conclusie: de klassieke bibliotheekfunctie: uitlenen loopt langzaam terug.

Verlengen van de levenscyclus klassieke bibliotheek...
In Overijssel werd om die reden een tweesporenbeleid uitgezet: op de eerst plaats een levensverlengende actie op de klassieke bibliotheektaak: de bibliotheekformule ontstond met meer frontale presentatie, een nieuwe collectie-indeling en -opbouw en nieuwe manier van werken. En door deze stap te nemen zou er meer tijd ontstaan om de overstap te maken naar een nieuw soort bibliotheekwerk: meer gericht op de werkplaats van de samenleving en de ontmoetingsplaats van de lokale gemeenschap.

Die werkplaats van de samenleving kreeg bijvoorbeeld een uitwerking met een speciaal programma voor middelbare scholieren (Biebsearch) en voor basisscholen (de voorloper van de Bibliotheek op school)

In 2009 al de eerste zwaluw....
In 2009 blogde ik al dat de Bibliotheek Zwolle op dat moment al 50% beter presteerde dan de landelijke cijfers. Zwolle stond toen vooraan met het beleid om de bibliotheken anders in te richten en om dienstverlening meer op scholen te richten. Veel bibliotheken in Overijssel volgden dit beleid en dat werpt nu dus zijn vruchten af. Na die eerste zwaluw volgde dus inderdaad de zomer.

Klaar?
Maar lekker achterover leunen dan en genieten van het succes? Ik dacht het niet! Hoewel de prestaties in Overijssel prettig zijn, moet de echte omslag nu komen. Een verdere invulling van die werkplaats en ontmoetingsplaats. Onderdelen die in het rapport Cohen dat onlangs gepresenteerd werd ook uitgebreid aan bod komen.  En om die reden is het ook goed dat de nieuwe bibliotheekwet spreekt over vijf functies in plaats van drie. Juist die vijf functies bieden ruimte voor het ontwikkelen van een nieuwe toekomst.

Timmerwerkplaats voor de basisvaardigheden
In het nieuwe programma van de Overijsselse bibliotheken staan dan ook zaken als de VoorleesExpress, Boekstart, de Bibliotheek op School, Volksuniversiteit en Laaggeletterdheid.

Jos Debeij noemde de bibliotheek van de toekomst: de timmerwerpkaats voor basisvaardigheden. Ik ben het hartgrondig met hem eens.

Op naar weer een mooie toekomst naar opnieuw veel waarde voor burgers en gemeenten!

Lees hier ook het persbericht van de Overijsselse bibliotheken.