zondag 26 januari 2025

Een Nij Begun: 6 miljoen per jaar voor Bibliotheek op school en Boekstart in Groningen en Noord-Drenthe (en ondertussen een IDO-overleg in Den Haag)

Rapporten: zelden is het literatuur waar je trots of blij van wordt. Maar deze week las ik het rapport Nij Begun, de sociale agenda voor Groningen en Noord-Drenthe en hoewel ik niet in die regio woon, werd ik er plaatsvervangend trots van. Het is een rapport dat als uitgangpsunt heeft om binnen één generatie - - dat is 30 jaar) tenminste op het nationaal gemiddelde te komen op de belangrijkste indicatoren van brede welvaart. En wie Groningen en Noord-Drenthe kent, weet dat dat een beste ambitie is. De reden waarom die sociale agenda werd opgesteld was natuurlijk bagger: jarenlang werden Groningen en Noord-Drenthe als wingewest gebruikt voor gas met aardbevingen en veel materiële én psychologische schade tot gevolg. Het woord ereschuld is dan ook passend.

Eén van de speerpunten in deze sociale agenda is een forse extra inzet van Boekstart en de Bibliotheek op school. Daarover zo meer.

Ereschuld en opdracht

De opdracht die de kwartiemaker en voormalig Kamerlid Henk Nijboer en zijn team zich stelde was de volgende: 

"De parlementaire enquêtecommissie trok harde conclusies over hoe onze regio is behandeld. Daaruit vloeit een ereschuld voort aan Groningers en Noord-Drenten: het gebied verdient een betere toekomst: economisch en sociaal. Voor beide agenda’s is een generatie lang 100 miljoen euro per jaar beschikbaar om het tij te keren. De sociale agenda kreeg een grote opdracht mee: zorg dat op de volgende vier gebieden de regio in 30 jaar op het landelijk gemiddelde komt:

  • Vergroten van de leefbaarheid;
  • Kansen voor kinderen, jongeren en de volgende generatie;
  • Deelnemen aan werk en verminderen van armoede.
  • Verbeteren van (mentale) gezondheid; "

Stevige basis voor taal en (digitale) geletterdheid

Onder de lijn 'Kansen voor kinderen, jongeren en de volgende generatie' is één van de speerpunten het programma 'Stevige basis voor taal en (digitale) geletterdheid. 

Op pagina 29 van het rapport wordt dit als volgt ingeluid.

Van de € 8 miljoen per jaar die hiervoor de komende 30 jaar! hierovoor gereserveerd is gaat € 6 miljoen naar Boekstart en de Bibliotheek op school en € 2 miljoen naar Digitale Geletterdheid. 

Kijk, dan sla je een deuk in een pakje boter met zo'n langjarig programma.€ 6 miljoen per jaar! In dit gebied leven ongeveer 800.000 inwoners. Dat is zo'n € 7,50 per inwoner (noot: de gemiddelde exploitatiesubsidie van een bibliotheek is € 25,27 per inwoner). Stel dat je dat in heel Nederland zou doen! Dan zouden scholen en bibliotheken samen zo'n € 135 miljoen beschikbaar hebben (dicht bij de uitkomst van het KWINK-rapport hierover trouwens dat binnenkort in de Kamer behandeld moet worden). 

Hoe dit in Groningen en Drenthe met Boekstart en Bibliotheek op school vorm gaat krijgen, weet ik nog niet. Maar dat ze er in Groningen en Drenthe goed in zijn, schreef ik een paar artikelen geleden al. Want uit landelijke cijfers bleek dat Groningen en Drenthe tot de koplopers behoren als het gaat om deze programma's. Het bedrag dat nu beschikbaar komt, wordt dus ook echt een plus in dat verhaal. Het wordt nog interessanter om deze noordelijke voorbeelden te gaan volgen!

En dit is maar één van de vele maatregelen die in het rapport staat: meer lesuren voor kinderen, banen voor jongeren, doorbreken van generatiearmoede, tegengaan van schoolverlating etc etc. En allemaal interventies die ergens al bewezen zijn of waar verder gebouwd wordt op wat er al is.

Aanstekelijk enthousiasme

Groingen heeft een agenda gemaakt - want het is een proces waar heel veel partijen aan mee hebben gewerkt - die echt investeert in de toekomst. Wat mij betreft een voorbeeld voor heel veel regio's. En veel regio's moeten als uitwerking van Elke Regio Telt nog een uitwerking maken. 

En ja, ik weet dat niet overal dat geld beschikbaar is. Maar ik zie ook welk aanstekelijk enthousiasme er uit gaat van dit rapport en hoe zelfs mijn handen jeuken om daaraan mee te werken. Met dit rapport voeld ik weer hoe enthousiasme mensen én middelen in beweging kan brengen.  

Van enthousiast Groningen naar degelijk Den Haag...

Terwijl in Groningen deze uitdagende sociale agenda bekend werd gemaatk, werd er in Den Haag in een zaaltje van de Tweede Kamer gewoon degelijk vergaderd. Op donderdag 23 janauri vond er overleg plaats over Digitale Inclusie met staatssecretaris Szabó. De aanleiding was nog een oude brief met antwoorden van staatssecretaris Van Huffelen. Het was dan met de lengte van twee uur een relatief kort debat. En er kwam van alles voorbij: webstandaarden, toegankelijk van overheidswebsites, pc's van de overheid die een tweede leven moeten krijgen, betaalbaar internet en... Informatiepunten Digitale Overheid. Dat betaalbare internet werd overigens het puntje dat het nieuws haalde. 

IDO's 




Kamerlid Barbara Kathmann pleitte in november vorig jaar al voor een goede voortzetting van de financiering van de IDO's. Die financiering staat namelijk onder druk doordat de zogenaamde Specifieke Uitkeringen (SPUK's) per 2026 worden afgeschaft. Het bedrag wordt met 10% gekort maar zonder verplichting bij de gemeenten gelaten. Het zorgvuldig opgebouwde netwerk in het land met bibliotheken - en extra landelijke ondersteuning door de KB - komt daarmee onder druk. En dat terwijl KPMG in een rapport juist constateerde dat voor het borgen van de IDO's juist meer geld nodig is op lokaal niveau. Kijk nog maar eens naar het 1 minuut 20 durende filmpje hierboven over de inbreng van Kathmann over de IDO's. En zie ook haar passie na de vraag van Kamerlid Valize van de PVV. 

Dat de Kamercommissie allerminst zeker is van die goede borging, blijkt wel uit het statement 'Ons Digitaal Fundament' dat ze op 16 december 2024 uitbrachten en overhandigden aan staatssecretaris Szabó. Op pagina vijf van dit statement wordt gemeld: 
‘Menselijk contact en geduld zijn het fundament van een dienstbare overheid. Offline alternatieven voor digitale dienstverlening moeten volwaardig en vindbaar zijn. Naast het verzekeren van offline mogelijkheden, zullen er altijd plekken nodig zijn waar je heen kunt met vragen over de digitale overheid. Dat is de rol van de Informatiepunten Digitale Overheid, waarvoor een plan wordt uitgewerkt om ze meerjarige zekerheid te geven. Samen met bibliotheken en gemeenten worden toekomstscenario’s uitgewerkt om de dienstverlening van de loketten op peil te houden en de regierol van de bibliotheek te behouden.’
Je zou denken dat dat een stevige verankering is Maar ook  tijdens het debat deze week hamerde Kamerlid Barbara Kathmann van GroenLinks-PvdA opnieuw op een stevige rol voor de IDO's. 'Red de IDO's!' is haar oproep. Want zo ernstig is het eigenlijk wel. Het onderwerp zweeft op dit moment tussen rijk en gemeenten. De financiering wordt ernstig gekort en de landelijk regie valt weg... dat zijn echt twee rode vlaggen.



De staatssecretaris zegde toe - zie ook de video - om er goed naar te kijken in de eerste helft van 2025 en te zorgen dat de IDO's op peil blijven. De staatssecretaris houdt met deze toezegging nog wel flink wat ruimte voor zichzelf. 'Eens bekijken hoe en op welke manier....'  Daar snap ik niks van. Het is glashelder wat er moet gebeuren: volle vaart vooruit!  Het is goed om te zien hoe Barbara Kathmann als een waakhond op dit dossier zit. En dat weet de staatssecretaris ook. Maar het kan best zijn dat de sector zich op dit punt wellicht binnenkort moet roeren.

Een intteressant punt in het debat is nog wel om te zien dat er extra middelen komen voor digitale weerbaarheid van burgers. Denk dan aan het herkennen fake-nieuws en desinformatie. Ook daar komen kansen voor bibliotheken. Maar wie de antwoorden hoort op hoe dat moet, ziet dat het al wel een beetje over meerdere ministeries gaat (OCW, BZK, SZW) en dat allemaal nog bekeken moet worden hoe het gaat. Dat gaat degelijk, zullen we maar zeggen. En daarna is weer de vraag voor hoe lang.  Heel soms denk je wel eens: zorg nou eerst eens dat je het ene borgt voordat je met het volgende begint.

Bouwen voor generaties

Ik heb veel respect voor politici. Ze zetten zich in om dag aan dag Nederland mooier en beter te maken. En we kennen daarvoor nog steeds een mooi democratisch proces.  Soms gaat dat met enthousiaste rapporten en flamboyante betogen. Maar de politiek is soms ook hijgerig, hangt soms van pilots en programma's aan elkaar en de waan van de dag kan alles overvleugelen. 

Tussen al dat geweld is het zoeken naar de mensen die langer blijven en verantwoordelijk willen zijn, naar programma's die langer dan vier jaar duren en waar rustig gebouwd mag worden aan resultaat. Daarom is het programma Nij Begun van Groningen en Noord-Drenthe zo'n verademing: een generatie bouwen aan verbetering. Een programma waarbij samen gebouwd wordt aan brede welvaart voor iedereen. 

Een Nij Begun... Er is niets zo verleidelijk als aantstekelijk enthousiasme... Ik snap wel dat ik daar blij van word.

Geen opmerkingen: