donderdag 7 april 2016

Drie waarnemingen en één conclusie over de digitale overheid en de rol van bibliotheken



De afgelopen week waren drie partijen druk bezig met de digitale overheid en hoe burgers hiervan gebruik kunnen maken. Loop even mee, langs de gebeurtenissen en laten we eens kijken wat het betekent voor bibliotheken.

Waarneming 1: Plan van de Digicommissaris 2016-2017
De overheid wil vanaf 2017 al haar zaken met burgers en bedrijven digitaal kunnen afhandelen. Om dat te organiseren is er een programma Digitale Overheid 2017 en is er een heuse Digicommissaris aangesteld die hierop toeziet.

Deze Digicomissaris, Bas Eenhoorn, presenteerde afgelopen week het uitvoeringsplan voor 2016 en 2017. Drie dagen geleden werd ik erop geattendeerd en  u kunt het hier nog eens nalezen. De titel is - met een beetje rijmelarij - ''Succesvol digitaal, stel mensen centraal".  Het uitvoeringsplan geeft goed weer welke opgave er nog ligt. Wie de digitalisering in bibliotheken de afgelopen jaren heeft gevolgd, ziet dat de overheden soortgelijke opgaven hebben. Om burgers goed te helpen moet er sprake zijn van een 'Generieke Digitale Infrastructuur' waarbij gegevens van mensen op een goede manier uitgewisseld kunnen worden. Daarbij staat de mens centraal, stelt Eenhoorn.

Wie de notitie leest kan dat beeld - van de mens centraal - wel even kwijt raken. Want 90% van de tekst gaat over hoe systemen aan elkaar gekoppeld moeten worden. In die fase zit men dus: dingen koppelen.

Toch maakt de digicommissaris wel een interessante opmerking:
Mensen die niet digitaal vaardig zijn, kunnen vaak niet zelfstandig gebruik maken van de digitale dienstverlening. Bovendien kent Nederland een grote groep laaggeletterden (1,3 miljoen volwassenen) Zij hebben moeite om hun weg in overheidsdienstverlening te vinden, ongeacht of deze digitaal of via de klassieke kanalen wordt aangeboden. Dat is iets waar de overheid rekening mee moet houden. Uitgangspunt blijft dat een zo groot mogelijke groep zelfstandig gebruik kan maken van digitale overheidsdienstverlening. Overheidsorganisaties kunnen daar zelf aan bijdragen door dienstverlening eenvoudig te maken. Dienstverlening vormgeven in afstemming met gebruikers helpt daarbij, evenals vereenvoudiging van regelgeving. Daarnaast worden mensen geholpen en voor degene die het echt niet kunnen een vangnet ingericht.Dit vangnet wordt, indien mogelijk, over de grenzen van organisaties heen georganiseerd.
Er moet een vangnet worden georganiseerd over de grenzen van de organisaties heen. Hou die even vast, zou ik zeggen.

Waarneming 2: Plasterk beantwoordt kamervragen
Drie dagen geleden verscheen het bericht dat Kamerlid Oosenburg van de PvdA aan minister Plasterk schriftelijke kamervragen had gesteld over het feit dat ouderen de digitalisering van de overheid te snel vinden gaan. Plasterk beantwoordt die vraag met onder ander deze paragraaf:
Voor mensen die niet vaardig zijn of niet over internet beschikken, zijn er volgens de minister al diverse mogelijkheden. ... Voor het zoeken en vinden van hulp bij het gebruik van digitale overheidsdiensten zijn er verschillende (lokale) mogelijkheden, zoals bijvoorbeeld de i-shops in Den Haag of de spreekuren in bibliotheken. En voor mensen die zelf digivaardiger willen worden is het Digitaal Hulpplein in het leven geroepen, waarmee het makkelijker wordt om een cursus op maat te vinden. 
Plasterk noemt verder het convenant dat de Belastingdienst met de Koninklijke Bibliotheek heeft gesloten. Hierdoor krijgen mensen via 800 openbare bibliotheken de beschikking over gratis gebruik van computers met internet en printfaciliteiten, en over de mogelijkheid daar kosteloos digivaardigheidscursussen te volgen. Daarnaast wordt op basis van dit convenant toegewerkt naar een netwerk van uiteindelijk 150 vestigingen in 2018 waar maatschappelijk dienstverleners hulp bieden bij het doen van aangifte.
Voor de hele tekst, kunt u terecht op de site van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Waarneming 3: Wiebes neemt rapport ombudsman in ontvangst
En tot slot: eergisteren verscheen het bericht op de website van de Nationale Ombudsman dat deze een rapport had aangeboden aan staatssecretaris Wiebes over het te snel digitaliseren van de blauwe envelop.

Het persbericht vermeldt het volgende:
De Belastingdienst heeft de belangen van mensen die berichten niet digitaal kunnen of willen ontvangen uit het oog verloren. Dat constateert de Nationale ombudsman, Reinier van Zutphen, na onderzoek. Bij het digitaliseren van het berichtenverkeer tussen de Belastingdienst en de toeslaggerechtigden is te veel vaart gemaakt. Dat zorgde eind vorig jaar voor veel verontwaardiging, boosheid en onrust. De Belastingdienst moet zo snel mogelijk zorgen voor een goed vangnet van professionele dienstverleners. Van Zutphen waarschuwt ook andere overheidsorganisaties: "Bij digitaliseren is van belang dat er vooraf hulp is georganiseerd voor mensen die het moeilijk vinden.

Conclusie: Bibliotheken sta op!
Wie het rapport van de digicommissaris leest, ziet dat overheden vooral nog met zichzelf bezig zijn. Een beetje een discussie zoals bibliotheken met de Nationale BibliotheekPas. Vooral dus nog met elkaar en nog zonder de burger. Zodra de overheden klaar zijn, krijgen ze plotseling haast om het in te voeren en heeft men eigenlijk geen tijd meer om een adequate hulpstructuur op te zetten en zit de ombudsman ze in de nek.

Wie ziet wat gemeenten, SVB, sociale diensten, RDW, Belastingdienst de komende jaren moeten gaan doen, ziet dat er een schreeuwende behoefte zal zijn aan ondersteuning. Niet dat iedereen dom is in Nederland, maar met een beetje hulp, kunnen heel veel mensen toch zelfstandig hun zaken regelen. Maar met de interne focus op systemen ligt de klassieke valkuil van te weinig informatie en training voor burgers levensgroot op de loer.

Zo maar een week uit het nieuws. Voor mij is helder dat bibliotheken deze rol goed kunnen oppakken en voor burgers hier van grote waarde zouden kunnen zijn.

4 opmerkingen:

Lighthousje zei

Deze week zijn 9 medewerkers van Rijnbrink @Work gecertificeerd als trainer Digisterker. Zijn kunnen door de bibliotheken in Overijssel en Gelderland worden ingezet als trainer om mensen te helpen en wegwijs te maken in het doolhof van de digitale overheid.

Lighthousje zei
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
Mark Deckers zei

@lighthousje: goed bezig en wat een superkanjers!

chenlina zei
Deze reactie is verwijderd door een blogbeheerder.