Georges en Mark gluren bij de zuiderburen.... deel 5 en slot: Zwaar onder de indruk van Gent, zowel om de Krook als Cultuurconnect

Georges Elissen (SPN) en Mark Deckers (Rijnbrink) trekken van 23 tot 26 maart door Vlaanderen. Ze gaan op zoek naar bibliotheekzaken waar Nederland nog wat van kan leren. En ze gaan proberen elke dag verslag te doen van hun belevenissen.  Volg hier Georges en Mark die gluren bij de zuiderburen!

Vandaag deel 5 en slot: Zwaar onder de indruk van Gent, zowel van de bibliotheek als van Cultuurconnect.  Wat zijn hier een meters afgelegd.

De Krook Gent: Een fantastisch cadeau aan de stad

Dag 4, of is het dag 3? Geen idee eigenlijk bedenk ik me terwijl we vroeg in de ochtend vanuit Antwerpen naar Gent rijden. Op het programma vanmorgen staat een bezoek aan De Krook. Vanuit de parkeergarage zien we het imposante gebouw al liggen. Schitterende architectuur. Niets meer en niets minder. En als we doorpraten blijkt het ook qua organisatorische en bestuurlijke opzet de bibliotheek te die het meest Nederlands aandoet.

Directeur Krist Biebauw en Ingrid Verdonck ontvangen ons hartelijk en nemen ons mee in het reilen en zeilen van De Krook. Over het bouwtraject met besluit ertoe in 2005 tot en met de opening in 2017. In de partnerschappen met Universiteit Gent en IMEC die ook in het imposante gebouw zitten en wat dat oplevert aan kruisbestuiving. Over hoe Avansa Gent - zeg maar de Volksuniversiteit zoals wij dat kennen - vele workshops en cursussen aanbiedt in het kader van Leven Lang Ontwikkelen. Over de transformatie van klassieke bibliotheek tot de moderne bibliotheek van nu. Over de samenwerking met radiostation Urgent FM. Maar ook helaas bezuinigingen en het wegvallen van de Vlaamse ondersteuningsstructuur in 2015.

Van, voor en met Gent

Gent is een creatieve stad legt Krist uit en je moet vooral als bibliotheek samenwerken in programmeren, collectioneren en activiteiten. Een mooi voorbeeld is Comon Gent: waarbij via burgerparticipatie gewerkt wordt aan innovatieve oplossingen voor de stad. Het verbinden van de collectie aan actuele thema`s. Of de Huisbus waar je een brief kan posten voor een overledene en een kunstwerkje als antwoord krijgt. Want, ondanks beladen, maakt de dood ook deel uit van het leven en kan de bibliotheek een troostende werking bieden.

De bib voor jongeren: dat doen ze goed!

Na het gesprek in het jaloersmakende over Gent uitkijkende kantoor van Krist lopen we door het gebouw en zien we met eigen ogen hoeveel studenten en jongeren ook hier aan het studeren zijn. En de faciliteiten die er binnen het gebouw zijn voor de jongeren. Daar kunnen we in Nederland echt nog wat van leren.

Mathieu of Wout

Terwijl Mark nog met Ingrid doorpraat over de Digipunten, een beetje vergelijkbaar met onze IDO`s,  kletsen Krist en ik nog wat over wielrennen en wie de aankomende Parijs Roubaix gaat winnen. We komen er niet uit en tja, het zal toch wel Tadej worden. Al trappenlopend door het hele gebouw, wat een vierkante meters biedt deze stad aan, hebben we alles bij elkaar wel een bergetappe afgelegd. Het pand is zo omvangrijk dat het enige nadeel misschien wel is of de inwoner wel kan overzien hoeveel er wel niet in de Krook te vinden is.

Cultuurconnect: stoer doorstappen met bibliotheeksysteem en innovatie

Op de bovenste verdieping van De Krook is Cultuurconnect gehuisvest. Daar worden we ontvangen door Ilke Froyen, Johan Mijs, Merijn Callens en Karel Scherpereel. Cultuurconnect ondersteunt openbare bibliotheken en cultuur- en gemeenschapscentra bij hun digitale uitdagingen. Men werkt met iets minder dan 50  FTE aan die opdracht. Ze zijn vooral bekend - ook wel in Nederland - van het eengemaakt bibliotheeksysteem. Maar ze doen meer. Wij zijn vooral benieuwd hoe het met dat gezamenlijke bibliotheeksysteem gaat maar ook wat zij nu als vervolg voor zich zien. 

Ik schrijf al sinds 2015 over de ontwikkeling van dat Vlaamse bibliotheeksysteem. In 2018 begon men met de uitrol en in 2023 werd de laatste bibliotheek aangesloten. Die laatste bibliotheek was overigens De Krook, waar men nu dus ook gehuisvest is. 

Van basisinfrastrcutuur tot innovatieagenda

Cultuurconnect werkt in opdracht van de Vlaamse overheid voor bibliotheken en cultuurpodia en biedt daarvoor een pakket aan digitale diensten aan. Dat loopt van een basisinfrastructuur via content naar beleven en inspireren naar een innovatieagenda. De financiering per lijn kan wat verschillen. Sommige delen worden volledig betaald door de Vlaamse overheid en sommige delen kennen een gemixte financiering met de gebruiker. Zo betalen bibliotheken grofweg 1/3 zelf voor het bibliotheeksysteem en betaalt de Vlaamse overheid 2/3. Zo'n verdeling kent een historische grondslag omdat in het verleden de provincies het bibliotheeksysteem (grotendeels) betaalden. De provincies werden ontheven van cultuurtaken en het werd overgeheveld naar de Vlaamse overheid. Dit was overigens gelijk de reden om het bibliotheeksysteem - dat voornamelijk op provinciaal niveau georganiseerd was - te verplaatsen naar het Vlaams niveau. Overigens betalen de de bibliotheken in totaal nu zo'n 30% minder voor hun bibliotheeksysteemlicentie dan in het verleden. 

En hoe gaat het nu?

En hoe gaat het nu met dit bibliotheeksysteem? Wat we vooral terughoren is dat het bibliotheeksysteem als een volstrekt logisch feit is ingedaald. Dit horen we zowel van de bibliotheken als van Cultuurconnect. Niemand wil meer terug naar de situatie van vroeger met alle versnippering en wisselende kwaliteiten en veel zaken die er nu zijn worden al als 'gewoon' ervaren. In dure termen zeggen we dan dat het een 'commodity' is geworden maar alle systemen in de lucht houden, verbeteren en tijdig vervangen blijft echter een grote uitdaging voor Cultuurconnect en de productgroepen.

. 

Eén van de stappen die veel bibliotheken hebben gezet is dat men is gaan werken in regio's. Men maakt één ledenbestand en één reglement en gebruikers kunnen in alle bibliotheken betalen, ook als ze lid zijn bij een andere bibliotheek. Het lijkt op de Nederlandse basisbibliotheken maar dan nog wat losser georganiseerd. 

Andere zaken

Ondertussen gaat Cultuurconnect vrolijk verder. Wat opvalt is hoe coöperatief Cultuurconnect werkt. Initiatieven moeten van 'onderop' komen via tal van werkgroepen. 

Cultuurconnect werkt aan een ambitieuze innovatieagenda in 2024 met tal van projecten. Ze werken ook verder aan het verbeteren van de basisinfrastructuur, waaronder een mooi bibliotheekdashboard - dat is één van de vernieuwingen - waarin bibliotheken zowel van dag tot dag kunnen zien hoe het gaat en het is tegelijk een plek om maand- en jaarcijfers op te halen. 

Cultuurconnect werkt aan een mooi bibliotheekdashboard - dat is één van de vernieuwingen - waarin bibliotheken zowel van dag tot dag kunnen zien hoe het gaat en het is tegelijk een plek om maand- en jaarcijfers op te halen. In het verlengde daarvan kan ook een dashboard op Vlaams niveau worden gemaakt. Daarmee gaat men een beetje in de richting van het Bibliotheekdashboard van de Nederlandse bibliotheken. 

Voor het bibliotheeksysteem zijn een kleine tien personen aan het werk voor heel Vlaanderen. Daar zit ook de helpdesk bij die zo'n 20.000 vragen per jaar afhandelt.

Nederland en Vlaanderen?

Het is helder dat Cultuurconnect in de afgelopen jaren voor Vlaanderen stevig verder heeft gebouwd aan een basisvoorziening voor alle Vlaamse bibliotheken. Tegelijkertijd hebben ze een gezamenlijk innovatieagenda opgezet met een sterk coöperatief karakter. Natuurlijk gaat niet alles vanzelf en is het soms ook vallen en opstaan. Maar ik kijk er ook met enige jaloezie naar hoe ver men hiermee al in Vlaanderen is. En ik zie mensen die er stevig aan door blijven werken. 

We stellen nog de vraag of het denkbaar is dat de Nederlandse en Vlaamse systemen naar elkaar gaan groeien. Het antwoord daarop is dat we in Nederland nog veel kunnen leren van de kennis die is opgedaan in Vlaanderen maar één systeem voor zowel Nederland als Vlaanderen verwacht men toch niet op korte termijn. En ik denk dat ze gelijk hebben. 

Dag Vlaams land

En daarmee eindigt onze reis aan Vlaanderen. We nemen afscheid en zoeken een plekje om ons laatste artikel te tikken. Tegenover mij hoor ik de laptop van Georges zachtjes tikken. Hij schrijft zijn aandeel. We hebben veel geleerd van de Vlamingen en daarmee leer je ook altijd veel over jezelf. 

We komen nog eens terug op een paar conclusies of algemene observaties. Daarvoor is het nu nog te vroeg en we verwachten dat we dat nog samen doen met Bibliotheekblad en Meta. Maar laten we alvast zeggen dat we van eenieder onder de indruk waren: de maatschappelijke betrokkenheid van Permeke en Muntpunt, het prachtige landmark De Krook in Gent, de bevlogenheid van Willem Bongers, de fenomenale kracht van Jessica Jacobs en het stoere team van Cultuurconnect. Dank allen!

En voor de lezer thuis: het was een eer het zo met jullie te delen. We maken een kleine buiging voor jullie en klappen onze laptop dicht. 

Dag Vlaams land

En graag tot ziens.

Zeven observaties bij de voortgang van het Vlaamse bibliotheeksysteem

De afgelopen week woonde ik  in Brussel een informatiesessie bij van de Vlaamse bibliotheken. De Vlamingen, ik heb er al vaak over geschreven, zijn bescheiden maar maken ondertussen vele meters. Met het onderzoek naar een Vlaams bibliotheeksysteem zitten zij op dit moment in een fase die ongeveer één tot twee jaar voor ligt op de Nederlandse situatie. En daarmee is Vlaanderen zeer interessant om goed te volgen.

En zo zat ik temidden van bijna 100 Vlaamse bibliotheekcollega's te luisteren naar de voortgang. Ik geef u een paar van mijn observaties van die bijeenkomst.

Observatie 1: Stevige aanbesteding
De Vlamingen zitten inmiddels ver in hun aanbesteding. Uiterlijk 15 mei moeten leveranciers hun offertes inleveren. Dan volgen presentaties door de leveranciers en eind juli moet de beslissing zijn gevallen. Als alles meezit gaan de Vlamingen dus in 2018 starten met de migratie. Kijk, daar wordt stevig doorgepakt!

De aanbesteding is overigens gebaseerd op een zogeheten 'Bestek'. In Nederland zouden we dat het Programma van Eisen noemen of het aanbestedingsdocument noemen. Dat document vindt u op deze keurige pagina, net als veel andere interessante informatie.  Het 'bestek' bevat bijvoorbeeld een vrij complete beschrijving van wat een bibliotheeksysteem allemaal moet kunnen: hoe je moet kunnen uitlenen, hoe een lid moet kunnen inschrijven, hoe je titel- of exemplaargegevens muteert maar ook wordt gevraagd naar beschikbare helpdesk en regelingen rond intellectueel eigendom. Het is een document wat ons in Nederland, als wij ook verder kunnen, nog veel van over kunnen nemen. Daar is echt al heel veel denkwerk verricht. Leveranciers zullen echt een tijdje zoet zijn om dit allemaal goed aan te leveren.

Er zijn vijf partijen die ene offerte in deze gunningsfase kunnen aanbieden. Dat zijn:

• Brocade/Cipal
• Infor samen Cevi
• Ex Libris samen met KU Leuven
• OCLC met HKA
• Systematic

Deze vijf kwamen uit een eerdere selectiefase waarin men al moest bewijzen dat men deze klus aan zou kunnen en men een deugdelijk product had dat op hoofdlijnen zou moeten kunnen functioneren.

Observatie 2: Maak onderscheid tussen operationeel en innovatie
Het Vlaams Bibliotheeksysteem maakt onderscheid tussen wat een systeem moet kunnen vanaf de eerste dag  dat het operationeel is wat de ontwikkelagenda is voor de komende jaren. Die ontwikkelagenda is ondergebracht in tien projecten. Die projecten zijn echt superconcreet. Daar kunnen wij in Nederland nog wel wat van leren. Dat heeft ook te maken met het feit dat het Vlaams Bibliotheeksysteem plotseling geen rekening meer hoeft te houden met allerlei verschillende systemen. Het gaat niet meer over koppelen maar over ontwikkeling binnen het systeem.

Projecten in de doorontwikkeling zijn bijvoorbeeld een nieuwe doorontwikkeling op de frontend, een API ter vervanging van het SIP-protocol en de inrichting van de statistiekmodule.

Een ander onderwerp dat ik er graag even uitlicht is  de koppeling met de basisregistratie door de overheid. De Vlaamse bibliotheken maken onderdeel uit van de lokale overheid. Een koppeling met de Gemeentelijke BasisAdministratie (het heet in Vlaanderen het Rijksregister) ligt voor de hand. Als je een lid inschrijft kun je dan automatisch de gegevens overhalen van deze burger. Ook tussentijdse wijzigingen in de GBA zouden op termijn dan doorgegeven kunnen worden. Dit gaat via een koppeling met het platform Magda. Deze koppeling wordt nog niet verwacht bij de oplevering van het Vlaamse systeem maar zeker op niet al te lange termijn beschikbaar komen. 

Observatie 3: Over de kracht van standaardiseren

In het haalbaarheidsonderzoek dat in Vlaanderen is uitgevoerd was al geconstateerd dat het nodig zou zijn om een aantal zaken nog verder te standaardiseren. Een deel van die uitkomsten werd gedeeld op deze bijeenkomst maar ook concreet gemaakt. Zo komt er een standaardlijst met abonnementen die een bibliotheek kan aanbieden. Dat zullen er enkele tientallen zijn en bibliotheek kan zelf bepalen welke echt worden aangeboden aan publiek. De prijs van elk abonnement kan de lokale bibliotheek zelf vaststellen. Het is een standaardisatie die ook in de Nederlandse projectgroep voorbij is gekomen en wellicht ook voorgesteld zal worden. 

Verder werd het proces van inschrijven van leners beschreven en daar werd plotseling zichtbaar hoe handig het is als je maar één lenersbestand hebt. 1 op de 7 inwoners verhuist elk jaar. Soms buiten de eigen gemeente. Hoe handig zou het zijn dat die gewoon 'meeverhuist' naar de volgende bibliotheek. 

Ook werd aangegeven hoe je mededelingen over een lener die ook buiten de eigen bibliotheek leent, zou kunnen doorzetten naar andere bibliotheken of naar het hele netwerk. 

Maar ook bijvoorbeeld een standaardlijst voor de kasverkoop in bibliotheken. Die wordt nu ook door elke bibliotheek apart ingevuld. Nou ja, een hoop kleine dingen dus waar veel mensen op veel plekken toch druk mee zijn. 

Observatie 4: Eén zoekinterface 

Geen onderdeel van de aanbesteding of het Vlaamse Bibliotheeksysteem maar hij kwam toch een aantal keer voorbij: alle Vlaamse bibliotheken gebruiken dezelfde zoekinterface. En dat is eigenlijk toch wel verrekte handig. Want die zoekinterface moet straks gekoppeld worden met het Vlaamse bibliotheeksysteem. En als dat allemaal verschillende leveranciers zijn, krijg je het daar nog knap druk mee. De aquabrowser vervult in Vlaanderen zowel de rol van index als van zoekinterface. De interface is lokaal instelbaar maar alle koppelingen zijn uniform en wijzigingen zijn daardoor voor alle bibliotheken door te voeren. 

In Nederland hebben we wel de index landelijk beschikbaar (NBC+) maar niet de zoekinterface. Als Nederland echt werk wil maken van een landelijk bibliotheeksysteem dan zou ik er een groot voorstander van zijn om ook die zoekinterface te standaardiseren. 

Observatie 6: Hoe de catalogus verdween uit Vlaanderen

Over indexen gesproken. In de aanbesteding wordt ook aangegeven hoe men om wil gaan met de OpenVlacc (ongeveer de NBC+ van Vlaanderen). Het eengemaakt bibliotheeksysteem zal in de beginfase nog kopiëren uit het OpenVlacc. Maar op termijn zal men de OpenVlacc en de titelindex uit het landelijk bibliotheeksysteem in elkaar schuiven. En daarmee verdwijnt in feite de lokale catalogus uit Vlaanderen. En dat is wel bijzonder want in Vlaanderen maakt men nog veel meer werk van catalogiseren. Dat komt omdat men veel minder kan terugvallen op het werk dat in Nederland door de NBD wordt gedaan. In Nederland zien we zelf bijna niet meer hoe efficiënt we dat hebben geregeld. 

Observatie 7: Het gaat niet over de prijs

Tot slot: het gaat in Vlaanderen niet over de prijs van het systeem. Veel gesprekken in Nederland gaan daar wel over. Hetgeen uiteraard het vooroordeel bevestigd dat wij op de penning zijn in Nederland. Dat het daar in Vlaanderen minder over gaat is dat de budgetten van de provincies (die tot nu tot het overgrote deel van de kosten betaalde) worden overgeheveld naar Vlaams niveau. De rekening zal dus wellicht voor het overgrote deel bij Cultuurconnect terecht komen. Nu waren niet alle Vlaamse bibliotheken aangesloten bij die provinciale systemen dus daar zal nog wel iets voor verzonnen zijn, maar in grote lijnen ligt het wel zo.

Er zijn in Nederland ook wel eens mensen geweest die zeiden dat dit geld maar naar het niveau van de KB moest worden getild. Net zoals bij de ebooks is gebeurd met een uitname uit het gemeentefonds. Maar anders dan bij ebooks is er geen standaardbedrag in lokale of provinciale begrotingen te vinden dat gecentraliseerd kan worden. En aangezien het ook niet een directe taak is voor de KB in de WSOB zie ik dat ook nog niet gebeuren. Wie echter de Vlamingen bezig ziet, zal niet kunnen ontkennen dat één bibliotheeksysteem het werk van de KB voor de digitale bibliotheek toch wel eenvoudiger zou maken.

Tot slot: Wat de Vlamingen nog kunnen leren van de Nederlanders
Wij kunnen veel leren van de Vlamingen. Ze flikken dit toch maar mooi en zijn ondertussen gewoon uit de startblokken. Petje af dus voor het team van Johan Mijs. Toch zijn er nog wel een aantal zaken die de Vlamingen weer van ons kunnen leren.

Eén van de zaken die mij opviel is dat het collectie- en catalogiseerproces in Vlaanderen veel minder is gestandardiseerd dan in Nederland. Door de titelaanlevering door de NBD zijn de cataloguswerkzaamheden in Nederland tot een minimum beperkt en variëren we ook nauwelijks meer met alternatieve plaatsingen. Ook het werken met centraal collectioneren is in Nederland eerder regel dan uitzondering. In Vlaanderen staat dat echt in de kinderschoenen.

Tot slot viel mij op dat veel van de verbeteringen in de projecten worden gezocht binnen het bibliotheeksysteem terwijl we in Nederland daar toch al veel meer om heen durven te programmeren. Ik ben er zelf nog niet helemaal uit wat nu beter is. Ik zie het pragmatisme en tempo van de Vlamingen. En ik zie het principiële en de hang naar autonomie over eigen systemen in Nederland.

Het was me een genoegen zo tussen honderd vakgenoten in Vlaanderen te zitten. Collega's waar we in Nederland nog veel plezier van kunnen hebben.

Dank aan u allen daar voor wat u mij leerde en graag tot een volgende keer!

Wie de presentaties van deze bijeenkomst wil zien, kan deze hier vinden.

Hoe ver zijn de Vlamingen eigenlijk met hun bibliotheeksysteem? Een update

Medio vorig jaar schreef een reeks artikelen over onze slimme Vlamingen gasten bij Bibnet die toen net hun onderzoek naar een gezamenlijk bibliotheeksysteem hadden afgerond. Een paar weken geleden was ik opnieuw bij ze op bezoek. Hoe staat het er bij ze voor? Want hun situatie is voor Nederland alleen maar interessanter geworden sinds ook de KB heeft aangegeven een soortgelijk onderzoek te willen doen. Waarbij ik gelijk toegeef dat ik daar mede schuldig aan ben.

Samen met Dennis Eijsten praatte ik bij met Johan Mijs en Peter de Keyser. Zij maken deel uit van het projectteam dat u hierboven ziet.  De uitkomsten geef ik u hieronder.

Praten, praten, praten
Na de afronding van het onderzoek vorig jaar en de bespreking hiervan, is dit voorjaar een groot traject gestart samen met de bibliotheken. Het doel? Nou, vooral goed afstemmen wat precies verwachtingen zijn, bekijken op welke punten en plekken samenwerking mogelijk en nodig is om tot slot te komen tot de opzet van het 'programma van eisen' dat voor de aanbesteding gebruikt kan worden.

Het team van Johan heeft in de afgelopen maanden 14 werkbezoeken, 5 workshops en 6 infosessies georganiseerd. 

In de workshops is bijvoorbeeld gekeken naar welke onderdelen identiek kunnen worden ingeregeld voor alle bibliotheken. Dan gaat het om zaken als: overal een identiek bonnetje,verlengen zonder fysieke aanwezigheid van het boek,  het automatisch over laten gaan van de ene lenerscategorie naar de andere. Dat lijken kleine zaken maar wie zich nu realiseert dat dat tientallen keren apart geregeld is in systemen, ziet ook hoeveel dubbel werk we eigenlijk doen op dit punt. Nou ja, een heel proces dus om dat breed met elkaar te bespreken. 

Dat geldt ook voor het lidmaatschap: hebben we een centraal bestand van leden waarbij we een koppeling kunnen maken met de gemeentelijke basisadministratie of is elk ledenbestand toch echt afzonderlijk van elkaar. Dat staat overigens weer los van wie die leden zijn want ook in een gezamenlijk bestand kunnen leden gewoon lokaal lid zijn. Maar je ziet dat de emotie snel mee kan spelen in zo'n discussie. Toch hebben ze een mooie eerste uitkomst getuige het lijstje hieronder. 

Alles bij elkaar levert dat nu een beeld op van wat de bibliotheken gezamenlijk willen en wat ze zelfstandig willen houden. En dat zijn natuurlijk belangrijk vertrekpunten voor een gezamenlijk systeem en de inrichting daarvan. 

Procesbeschrijvingen

Ook heeft men voor alle voorkomende (geautomatiseerde) processen in bibliotheken schema's gemaakt voor automatisering. Dat zijn tientallen van dit onderstaande schema's 

Ik hoor u denken? Is dat zo belangrijk? Nou, ook hier moet je je realiseren dat er nu tientallen verschillende systemen zijn en in veel van die systemen zijn deze schema's net even anders. Ook dat trek je gelijk in één systeem of het systeem moet in elke vestiging processen anders ondersteunen. 

Exitregeling

Tegelijkertijd met deze informatieronde voor bibliotheken wordt gewerkt aan een exitregeling voor de bestaande systemen. Er zijn nu meerdere leveranciers in Vlaanderen en in het gunstigste geval komt slechts één van de bestaande leveranciers terug in het toekomstige bibliotheeksysteem. 

Ook in Nederland kennen wij de situatie dat de conversie van de ene leverancier naar de andere niet altijd even gemakkelijk gaat. De verliezende leverancier lijkt niet altijd even sportief (de leverancier noemt dit overigens zakelijk). Samen met juristen wordt nu al voor de keus daarom een exitregeling met alle bestaande partijen getroffen.  

Planning

Er wordt dus een hoop werk verzet in Vlaanderen. Nuttig werk. Allemaal voorwerk om de aanbesteding goed en met veel draagvlak in te gaan. Die planning ziet er als volgt uit.

Na de zomervakantie start men met de 'echte' aanbesteding met de publicatie van de opdracht en het lastenboek. Daarna volgt beoordeling en gunningsfase. Begin 2017 zou dan bekend moeten zijn wie in Vlaanderen het nieuwe bibliotheeksysteem gaat leveren. 

Wie hier de voorgestelde planning van M&I tegen aan houdt, ziet dat er een kleine vertraging is gekomen ten opzichte van het destijds gepubliceerde onderzoeksrapport. Maar echt veel is het niet. En dan hebben ze ook nog eens de fusie naar CultuurConnect gedaan in die periode. Men houdt dus flink tempo in Vlaanderen. Ik zie ook hoeveel tijd en aandacht ze er aan besteden om dit goed te doen. 

Saillant detail: de aanbesteding loopt parallel aan het  onderzoek in Nederland. In Nederland worden eind 2016, begin 2017 de resultaten verwacht. In Vlaanderen wordt dan de aanbesteding afgerond. Dat worden dus spannende maanden.

De plaatjes die ik hierboven gebruikt heb, komen uit de presentatie die Johan mij toestuurde en die op een openbare plek staan. Het is nog wel interessant om zijn presentatie nog eens na te kijken. 

En verder? Beperkt IBL in Vlaanderen

We kunnen dus nog veel leren van de Vlamingen en ik ben blij met de kennis die ze delen. Toch zijn er ook zaken die zij wel weer van ons kunnen leren of overnemen.

Zo vond ik het bijvoorbeeld opvallend dat de mate van IBL in Vlaanderen echt van een heel andere omvang is dan in Nederland. Ik ben gewend dat elke provincie transportbusjes heeft en dat in ieder geval binnen de provincie er een zeer frequente uitwisseling van materialen is. Dat is in Vlaanderen nauwelijks het geval: er rijden geen provinciale transportbusjes en ook de processen zijn daar dus veel minder op ingericht.

Vakantiebieb, Ebookplatform en WAAS naar Vlaanderen?

Ook op het gebied van ebooks kijken de Vlamingen met enige jaloezie naar Nederland. Hoewel het ons misschien nog steeds niet snel genoeg gaat, staat er ondertussen toch maar mooi een Vakantiebieb en Ebookplatform voor alle bibliotheken. Daar is door velen jaren hard voor geknokt, er is zelfs een uitname uit het gemeentefonds voor gedaan. Maar in vergelijking met andere landen begint Nederland echt koploper te worden op dit gebied. Zouden we de Vakantiebieb en het ebookplatform niet samen met de Vlamingen kunnen exploiteren?

Verder hebben alle bibliotheken in Vlaanderen nog lokale of provinciale CMS-systemen voor hun websites. In Nederland werkt een ruime meerderheid van bibliotheken met de gezamenlijke Website As A Service (WAAS). Ik kan me voorstellen dat dat in combinatie met het gezamenlijke bibliotheeksysteem in Vlaanderen dat ook nog wel interessant kan zijn. 

Beter een goede buur dan een verre vriend?

Voor mij en Dennis was het weer een leerzaam dagje in Brussel. Zo zie je maar, goede informatie is soms dichterbij dan we denken. Laten we die Vlamingen maar koesteren als goede buren. Volgens mij zit er nog veel samenwerking in het vat.

De bibliotheeksystemen zijn dood! Leve het bibliotheeksysteem! (tenminste... in Vlaanderen) : deel 4, slot en driepuntenplan voor Nederland

De afgelopen dinsdag bivakkeerde ik een dagdeel in Brussel, in het  het hoofdkwartier van het Vlaams bibliotheekwerk.  Johan Mijs en Peter de Keyser van Bibnet hebben mij collegiaal uit de doeken gedaan hoe alles is gelopen rondom het onderzoek 'Haalbaarheidsstudie consolidatie bibliotheeksystemen'. Waarvoor dank heren.

Provincies als sturende kracht, bestuurlijke hervorming als vliegwiel
Wat mij helder werd is dat in Vlaanderen de provincies samen met Bibnet het initiatief hebben genomen om dit onderzoek uit te voeren. Voor de goede orde: in Vlaanderen kent men geen PSO's maar zijn een deel van de taken die PSO's uitvoeren ondergebracht bij provincies.

Echter nadat het onderzoek begonnen was, kwam de Vlaamse minister met een stevige bestuurlijke hervorming die het aantal taken van provincies drastisch gaat terugbrengen. Het bibliotheekwerk hoort daar ook bij. Het onderzoek was hierbij een geluk bij een ongeluk.  De uitkomsten vallen dan ook prima in te passen in het Vlaamse beleid. .

Premie op samenwerking

Bibnet hoopt zelf dat er nog een soort stimulans komt voor samenwerken. Er was al een financiële stimulans om aan te sluiten bij het provinciale systeem en de Bibliotheekportalen catalogus die nu draait in 275 bibliotheken. Nu lijkt er ook een stimulans te komen op regionale samenwerking, regiobibliotheken zeg maar. Dat lijkt me inderdaad een aantrekkelijke gedachte. Zeker als je weet dat je het aantal koppelingen - en dus kosten - hier flink mee kunt beperken. 

Eén jaar bouwen, drie jaar implementeren
Maar het grote voordeel dat Johan en Peter zien in deze ontwikkeling is die van versnelling van innovatie. Met hun eigen woorden: 'we kunnen nu één jaar bouwen en daarna hebben we drie jaar nodig voor implementatie.  Dat is te langzaam. Het tempo van implementatie moet flink omhoog'. Ik denk dat dat zeer herkenbaar is voor Nederland. Landelijk is men net gestart met de uitrol van de NBC+  en daar drie jaar voor uittrekken lijkt nog een optimistische planning. Dus ook bij ons zou het tempo danig omhoog kunnen.

En daarmee eindigen we de inhoudelijke bespreking. Rest de vraag: Wat zouden we in Nederland kunnen?

Ik geef u een driepuntenplan.

Punt 1: PSO's 'Kraak het Vlaamse plan!'
PSO's zijn in Nederland het equivalent van de provinciale systemen in Vlaanderen. In Nederland werken PSO's eendrachtig samen en hebben ze ook een mooi ICT-platform waar contactpersonen van de Digitale Bibliotheek elkaar ontmoeten. Ik zou zeggen: Zet daar het Vlaamse onderzoek maar eens flink op de agenda, nodig de jongens en meisjes van Bibnet en M&I maar uit en kraak het Vlaamse plan.

Misschien is het Vlaamse plan een voorbeeld. En zo niet, dan scherpt het in ieder geval de gedachte wat dan wel voor Nederland interessant zou kunnen zijn.

Bedenk echter wel: in Vlaanderen komt een systeem voor 6 miljoen inwoners. Leg mij uit waarom dat ook niet gelijk voor Nederland zou kunnen werken? Als we dat doen worden we een speler op internationaal niveau. Worden onderhandelingsposities dan niet in één keer veel sterker?

Dus bespreken maar daarna toch vooral aan de slag.

Punt 2: KB 'verbind lokaal, provinciaal en landelijk in de roadmap'
Voor de KB zou ik zeggen dat het interessant wordt om aan te schuiven bij de tafel van PSO's als daar de Vlamingen komen vertellen. Want de ontwikkeling die PSO's wellicht kiezen zou naadloos kunnen worden ingevlochten in de  roadmap die de KB voor het land gaat maken. Dit gaat gebeuren met zogeheten gesprekstafels. En daarmee ontstaat ook in Nederland een momentum om grote stappen te maken in de versnipperde ICT.

En voor de KB geldt natuurlijk: zorg voor een vervolg op het Pleiade-rapport maar neem dan gelijk de uitkomsten van het Vlaamse rapport mee. En zorg vooral dat dit onderzoek aansluit bij de stappen van de PSO's.

Punt 3: Overheden 'Zet een premie op samenwerking'
De ICT wordt een stuk overzichtelijker met minder systemen. Ik denk dat als we landelijk gaan kijken wat alle bibliotheken en de KB samen betalen aan onderlinge koppelingen, dat we schrikken van het bedrag. Daar valt winst te behalen met minder systemen. Daar hebben overheden die als opdrachtgever gelden zeker invloed op. Zij kunnen samenwerking belonen met een eenmalige premie.

En samenwerking gaat uiteraard niet alleen over systemen maar ook over harmonsatie van processen, dienstverlening en tarieven. Kijk, en dan zitten we weer midden in de Nederlandse discussie over de Nationale BibliotheekPas.  Ik zou zeggen: zet op alle bestuurslagen een premie op samenwerking. Misschien een mooi agendapunt als de drie bestuurslagen toch een keer moeten bijpraten over bibliotheekwerk.

En met die drie punten, sluit ik een blogreeks af waar ik Johan en Peter van Bibnet bedank voor hun input en Karin Zwiggelaar van M&I voor de nodige correcties en aanvullingen. U hebt huiswerk en voor mij breekt bijna de vakantie aan. Het is weer goed verdeeld.

Foto: Eduardo Arcos