De vijf dossiers waar het bibliotheekwerk dit najaar mee te maken heeft

De vakantie is voorbij. Iedereen is weer aan de slag. En Nederland stortte zich maar direct in een kabinetscrisis doordat de NSC-bewindslieden zich terugtrokken. Op moment van schrijven is de situatie dat het ministerie van Eppo Bruins tijdelijk wordt waargenomen door klimaatminister Sophie Hermans en dat men op zoek is naar een vervanger van BBB-huize. Maar wat staat er verder op de rol voor bibliotheken? Ik legde mijn oor te luister in de wandelgangen en kwam tot minimaal vijf dossiers die dit najaar voorbij zullen komen.  

Dossier 1: Bibliotheekwet: Proces en inhoud

Tja, zo’n kabinetscrisis en gerommel op een ministerie is nooit handig voor een wetswijziging. Want  die wetswijziging stond op het punt om via de ministerraad en de Raad van State naar de Kamer te gaan. En als de wetswijziging nu voor het verkiezingsreces alvast naar de Raad van State kan, dan kan die na verkiezingen door naar de Kamer. Dan is het verkiezingsreces slim gebruikt. Maar ja, toen kwam die tweede kabinetscrisis. Mensen die het kunnen weten zeiden dat de vorige minister nog maar een paar dagen verwijderd was van ondertekening van de wetswijziging en dat deze dan naar de ministerraad zou kunnen. Dat ligt nu weer even stil. Het wordt dus spannend of de wet naar de ministerraad gaat voor het verkiezingsreces. Daarbij komt dat iets niet zomaar in een minsterraad komt, maar dat er ook nog een ‘onderraad’ is die weer eerder vergadert. We gaan zien of het lukt. Aan het onderwerp ligt het niet. Dat is absoluut niet controversieel. Als het niet voor het reces naar de Raad van State gaat, levert dat minimaal enkele maanden vertraging op in de behandeling van de wet. 

Wie doortelt komt tot de conclusie dat de kortst mogelijke ingangsdatum van de wet is nog 1 juli 2026 is maar 1 januari 2027 wordt wel steeds realistischer. Dat zou dan betekent dat 1 januari 2028 de gemeenten samen met bibliotheken een meerjarenplan moeten hebben gemaakt. 

Inhoudelijk kunnen we ook nog wel wat van de wet zeggen. De 'urennorm' van één vestiging die 15 uur per week professioneel geopend is, zal niet in de wet staan. Die vestiging blijft wel staan maar het aantal uren verdwijnt. Die is gesneuveld bij de internetconsultatie en zal vervangen worden door een meer kwalitatieve norm. Minder hard maar wel passend bij de lokale situaties. Hoe dat beschreven zal worden is op dit moment nog een goed bewaard geheim.

Daarnaast is de verwachting dat er een onderdeel is toegevoegd aan de bibliotheekwet die de Bibliotheek op school  en Boekstart tot een verplichting zal maken. Dit vloeit voort uit de structurele rijksmiddelen die hiervoor beschikbaar komen. Verderop zal ik ook stilstaan bij wat er gaat gebeuren om die extra middelen bij bibliotheken te krijgen. 

Dossier 2: Normenkader/Streefwaarden en handreiking VNG

Iets wat ook al lang in de pijplijn zit en wat we nog niet hebben gezien is het definitieve normenkader en de handreiking van VNG. In die handreiking zou het normenkader verwerkt worden. KWINK, die de handreiking voor VNG maakt, heeft een eerste concept klaar en dat circuleert bij experts voor commentaar. Tja, hoe doe je dat, een handreiking maken voor een wetswijziging die er officieel nog niet is? Dan werk je dus met de teksten die er tot nu toe zijn. En die kunnen dus nog wijzigen. De definitieve handreiking van VNG kan dus ook echt pas in de loop van 2026 beschikbaar komen, pas als het parlement het heeft goedgekeurd. Maar mijn verwachting is dat er in het late najaar wel een concept-handreiking zal komen op basis van de wetswijziging die naar de Kamer gaat. Daarmee kan iedereen zich al wel voorbereiden op het proces dat volgen moet nadat de wet is goedgekeurd.

Het normenkader zal onderdeel uitmaken van de handreiking maar zal wel anders gaan heten. Omdat het geen normen zijn die verplichtend zijn zal het een andere naam krijgen. Denk aan iets als: streefwaarden. Ook is de verwachting dat een aantal ‘streefwaarden’ nog aangepast zal worden met meer recente cijfers. Denk dan bijvoorbeeld aan de financiële getallen. 

Dossier 3: Verkiezingen en onderzoek naar gratis bibliotheekabonnementen

En dan de olifant in de kamer die alles overhoop gooit: op 29 oktober hebben we gewoon extra landelijke verkiezingen. We zagen bij de behandeling van de bibliotheekwet al dat het verkiezingsreces wellicht wat vertraging kan betekenen voor de bibliotheekwet. Maar het betekent ook dat er – opnieuw – allerlei verkiezingsprogramma’s komen. In veel van die programma's zullen bibliotheken wel weer genoemd worden. De VOB volgt dat altijd keurig en zal het ongetwijfeld opnieuw keurig op een rij zetten. Maar ik vermoed dat het gratis bibliotheeklidmaatschap voor volwassenen wel in een aantal verkiezingsprogramma’s zal staan. 

Het ministerie is – mede op eerder aangeven van de Kamer - een traject gestart om te onderzoeken op welke wijze bibliotheken hun bereik en gebruik kunnen vergroten bijvoorbeeld door een gratis lidmaatschap of hoe ieder kind automatisch lid kan worden. Beiden zijn overigens ook doelen van het bibliotheekconvenant. 

In de zomerperiode zijn hiervoor meerdere onderzoeksbureaus benaderd en binnenkort zal bekend worden wie dit zal gaan uitvoeren. Ik heb de uitvraag van het ministerie gezien en dat wordt een goed en slim onderzoek waar veel aspecten in benoemd gaan worden rondom het lidmaatschap. Als de sector slim is, gaan ze daar handig gebruik van maken. Eind dit jaar zou er een onderzoeksrapport moeten liggen. Maar in de wandelgangen horen we er vast al eerder wat van.  

Dossier 4: Middelen voor de IDO’s

Een lastig onderwerp is nog de financiering van de IDO’s. De IDO’s worden gefinancieerd via een specifieke uitkering en het huidige kabinet had besloten die af te schaffen en de bedragen over te hevelen naar gemeenten met een efficiencykorting van 10%.  De Kamer ging daar wat betreft de IDO’s in een debat met toen nog staatssecretaris Szabo niet mee akkoord. Op donderdag 3 juli stemde de Kamer voor een motie van Barbara Kathmann van GroenLinks-PvdA waarin de korting op de IDO’s niet doorgaat. In deze motie stelde Kathmann dat de IDO’s een succes zijn en dat het niet zo kan zijn dat er nu door de overheveling van de specifieke uitkering naar de gemeenten er gekort gaat worden op dit bedrag. 

Ze deed toen de volgende oproep:

• verzoekt de regering om structureel extra middelen beschikbaar te stellen aan gemeenten voor de uitvoering van de Informatiepunten Digitale Overheid (IDO’s) door bibliotheken, en dit voor de komende jaren te dekken uit de vrij te besteden middelen ten behoeve van betere overheidsdienstverlening,
• verzoekt de regering om een voorstel uit te werken dat tenminste de huidige kosten en jaarlijkse indexering van de IDO’s dekt en dit te verwerken in de begroting van het komende jaar

De motie haalde een meerderheid in de Kamer en daarmee is dit de facto een feit. Sterker: de motie roept op het bedrag ook te indexeren. Dat was tot op heden nog niet het geval. 

Toch is het nog niet een gelopen race met de financiering van de IDO’s.  In de beleidsbrief van staatssecretaris van Marum wordt gemeld dat hierover in Q4 van dit jaar afspraken moeten worden gemaakt met gemeenten. Dat is dus nog helemaal niet rond. Als de spuk wegvalt, valt ook de wettelijke verankering weg voor de bibliotheek. Gemeenten kunnen dan zelf verzinnen wat ze willen. En niemand die zich er dan nog officieel landelijk om bekommerd. Het gaat dus om verankering en financiering. In de wandelgangen hoor ik wel dat het hier om een grote mix van belangen gaat. Zowel ambtelijk als politiek. Op 2 oktober vindt het Kamerdebat hierover plaats, nog net voor het verkiezingsreces. Dat wordt dus een belangrijk debat om te volgen en de VOB roept bibliotheekmensen ook op om daarbij aanwezig te zijn.  Hier kun je je aanmelden om het debat te volgen. Hier kunt u zich aanmelden om bij het debat te zijn. 

Dossier 5: Extra middelen Bibliotheek op school en Boekstart

Vlak voor de zomer werd bekend dat er € 50 miljoen structureel beschikbaar komt voor Bibliotheek op school en Boekstart. Daarbij is € 25 miljoen gereserveerd voor het onderwijs en € 25 miljoen voor bibliotheken. De regeling zal structureel ingaan per 2027. Maar omdat de huidige regeling afloopt per 1 juli 2026, zal de huidige regeling een voortzetting kennen van een half jaar. Dat zou betekenen dat je er als bibliotheek op mag rekenen dat je over de tweede helft van 2026, hetzelfde bedrag kunt krijgen als over de eerste helft van 2026. En ik verwacht dat dat bedrag dan ook weer via Stichting Lezen beschikbaar komt. 

Hoe de middelen van 2027 en verder verdeeld moeten worden over bibliotheken zal dit najaar ook een gespreksonderwerp worden tussen het ministerie en de landelijke partners Stichting Lezen, VOB, KB en SPN. Wie het geld gaat uitkeren aan bibliotheken is nog niet helemaal duidelijk. Wel is duidelijk dat de middelen rechtstreeks naar de bibliotheken zullen gaan. Maar hoe doe je dat? Is dat gewoon een bedrag per leerling in je werkgebied of is dat een bedrag per leerling met scholen waar je een contract mee hebt? En hoe maak je zo’n regeling nou zo aantrekkelijk mogelijk zodat scholen graag instappen? Daar mogen een paar knappe koppen zich de komende maanden over gaan buigen. Die regeling zal namelijk in het voorjaar 2026 wel klaar moeten zijn om in 2027 ingezet te kunnen worden. Ook dat gaat dit najaar dus al lopen.

Een spannend najaar

Er zijn nog steeds mensen die denken dat werken in een bibliotheek een rustig baantje is. Wie de dossiers ziet waar het om gaat dit najaar, ziet dat bibliotheken in het midden van de samenleving staan en politiek ook zo gezien worden. Het zijn dynamische organisaties met groot maatschappelijk rendement en grote politieke relevantie. En dat met een clubje van zo'n 7.000 medewerkers en zo'n 30.000 vrijwilligers. 

Werk aan de winkel dus. Duidelijk is dat vakantie voorbij is, dat het land zicht stortte in een politieke crisis en dat bibliotheken rustig maar gestaag verder werken. En dit zijn dus dossiers die daar dit najaar bij horen en wat we er in de wandelgangen over kunnen horen. U kunt er geen rechten aan te ontelenen. Maar we hoeven ons niet te vervelen. Terwijl de rest van het land kibbelt, gaan wij volle vaart vooruit. Voor een land dat een leven lang ontwikkelen verdient. 

Hup aan de slag en veel succes!

Over brandgevaar en lucifers… Handreiking VNG : Deel 6, epiloog

 

En zo sloot Van Swelmen het verhaal af. Op zijn eigen wijze draaide hij er een eind aan. En Ottavio reageerde terecht: En is dit het dan? Nee, dit kan het eind niet zijn.

Op de eerste plaats: het VNG-rapport op zichzelf is geen slecht rapport. Natuurlijk, ik heb er wel wat over op te merken. Maar het meest beroerde van het rapport is de timing. Om mij heen krijgen vele bibliotheken bezuinigingen aangezegd. Her en der in het land verdwijnt zelfs een hele bibliotheek en zal er straks geen bibliotheek meer zijn in een gemeente. Forse bezuinigingen waarbij de bibliotheek soms vraagt naar welke beleid er zit achter bijvoorbeeld die bezuiniging van 50%. Waarop een wethouder dan zegt: die 50% ís ons beleid. Met zo’n antwoord is geen dialoog mogelijk.

Het VNG-rapport en de bezuinigingen zijn twee verschillende verhalen en ik snap ze allebei. Het grote venijn is natuurlijk dat het VNG-rapport gebruikt wordt om bezuinigingen te rechtvaardigen. En zo wordt een rapport waar je een goede dialoog over zou kunnen hebben plotseling een document om de mond te snoeren.

Tegelijkertijd is dit voor bibliotheken niet het moment om het hoofd te laten hangen. Maar belangrijk is om het VNG-rapport en de bezuinigingen wel uit elkaar te trekken. Het VNG-rapport pleit voor landelijke samenwerking voor de digitale bibliotheek. En dat is een beweging die ik bibliotheken én PSO’s zie maken op dit moment. Hoe lastig ook, er is niemand die het betwist. De overeenkomsten zijn hier veel groter dan de verschillen. Leg het vergrootglas dus op die overeenkomsten.

Voor het overige moeten we inderdaad bezuinigingen invullen. Naar eer en geweten en soms met een : “tot hier en niet verder”. We hebben de plicht om nu de maximale samenwerking op te zoeken in regionale, provinciale en landelijke bibliotheeknetwerken. Waar het nog efficiënter kan, moeten we het efficiënter maken. En in onze eigen gemeenten hebben we de plicht om optimaal samen te werken met culturele en maatschappelijke instellingen.

Maar goed, met die constatering wringt het VNG-rapport natuurlijk wel. VNG komt met een mooi theoretisch verhaal dat natuurlijk haaks staat op de praktijk van forse bezuinigingen. Daarmee is VNG als iemand die waarschuwt dat je toch langzaam dat houten huis moet verlaten vanwege brandgevaar. Waarna sommige gemeenten al met lucifers klaar staan…

Hou ze weg bij de lucifers is het enige dat ik kan zeggen…

Foto: The Knowles Gallery

Van Swelmen en de geheime voorbereiding in Oppendam… VNG-handreiking : deel 5 en slot

De immer erudiete directeur van de Bibliotheek in Oppendam had de noeste directeuren van onze landelijke clubs uitgenodigd voor een werkbezoek aan Oppendam. Dit als voorbereiding op de VNG-bijeenkomsten. Wij schuiven aan bij de genoeglijke after-party in Café Het Duifje.

“Van Swelmen, je hebt geen woord te veel gezegd. Je bent een voorbeeld voor de branche!” zei Ap de Vries (VOB) monter en hij hief het glas. “Oppendam is een toonbeeld voor de digitale ontwikkelingen” haastte Diederik van Leeuwen (Bibliotheek.nl) te zeggen. “En natuurlijk zal het ministerie van OC&W u weer noemen in haar brieven” besloot Maria Heijne(SIOB) de rij met loftuitingen.

“Zo, ik denk dat jullie nu goed voorbereid zijn voor de VNG-bijeenkomsten. Als Diederik nu weer flitsend presenteert over de digitale ontwikkelingen, Maria een mooi verhaal houdt over mensen in ontwikkeling en Ap over contemplatief lezen vullen jullie elkaar mooi aan. En ik neem aan dat jullie alle goede ideeën meenemen naar het Haagse en nooit meer iets zelf verzinnen. Want wat goed is voor Oppendam is ook goed voor het land! Tempo, regie en focus….. op het glas!” bulderde Van Swelmen.

Na nog enkele glazen tempo, regie en focus kwamen er toch wat barstjes in de eensgezindheid. “Diederik, ik heb nu wel lang genoeg gewacht op die landelijk infrastructuur. Hoe lang gaat dit nog duren?” zegt Ap de Vries (VOB) met een duidelijk verhit gemoed. “Als het nog langer duurt roep ik de bibliotheken om aan te sluiten bij onze Vlaamse gasten van Bibliotheek.be.!”

Dan slaat Maria Heine met de vuist op tafel. “Maar Ap dat kan toch niet de bedoeling zijn! En ik ga dat ook niet toestaan. Ik heb al geregeld dat het ministerie van Defensie om dat te voorkomen. Het leger heeft zich al verschanst aan de Belgische grens.” “Wat zullen we nou krijgen?” zegt Ap de Vries. “Jij wilt toch ook een competitieve kenniseconomie? Of ben je daar plotseling tegen, Maria?” “Leg mij geen woorden in de mond, Ap! Ik kan zelf mijn mening wel formuleren” kaatst Maria terug. “Natuurlijk ben ik voor die kenniseconomie. Het is dan ook niet voor niks dat ik ook het ministerie van Verkeer en Waterstaat al heb gevraagd om Bibliotheek.nl te helpen met de aanleg van de digitale snelweg. Zij zeggen dat ze al zijn begonnen met de milieueffectrapportage”.

“Jongens en meisjes, doe toch niet zo overspannen!” sust Diederik. “We hebben alleen een klein beetje vertraging. Als jullie je er niet continue mee zouden bemoeien waren we echt allang klaar geweest! Dankzij Maria moet ik nu óók al overleggen met het ministerie van Verkeer en Waterstaat! Alsof ik al niet genoeg heb aan al die bibliotheken van Ap die mij brieven schrijven over de brieven die ik hun gestuurd heb over de brieven ik hun heb gestuurd als antwoord op door hun gestuurde brieven.” “Geen kwaad woord over mijn bibliotheken” zegt Ap. “Hun belang is mijn belang. Hun brief, is mijn brief. Het is hun goed recht om juridisch goed te kijken naar de voorwaarden.” “Wat ouderwets, een brief” zegt Maria. “Kennen ze geen e-mail dan? En trouwens, ik heb het ministerie van Justitie ook gevraagd naar die voorwaarden te kijken. Zij vinden daar ook nog wat van.” “Nee, toch?” verzucht Diederik. “Niet ook nog het ministerie van Justitie!”.

“Dit wordt niks meer” zegt Ap. “ Ik stuur nu een brief naar alle bibliotheken om aan te sluiten bij Bibliotheek.be” en Ap maakt direct aanstalten om op te staan van zijn barkruk. Diederik duwde Ap terug en trok de bril van Ap’s neus en trapte hem demonstratief kapot. Maria riep dat Diederik daar mee moest stoppen: “in naam van het ministerie”! Op eigen initiatief voegde Maria daar haar handtas aan toe en sloeg die op het oog van Diederik. Waarna Diederik met zijn hippe stappers – speciaal aangeschaft voor het werkbezoek - vol op de linkerteen van Maria ging staan.

De avond viel over Oppendam. Voor de onoplettende toeschouwer verlieten drie directeuren eensgezind café Het Duifje. Eén zonder bril, één trok telkens het been bij en één had een blauw oog. De goede verstaander wist echter dat de verschillende belangen weer uitstekend verdedigd waren.

“Hé, Van Swelmen!” riep de barman van Het Duifje. “Je moet nog betalen!” “Ik stel voor dat we deze inname dit betalen met een uitname uit het gemeentefonds” kaatste Van Swelmen terug." 

En natuurlijk straalden Diederik van Leeuwen, Ap de Vries en Maria Heijne op de VNG-bijeenkomsten. Goed voorbereid. Onze dappere en onvolprezen boegbeelden van onze landelijke clubs. En niemand zou ooit het geheim weten van hun succes.

Foto: Zitona

Even Nederland met Canada vergelijken.... Handreiking VNG : deel 4

In het VNG-rapport wordt melding gemaakt van een rapport over de Canadese bibliotheken. Dat voorbeeld is zeer lezenswaardig. De uitkomsten worden door VNG wel wat uit z’n verband gerukt en uitvergroot.

Uitmuntend lobbydocument

Op de eerste plaats. Het is een uitmuntend lobbyrapport van de Canadese bibliotheken waarin zij hun succesverhaal verhaal vertellen over de periode 2000 tot 2009. Zij leggen uit dat de bibliotheekleden de bibliotheek veel vaker zijn gaan gebruiken. VNG verklaart dat dit vooral komt door eBooks. Kijkt u even mee of u dezelfde conclusie trekt.

In bovenstaande tabel ziet u de gebruikscijfers van de bibliotheek. U kunt inderdaad zien dat het aantal internet visits flink gestegen is. Of dit echter uitleningen van eBooks zijn of gewoon bezoekers van de website vermeldt het onderzoek niet. Maar knap gedaan is dit staaltje statistiek wel. Want heeft u snel zo’n staatje van uw eigen bibliotheek paraat? 

Ook een mooi plaatje is bovenstaande. Dat toont aan waar het geld naar toe is gegaan. In de samenwvatting van het rapport wordt verwezen naar deze uitkomsten om aan te tonen dat er vooral meer eBooks zijn geleend. Het staatje toont echter aan dat er vooral meer geld is gegaan naar audiovisuele materialen. En daar gaat waarschijnlijk dus vooral om DVD’s. En overigens: uitgaven wil nog niet zeggen dat daar ook het gestegen gebruik zit. Maar knap gedaan is dit staaltje statistiek wel.

In het hele rapport wordt niet aangetoond dat er een substantieel aantal ebooks wordt uitgeleend. Wat geteld is zijn databaseraadplegingen en websitebezoekers.

VNG vertaalt deze resultaten met de alinea:

In enkele andere landen is het lenen van e-books al zeer populair. De Canadese bibliotheken beschikken reeds over een groot aantal titels die uitgeleend kunnen worden. Uit een onderzoek in opdracht van de Canadese bibliotheken is gebleken dat het gebruik van de bibliotheek door de leden het afgelopen decennium met maar liefst 45% is gestegen. De opleving van het bibliotheekgebruik wordt grotendeels toegeschreven aan de uitleningen van e-books.

Met alle respect maar ik meer informatie nodig dan het aangehaalde rapport om dat te kunnen concluderen.

Wat niet wordt vermeld door VNG

Waar echter niemand over rept is bovenstaande statistiekje waaruit blijkt dat de Canadese gemeenten in dezelfde periode ongeveer 50% meer zijn gaan uitgeven aan openbare bibliotheken. Altijd aardig om te goochelen met statistieken.

Maar dit Canadese rapport is zeker een aanrader voor de VOB. Snel zo’n rapport opstellen voor onze eigen branche. Zorg dat je zelf je beeld maakt voordat een ander het doet. En dat is misschien nog wel de sterkste les die we kunnen leren van de Canadese bibliotheken.

Van Swelmen
Zo, en daarmee gaan we de inhoudelijke behandeling van het rapport afsluiten. Helemaal het einde? Nee, dat niet. De heer Van Swelmen, directeur van Oppendam, overweegt nog gevoelige informatie te verschaffen. over de rol die hij speelde bij de totstandkoming van de VNG-bijeenkomsten. Maar om eerlijk te zijn moet hij nog over de streep getrokken worden. Hij twijfelt namelijk nog. Dus spoor hem aan om zijn geheime informatie prijs te geven!

Wie rolt wie het eerst? VNG-handreiking : deel 3

Een heikel punt in de plannen van de staatssecretaris en de VNG gaat over de inkoop van digitale content. De staatssecretaris heeft voorgesteld om hiervoor vanaf 2014 een oplopend bedrag hiervoor beschikbaar te stellen. Dit bedrag zal vervolgens weggehaald worden bij de gemeenten, de zogeheten uitname uit het gemeentefonds. De hoogte moet hiervoor in 2013 vastgesteld worden.

Wie rolt wie het eerst?
Vooropgesteld: zo'n budget voor digitale content vind ik een hele goede stap. Vooral doen dus. De praktijk zal echter wat weerbarstiger zijn.Deze uitname kent een aantal spelers: het ministerie van OC&W, VNG, de gemeenten, de VOB en de bibliotheken en de uitgevers. En om eerlijk te zijn komt dit hele spel op mij over als: wie rolt wie het eerst. Kijk maar even mee.

Het ministerie
Voorgesteld wordt een uitname per 2014. Om dit te kunnen regelen moet de nieuwe bibliotheekwetgeving nog wel even door de kamer. Gezien de verkiezingen en een eventueel lange formatie zou alles wel eens wat in de vertraging kunnen komen. Daarnaast is sterk de vraag welk bedrag nodig is? Het ministerie gaat niet inkopen. Dat gaat naar alle waarschijnlijkheid de VOB doen. Helder voor mij is dat het ministerie er alles aan zal doen om per 2014 een bedrag weg te halen bij de gemeenten.

VNG
VNG speelt een dubbelrol in dit verhaal. Zij onderhandelt namens de gemeenten met het ministerie over de uitname. VNG is in principe akkoord met een uitname maar geeft tegelijkertijd aan dat er voorlopig dubbele kosten zullen zijn: dus digitale content én boeken. VNG zal in de onderhandeling aangeven dat OC&W de kost voor de baat uit zal moeten laten gaan: eerst zien dan geloven. Tegelijkertijd adviseert VNG nu gemeenten al om afspraken te maken met bibliotheken over die digitale content. Met andere woorden: bibliotheken gaan lokaal collectiebudget inleveren ten gunste van landelijk collectiebudget.

De gemeenten
Een gemiddelde gemeente zal pas in actie komen als OC&W zijn afspraken nakomt en de VOB goede content weet in te kopen. Tot die tijd zal een gemeente kiezen voor de belangen van een lokale bibliotheek. Alles zal dus afhangen van het moment dat OC&W de uitname uit het gemeentefonds dus doorzet. En dat hangt weer af van wat VNG uitonderhandelt.

De VOB en de bibliotheken
De VOB zal naar verwachting de inkoop van digitale content doen. Net zoals de inkoopcommissie nu doet. Die inkoopcommissie krijgt een netelige opdracht: hoe succesvoller zij kunnen inkopen, hoe hoger de uitname uit het gemeentefonds zal zijn. De lokale bibliotheken zullen naar mijn gevoel dezelfde strategie volgen als de gemeenten: zolang mogelijk een lokaal collectiebudget overeind houden. Die 20 eurocent per inwoner die nu al betaald werd, werd door velen al als een hele bedrag beschouwd. Niet dat men niet meer wilde afdragen maar het zijn gewoon lastige tijden en men is tot nog toe niet verrast over de kwaliteit van de inkoop.

Uitgevers
Linksom of rechtsom staan de uitgevers altijd aan het eind van de lijn. Of ze gaan het geld rechtstreeks krijgen van de bibliotheken of via een U-bocht via de VOB. De uitgevers kunnen rustig afwachten. Die hoeven dus niet zoveel in hun huidige gedrag te veranderen.

Dans om het geld…
En zo danst iedereen om het geld. Bij mij versterkt deze hele constructie het gevoel dat er vóór 2014 geen structurele beweging komt. En dat is natuurlijk jammer. Jos Debeij riep al eerder dat bibliotheken dan misschien ook beter kunnen gaan zoeken naar content waarvoor men niet zo ingewikkeld hoeft te onderhandelen. Steek in op Koninklijke Bibliotheek met hun digitale bronnen of zorg dat je met de NOS toch snel alle items van Jeugdjournaal of Klokhuis te pakken krijgt.

En in die zin kun je je afvragen of deze dans om het geld niet veel te veel aandacht krijgt. Misschien moeten we maar eens op zoek naar een andere danspartner dan de uitgevers. Is die hele uitname misschien wel helemaal niet nodig.

Foto: Stéfan

Dag Marc, dag Marianne, dag Erwin…. Handreiking VNG : deel 2

 

Zo, na alle aardige woorden van gisteren, gaan we de handreiking van VNG nu maar eens bekritiseren. Want VNG creëert op een aantal punten wel een volstrekt eigen werkelijkheid.

Nou, nou, Deckers, ben je weer niet wat te absoluut? Om eerlijk te zijn: ik ben net zo absoluut als de staatssecretaris en de VNG.

De handreiking zegt namelijk zes keer:
“De provincies spelen geen rol in de digitale bibliotheek”.

Er staat niet: “de provincies zullen op lange termijn een kleinere rol spelen”. Nee, er staat: “de provincies spelen geen rol” Ja, een stukje implementatie zit er nog wel in maar daarna houdt het op.

Het VNG praat hier klakkeloos de staatssecretaris na die dit in zijn brief aan de Tweede Kamer ook meldt.

De afgelopen tien jaar heb ik me al ingezet voor de digitale bibliotheek. En jawel, ik werk op provinciaal niveau. Tien jaar lang heb ik niet van iemand gehoord dat de rol die we speelden geen goede zou zijn. Sterker nog, we kregen de ene loftuiting na de andere. Dit wordt dus ook over mij gezegd. En bedankt.

En mijn gedachten gaan naar al die mensen die ik ken bij provincies die zich inzetten voor de digitale bibliotheek. En in gedachten neem ik vast afscheid: ze hebben geen rol meer. Dag Marc van der Meulen, dag Marianne Elsjan, dag Diane Berghuis, dag Erwin Dekker, dag Leendert den Heijer, dag Mada Miessen, dag Bertus Douwes, dag Annet Knol, dag Jeroen van Beijnen, dag Johan Hoenink en zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Allemaal goede gasten die het bibliotheekwerk dragen. En allemaal werkzaam op provinciaal niveau.

Een cruciale misser is de ontkenning dat het bibliotheekwerk een keten is waar alle drie bestuurslagen een taak hebben. Waar op alle drie lagen goede mensen zorgen dat overal de verbindingen worden gemaakt. En ontkend wordt ook dat die provinciale netwerken vaak in opdracht werken van lokale bibliotheken.

En natuurlijk is internet niet iets dat zich alleen laat regelen op provinciaal niveau. Maar evenmin laat zich dit alleen regelen op lokaal niveau of zelfs op landelijk niveau.

VNG en OC&W hadden er beter aan gedaan om te kijken waar de successen van samenwerking de afgelopen jaren lagen. En vervolgens lessen trekken uit wat dat betekent voor de aansturing Resultaten uit het verleden zijn geen garantie maar geven wel een indicatie van waar iets goed werkt.

Wrang is dan ook dat op bladzijde 42 van de handreiking de Bibliotheek Enschede als best practise wordt genoemd en dat daarbij de VNG de Overijsselse Bibliotheek Dienst bedankt voor haar inzet voor de digitale bibliotheek. Om vervolgens weer te roepen dat de provincie hier niet nodig is. Mijn advies: volg het resultaat, sluit daarbij aan en maak gebruik van de dynamiek die er op vele plaatsen is.

Maar nee, liever heeft men absolute uitspraken.

Foto: Admittance

Over wat we allemaal al wisten… Handreiking VNG : deel 1

De afgelopen week kwam de officiële nieuwe handreiking van de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) over bibliotheekwerk beschikbaar. De handreiking is een soort beleidsadvies aan gemeenten hoe om te gaan met bibliotheken. Welke stappen kan een gemeente in dit tijdsgewricht het beste zetten en met welke factoren moet men rekening houden?

Het verschijnen van de publicatie was al met enig tam-tam vooraf gegaan. De VOB (Vereniging van Openbare Bibliotheken) had haar zorgen al uitgesproken over de notitie voordat deze was verschenen.

De VOB spreekt bij de leden haar zorg uit over het feit dat VNG in de handreiking het digitaal lezen gaat stimuleren boven het lezen van een gewone collectie. Ook als leden daar niet direct op zouden zitten wachten. Alle reden dus om er de komende dagen met elkaar maar eens wat uitgebreider bij stil te staan. Dat doe ik – zoals u van mij kent – in delen.

Vandaag eerst maar eens een algemeen oordeel. En in dat algemene oordeel kan ik eigenlijk wel mild zijn. Over het algemeen vind ik het verhaal van de VNG helder en een goed overzicht voor gemeenten en eigenlijk sluit het naadloos aan bij wat Bibliotheek.nl nu uitvoert. Een goed overzicht dus, want probeer als gemiddelde gemeenteambtenaar met twintig dingen in je portefeuille maar eens bij te houden hoe alles zit met die wetgeving en hoe al die landelijke clubs ook al weer opereerden. Daar is dit echt wel bruikbaar voor. Maar we moeten van VNG ook weer niet gaan verwachten dat die het huiswerk gaat doen dat elke bibliotheekdirecteur ook zelf moet doen: en dat is een goed gesprek voeren met de eigen gemeente en samen zoeken naar wat je wil bereiken in de samenleving.

De VNG-handreiking is een prima punt om dat gesprek aan te gaan en om bijvoorbeeld weer eens voor te stellen om op werkbezoek met je ambtenaar en wethouder bij best practices in het bibliotheekwerk. Verder constateert VNG wat we in zijn algemeenheid in de branche ook al wisten. Veel bibliotheken zakken langzaam maar zeker met hun resultaten. En je hoort VNG denken dat de bibliotheek dus zijn bakens wel moet gaan verzetten. Nu ja, dat wisten we natuurlijk ook allang met z’n allen. En daarmee zie je dat VNG dus nu adviseert wat bibliotheekmensen eigenlijk al wel een aantal jaren weten. VNG adviseert de gemeenten om bibliotheken op te jutten om haast te maken met het aansluiten op Bibliotheek.nl. En volgens mij kunnen alle bibliotheken dus gewoon een brief sturen naar hun gemeente met de boodschap: “dit doen wij allemaal al!”.

Allemaal goed nieuws dus? Nee. Dat niet. Ik heb zeker nog een aantal venijnige en stekelige opmerkingen. Maar vandaag houden we het een beetje vrolijk In de volgende blogs ontrafelen we nog even een paar flinke missers uit dit rapport waar wethouders misschien wel mee aan de haal gaan.

Stay tuned.