zondag 13 november 2016

Dokk1 in Aarhus:Vier lessen over de transformatie naar publieke ruimte voor ontmoeting en ontwikkeling


De afgelopen week was ik op uitnodiging van een aantal collega's van Bibliotheek Aanzet mee naar het Lourdes van dit moment voor bibliothecarissen: Dokk1 in Aarhus. Twee dagen lang ben ik  ondergedompeld in het wel en wee van deze trekpleister van formaat. Geen flitsbezoek van een paar uur maar gesprekken met veel collega's over de bouw van Dokk1, hun visie op vernieuwing en de praktijk. En ik kom terug met vier lessen over de transformatie van de bibliotheek. Maar voordat ik daarmee verder ga, bekijk ook even de presentatie en foto's van Dokk1 want ik zal er her en der naar verwijzen.

 

Les 1. Stap voor stap innoveren
Dokk1 is niet zo maar ontstaan. De voorbereiding en besluitvorming rond de bouw is iets dat jaren in beslag heeft genomen. Ik kan me herinneren dat ik ruim tien jaar geleden ook al op bezoek was in Aarhus (samen met Overijsselse en Flevolandse bibliothecarissen) en dat toen al gesproken werd over nieuwbouw. Die lange besluitvorming heeft er voor gezorgd dat deze bibliotheek jarenlang de overgang naar een nieuw gebouw heeft kunnen voorbereiden. Jarenlang heeft men al van alles uitgeprobeerd in het oude pand. Voor sommige zaken was echt het nieuwe pand nodig (zoals veel studieplekken) maar veel zaken kan eigenlijk iedereen invoeren. Een aardige methode die ze daarvoor ontwikkeld hebben is die van design thinking.  Hun kennis daarover delen ze via de website Desgin Thinking for Libraries. De methodiek is ontwikkeld samen met de bibliotheek van Chicago met ondersteuning van de Gates foundation.

Les 2. Brede doelgroep
Dokk1 richt zich in haar beleid niet alleen op groepen die ondersteuning nodig hebben maar stelt zich op als brede publieksinstelling. Ja, er is ook aandacht voor laaggeletterden of digibeten maar het beleid is nadrukkelijk breder. De publieke ruimte die Dokk1 is, is één van de weinige publieke plekken waar iedereen van de samenleving kan zijn: hoogopgeleid, laagopgeleid, arm, rijk, uit eigen of uit een ander land. Dokk1 is ervan overtuigd dat met elkaar vertoeven in zo'n gebouw leidt tot meer wederzijds begrip. Of je nu wat met elkaar doet of niet: het feit dat we onder één dak bezig zijn, betekent dat je elkaar ziet en daarmee erkent dat je bij elkaar hoort. In een samenleving die meer en meer segregeert, kon het juist wel eens belangrijk zijn dat er dergelijke ruimtes zijn.

Ik vermoed dat we daar in Nederland ook naar toe gaan. De afgelopen jaren hebben Nederlandse bibliotheken stevig geïnvesteerd aan de onderkant van hun programma's: Bibliotheek op School en  basisvaardigheden. Daar moeten we mee doorgaan maar ik voorzie ook dat we de komende jaren gaan doorgroeien naar persoonlijke ontwikkeling en een Leven Lang Leren voor iedereen.

Les 3. Van jeugdbibliotheek naar jeugdlab
Eén van de ontwikkelingen waar ik zelf erg blij van werd was die van de jeugdbibliotheek. Ja, met nog steeds veel jeugdboeken maar vooral gericht op kinderen die samen met hun ouders de bibliotheek bezoeken. Ouders worden nadrukkelijk uitgenodigd om van alles samen met hun kinderen te doen: klimmen in het klimpaleis, spelen in een speciale kruipruimte voor baby's, tekenen aan de tafels, voorlezen op de vele banken of gamen in de gamezone.

Nu steeds meer scholen in Nederland een schoolbibliotheek hebben, is de vraag natuurlijk ook hoe de traditionele jeugdbibliotheek zich verder moet ontwikkelen. Aarhus geeft daar een prachtig voorbeeld van. Kinderen - en ouders - zullen uren zoet kunnen zijn op deze afdeling.

Les 4. Wat ruimte doet
Zoals je in de foto's al kunt zien is Dokk1 een enorm gebouw. Het gebouw is zo flexibel mogelijk ingericht zodat er gelijktijdig zoveel mogelijk activiteiten kunnen plaats vinden. Eerst is benoemd welke ruimtes er allemaal nodig zijn en pas daarna is de collectie erin geplaatst. Naast de jeugdbibliotheek die ik net al aanhaalde zijn er op diverse plaatsen studie- en overlegruimtes beschikbaar voor iedereen (zonder kosten) en er is een prima café. Verder is er een innovatielab en maker space, een stadskantoor en een stadsarchief en zijn er twee theaterzalen. Ik schat dat er een kleine 400 werk- en studieplekken zijn en in de twee doordeweekse dagen dat ik er was, waren al die plekken bijna allemaal continue bezet. De inwoners van Aarhus nemen massaal beslag van dit pand. En dat is nou net de bedoeling: de bibliotheek is van de inwoners in de ogen van de medewerkers.

De kwaliteit van de inrichting is hoog en ja, er zijn heel veel vierkante meters. Maar wie brede publieksgroepen wil binden, zal hier nadrukkelijk in moeten investeren. In een shabby ruimte met weinig vierkante meters, haken als eerste de hoger opgeleide doelgroepen af. Terwijl je juist een gebouw wilt zijn waar iedereen zich welkom voelt en waar mensen onderling verbinding kunnen maken.

Stage lopen?
Dokk1 staat altijd open voor bezoekers van buitenaf. En het is zeker een aanrader als je de kans krijgt. Verder kun je bij Dokk1 ook stage lopen voor kortere of langere periode. Ook dat wil ik nog maar eens meegeven.

Het Lourdes van het bibliotheekwerk?
Ik begon met de opmerking dat Dokk1 het huidige Lourdes van het bibliotheekwerk is. Hordes bibliotheekmensen reizen af om het te zien. Ik denk dat dat terecht is. Natuurlijk zullen ook velen opmerken het financieringsniveau in Denemarken hoger ligt en dat bibliotheken daar gratis zijn. Allemaal waar maar dat neemt niet weg dat veel van wat we in Dokk1 zien, zeer goed tot inspiratie kan leiden voor Nederlandse bibliotheken.

Maar een Lourdes is het niet. In Lourdes gebeurden wonderen. En die zie ik in Aarhus niet. Daar is gewoon jarenlang hard en consequent gewerkt aan de nieuwe bibliotheek. Daar neem ik mijn petje diep voor af.

Geen opmerkingen: