De feestdagen komen eraan en het wordt weer onontkoombaar de 'lijstjes'-tijd. En zo ook dit jaar. In de afgelopen maand maakte de Koninklijke Bibliotheek weer de jaarcijfers over 2019 bekend. Ik dook weer in de databestanden en neem u ook dit jaar weer mee naar wat ik met grote woorden 'de index van Best Presterende Bibliotheken' noem.
Ook dit jaar zal ik aan de hand van vijf artikelen stil staan bij kengetallen van bibliotheken. Vorig jaar mocht Stadskanaal zich de Best Presterende Bibliotheek van Nederland noemen. Arnhem werd tweede en Nijkerk derde. Arnhem en Nijkerk zullen met spanning uitkijken naar dit jaar want Stadskanaal is als stichting opgegaan in het grotere Biblionet Groningen en telt nu mee in die statistieken.
De kengetallen van de index
Het meten van de Best Presterende Bibliotheek ga ik net als voorgaande jaren doen langs vier lijnen. Samen vormen ze - niet van ijdelheid gespeend - de Deckers-index. De vier indicatoren die ik langs loop zijn: het aantal bezoekers, het aantal leden, het aantal uitleningen en het aantal activiteiten. De absolute cijfers zijn natuurlijk onvergelijkbaar: Amsterdam leent meer uit dan Staphorst. Daarom maken we er kengetallen van. Bij leden kijken we naar het percentage inwoners dat lid is, bij uitlenen naar uitleningen per lid, bij bezoekers naar het aantal bezoeken per inwoner en bij activiteiten naar activiteiten per 1.000 inwoners. Ik heb de lijst nu een aantal keren gemaakt en het is mij opgevallen dat het een bibliotheek nog flink wat moeite kost om op alle fronten goed te scoren.
Maar genoeg gedraald: kom op met die lijstjes! Dat doen we en we trappen dit jaar af met het aantal bezoekers
Forum Zoetermeer is de grootste publiekstrekker
We kunnen ons dit jaar verheugen in een nieuwe nummer 1 en veel nieuwkomers. Forum Zoetermeer, de combinatie van bibliotheek en gemeentehuis en vele lokale organisaties. Terecht de naam Forum dus. Vorig stonden ze op nummer twee, toen met 6,7 bezoeken per inwoner, en dit jaar dus naar nummer 1 met 7,7 bezoeken per inwoner. Bijna 15% meer bezoekers dus. Ik vermoed dat dit het effect is van het nieuwe pand dat in januari 2018 geopend werd. Het bezoek trekt in het tweede jaar (2019) dus nog flink aan.
De hoogste binnenkomer is het Groninger Forum op nummer 2 met 7,3 bezoeken per inwoner. Wie bedenkt dat dit de cijfers zijn over 2019 en dat het nieuw Groninger Forum in november 2019 opende, weet dat de potentie in Groningen nog veel groter is. De bezoekersaantallen begin 2020 waren hier enorm. Tot de coronacrisis inderdaad. De grootste runner-up dus en absoluut op weg naar nummer 1.
De nummer 1 van vorig jaar - de Chocoladefabriek Gouda - vinden we terug op nummer 3. Dit jaar met 6,9 bezoekers per inwoner waar het vorig jaar 7,0 bezoeken per inwoner was. Nagenoeg stabiel dus. Gouda is dus voorbij gestreefd door instellingen die inwoners nog vaker naar hun bibliotheek lieten terugkeren.
Binnenkomers en constanten
Verdere nieuwe binnenkomers zijn DOK Delft op 5, Midden-Brabant op 10, Stadkamer Zwolle op 14 en Salland op 15. Bij Midden-Brabant zit natuurlijk de Lochal Tilburg die begin 2019 officieel geopend werd. Dat heeft Midden-Brabant een flink eind omhoog gestuwd in deze lijst. Zwolle en Salland zaten al dicht tegen de top-15 aan en van DOK Delft heb ik niet gelijk een verklaring.
Leuk is ook om te zien dat veel bibliotheek een constante zijn in deze lijst: elk jaar komen ze voor op ongeveer dezelfde plek: Arnhem, Wageningen, Wassenaar, Eemland, Hengelo en Deventer.
Opvallend is ook wel dat veel van de genomineerden voor de Beste Bibliotheek van Nederland in dit lijstje staan: Zoetermeer, Lochal, Groninger Forum en Wageningen. Alleen Eemnes van Gooi en Meer komen we niet direct tegen in deze lijst. Dat bibliotheek een publiekstrekker zijn, speelt bij deze nominatie zeker mee, denk ik.
Algemeen beeld: meer bezoekers
Bibliotheken zijn in 2019 beter bezocht dan in 2018. In 2019 kwamen Nederlanders gemiddeld 3,7 keer per jaar in de bibliotheek. Een jaar eerder was dat nog 3,5 keer. Het lijkt een klein verschil maar het is een stijging van bijna 6%.
Twee disclaimers
Aan het eind van dit eerste artikel maak ik toch een disclaimer. Het is mooi al die lijstjes... Maar het zegt lang niet alles. Over veel cijfers valt te twisten. Bij bezoekers komt het heel soms voor dat ook bezoekers van andere instellingen worden meegeteld of niet uit elkaar te halen zijn. Bij activiteiten zullen we zien dat er verschillende interpretaties zijn van wat een activiteit is. Bij leden zijn sommige bibliotheken boos op andere bibliotheken als zij niet-actieve jeugdleden niet uitschrijven. En bij uitleningen, nam ik in voorgaande jaren niet de bibliotheek-op-school-uitleningen mee (dit jaar verandert dat voor een deel). Ook dat gesprek moet gevoerd worden en ook dat mag achter deze lijstjes. Overigens verandert dat niet het grote beeld achter deze cijfers en gaat het veelal over incidenten. En juist door het zichtbaar te maken, prikkelt dat ons tot actie om het te verbeteren.
En dan nog een tweede disclaimer: achter elk cijfer zit een verhaal. En met de lijstjes kan ik geen recht doen aan elk verhaal. Het feit dat een bibliotheek niet in een top-15 staat, wil nog niet zeggen dat het een 'slechte' bibliotheek is. En het feit dat je wel in een top-15 staat, maakt je niet direct een 'goede' bibliotheek. Overigens staan in de overall top-20, waar we alle kengetallen wegen, een aantal bibliotheken die nergens in een afzonderlijke top-15 staan. Op alle punten redelijk scoren, maakt je ook in die lijst al een bijzondere bibliotheek. Maar ook de achtergrond van je werkgebied (heb je meer lageropgeleiden of hogeropgeleiden), de hoeveelheid subsidie en vele andere factoren spelen een rol.
Kortom: het gesprek over de cijfers is van minstens even groot belang als de lijstjes.
Dat gezegd hebbende: Toch mijn felicitaties voor nu aan Zoetermeer, Groningen en Gouda en ik maak mij op voor het tweede lijstje. En dat zal gaan over wie de meeste leden heeft. Stay tuned
2 opmerkingen:
Mark, wat een heerlijk nieuws. Alle medewerkers en vrijwilligers van Bibliotheek Forum Zoetermeer zijn opgetogen. :-)
@Claudia: dankjewel. Altijd fijn om te lezen. En terechte trots!
Een reactie posten