dinsdag 16 maart 2021

Statistieken over de achterkant van de Bibliotheek op school



In een eerder blog meldde ik al dat ik maar eens was begonnen aan de dataset over de samenwerking tussen bibliotheken en het basisonderwijs. Toen presenteerde ik de eerste overzichten die ik daaruit kon halen. Ondertussen heb ik er nog eens beter naar kunnen kijken en ga ik in op de collectie, formatie en de prijs.

Collectie

Hoewel de Bibliotheek op school niet draait om het bezit van boeken maar om het gebruik ervan middels programma's is een gegeven dat vaak vergeleken wordt toch het aantal boeken per leerling in de schoolbibliotheek. Het gemiddelde ligt op 6,6 boek per leerling maar de meest voorkomende score is 5 boeken per leerling. Aan de hoogste waarde van 24 boeken per leerling - dat moet een leeswalhalla zijn - zie je dat een paar hoge waardes het gemiddelde omhoog stuwen. De laagste waarde is 2 boeken per leerling. 

Overigens heeft niet elke school die samenwerkt voor de Bibliotheek op school  een collectie met boeken. 

In ruim 20% van de schoolbibliotheken is de collectie het eigendom van de openbare bibliotheek en in 35% van de gevallen is de collectie eigendom van de school. In een kwart van de gevallen is een deel van de school en een deel van de bibliotheek. Dit kan een soort wisselcollectie zijn maar het ook het uitfaseren van de oude schoolcollectie zijn. In 6,7% van de gevallen is er geen collectie. Dat is niet zo heel veel. 

Maar let op: het gaat hier om alle scholen, niet alleen de scholen die met Bibliotheek op school werken. Heel veel scholen hebben dus wel degelijk een schoolbibliotheek die buiten de verantwoordelijkheid valt van de openbare bibliotheek. Aan de ene kant denk je dat samenwerken dan wel makkelijk zal zijn omdat de collectie er al is maar het kan ook tegelijkertijd het argument zijn om niet samen te werken. Want de collectie is er al. En natuurlijk gaat het bij de samenwerking om veel meer dan alleen collectie maar het wel een lekker tastbare bouwsteen.

Mijn eye-opener was in ieder geval dat er al veel meer schoolbibliotheken zijn dan je denkt... 

Prijs

In de dataset wordt wel iets gemeten over de prijs die wordt gevraagd voor de samenwerking voor de Bibliotheek op school.  Maar het is complex omdat de prijsstelling door bibliotheken verschillend berekend wordt. Zo zijn er bibliotheken die afrekenen per dienst, een soort cafetariamodel, er zijn bibliotheken die factureren per schoollocatie en het overgrote deel factureert een prijs per leerling. En overigens: er zijn ook mengvormen, een deel per leerling en een deel per dienst bijvoorbeeld. Het is al net zo'n bonte lijst als met gewone bibliotheekabonnementen.

Maar als je de bibliotheken die een prijs per leerling reken - en dat zijn er 43 - op een rijtje zet, zie je het volgende grafiekje ontstaan.


De meest voorkomende prijs is € 10,- per leerling. Dat is volgens mij ook wel altijd de geadviseerde prijs geweest. Maar blijkbaar wordt die niet geïndexeerd want dat is al een paar jaar zo. De hoogste waarde ligt daar met € 12,- per leerling niet ver vanaf.  Als je al bijna 10 jaar de Bibliotheek op school uitvoert en elk jaar zou hebben geïndexeerd, kom je wel ongeveer op dat bedrag.

Er zijn een paar bibliotheken met een extreem lage prijs met als bodem € 1,- per leerling. Dat lijkt me een symbolisch bedrag of er is sprake van een zeer beperkte dienstverlening, dat kan natuurlijk ook. Die lage waarde waardes trekken het gemiddeld wat naar beneden maar de eigenlijk blijkt de standaardprijs inderdaad nog steeds € 10,- per leerling.

Personele inzet en opleiding

In de dataset wordt ook een overzicht gegeven van de formatie die wordt ingezet voor de samenwerking met het basisonderwijs. Niet alle bibliotheken hebben dat ingevuld maar ik heb een extrapolatie op basis van de bibliotheken die het wel invulden. Dan komen we uit op 433 arbeidsjaren in heel Nederland. Als je dat afzet tegen alle formatieplaatsen in het bibliotheekwerk - dat zijn er ruim 4.200 - dan zie je dat ruim 10% van onze formatie nu naar deze samenwerking gaat. Dit gaat dus alleen om basisonderwijs; de teams educatie zijn vaak groter en worden ook ingezet voor vroeg- en voorschoolse activiteiten, kinderopvang, voortgezet onderwijs en soms zelfs MBO of HBO. 

Overigens: in het hele primair onderwijs waren in 2019 127.000 fulltime formatieplaatsen ingezet. Dit ter relativering van onze grote inzet. Wie een echt leesoffensief wil starten moet eigenlijk de formatie-inzet een aantal keer zien te vergroten. Ik zou zeggen: laten we er bij een volgende regering 1.000 formatieplaatsen bijvragen. 


Tot slot nog de opleiding van de collega's die al dat goede werk doen. Tweederde is HBO-opgeleid, een kwart is MBO-opgeleid en een kleine 8% heeft een universitaire graad. Het is alles bij elkaar een leesbevorderingsleger dat het niet ontbreekt aan opleiding en die een goede ondersteuner kan zijn van het basisonderwijs. 

En verder?

Tja, en verder? Wat kunnen we nog meer uit deze dataset halen. Er worden veel vragen gesteld die niet met cijfers worden beantwoord: is er een leesplan, wat zijn succesfactoren, welk bibliotheeksysteem wordt er gebruikt. Allemaal input- of throughputmetingen.  En het valt me op dat een belangrijke vraag: 'Gaan kinderen meer lezen?' niet gelijk wordt beantwoordt. Het is eigenlijk gek dat we in deze sector niet een goed beeld hebben van de gelezen boeken in zowel jeugdbibliotheek als schoolbibliotheken en de effecten daarvan.  

Dat we niet alle uitleningen weten heeft deels natuurlijk ook te maken met het feit dat lang niet alle uitleningen in schoolbibliotheken onder verantwoordelijkheid vallen van de openbare bibliotheek. Maar dan nog: waar is het staatje van de bibliotheken waar dat wel zo is? Als we gelezen boeken zien als bouwstenen voor kinderen die beter worden in taal, is dat eigenlijk wel een essentieel gegeven om door de tijd bij te houden. In de algemene dataset over openbare bibliotheken ben ik dat wel tegen gekomen maar ik weet niet zeker of dat hier helemaal op aansluit. Lijkt me nog een aardige om toe te voegen.

Was leuk om weer eens op een rijtje te zetten. En wat verzetten we toch een hoop werk met elkaar! Klasse!

3 opmerkingen:

Ronald zei
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
Ronald zei

Ha Mark, fijn weer zo'n overzicht.
Klopt de volgende rekensom? Als er 453 fte werken aan dBoS en je gaat er vanuit dat één fte zo'n 75K kost (totale personeelskosten, incl overhead), dan zijn de kosten hiervan ongeveer 34M EUR. Dat is toch landelijk gezien een koopje op de OCW begroting. Maar ook nog steeds te weinig om DBOS op te schalen tot de gewenste dekking over alle scholen.

Mark Deckers zei

@Ronald: ik denk dat die snelle rekensom wel aardig klopt. Als je naast personeelskosten ook kosten voor collectie, automatisering en activiteitenkosten telt, kun je het bedrag nog wel verdubellen. Dan zit je op zo'n 80 miljoen. Als je weet dat je nu op 40% zit en nog 60% te gaan hebt, heb je dus nog zo'n 100 miljoen nodig om het dekkend te maken. Nou ja, op de achterkant van de sigarendoos. Maar er zijn rekenmeesters die hier al eens naar gekeken hebben.