Georges Elissen (SPN) en Mark Deckers (Rijnbrink) trekken van 23 tot 26 maart door Vlaanderen. Ze gaan op zoek naar bibliotheekzaken waar Nederland nog wat van kan leren. En ze gaan proberen elke dag verslag te doen van hun belevenissen. Volg hier Georges en Mark die gluren bij de zuiderburen!
Waar we gisteren twee heren met een stevige visie spraken in Brussel, spreken we vandaag twee dames die de heren minstens naar de kroon steken. Vandaag in het Antwerpse spreken we met Katelijne Morreel van Permeke en Jessica Jacobs van de VVBAD.
Permeke
De dag begint vroeg met een hardlooprondje langs de Schelde. Mannen op middelbare leeftijd zullen we maar zeggen. Daarna door naar Permeke, de centrale bibliotheek van Antwerpen. De bibliotheek is nog niet open en fris en fruitig nemen we plaats in de rij van wachtende klanten. Vooral mannen valt ons op.
Directeur Katelijne Morreel ontvangt ons hartelijk en begint enthousiast aan haar verhaal over Permeke. Nee, niet de Permeke die we kennen als kunstenaar maar zijn neef. Hij was namelijk de eignaar van de Fordgarage waar de bibliotheek nu in gevestigd is. De ronde trap naar boven was vroeger een oprijbaan waarop auto's ook op de eerste verdieping konden worden gezet. De Fordgarage, een winkel met voertuigen voor het lichaam, werd dus een bibliotheek, een winkel voor de voertuigen voor de geest.
Die mannen stonder er dus niet voor auto's. Maar het had alles te maken met de krantenafdeling aan het eind van de oprijbaan waar we al die mannen weer tegen komen.
Jeugd- en opbouwwerk
De wijk waar Permeke in staat is een wijk met uitdagingen: veel dak- en thuislozen, armoede, weinig groen en veel nieuwkomers. De bibliotheek is echt een plek voor iedereen. Katelijne zegt dat hier gewerkt wordt volgens de drie W's: WiFi, WC en warmte. En ze heeft het over veel niet-begleide kinderen: kinderen die op jonge leeftijd al lange tijd in de bibliotheek verblijven omdat het daar beter is dan thuis. En veel medewerkers van Permeke kennen die kinderen en hebben er ook speciale aandacht voor.
Juist daarom is Katelijne trots dat hier de centrale bibliotheek gevestigd is in plaats van op een AAA-locatie in de binnenstad. Permeke is dan ook meer een grote wijkbibliotheek dan een landmark. En om eerlijk te zijn: dat is volstrekt passend op deze plek. Er wordt namelijk enorm bijgedragen aan jeugd- en opbouwwerk. Dat uit zich in alle activiteiten die de bibliotheek onderneemt. Van de binnentuin waar vrouwen met een migratieachtergrond deelnemen aan inburgeringsactiviteiten tot de diversiteit in collectie en taalaanbod tot een Zadenbib.
Wel brengt het uitdagingen voor het personeel met zich mee: opbouw- en jeugdwerk vergen andere competenties dan de ‘standaard’ bibliotheekskills.
En wellicht ook niet onaardig om te melden in het kader van kinderen en jongeren: in Antwerpen wil men in 2028 overal een bibliotheek op school hebben.
De Jongerenbib
Er zit een apart gebouwtje aan de voorkant van Permeke en daar lopen we de Jongerenbib in. Verrek, dit lijkt wel wat op De Spot die we ook in Muntpunt zagen gisteren. Ook dit was een gebouwtje waar vroeger horeca in zat. De Jongerenbib heeft aparte openingstijden en ingang waar jongeren zelf de collectie samenstellen, samenkomen en projecten en activiteiten oppakken. De Jongerenboard organiseert, Permeke faciliteert. Een enorm succes geeft Katelijne aan. Kijk dit zijn de mooie voorbeelden waar we naar op zoek waren!
En dat is wat we nu ook wel kunnen zeggen: in Vlaanderen heeft die combinatie van opbouwwerk en bibliotheekwerk - en dan vooral gericht op jongeren - zich op een aantal plekken al heel ver ontwikkeld. Daar kunnen we echt nog van leren. Het feit dat bijna alle bibliotheken ook gemeentelijke instellingen zijn maakt de doorsteek naar andere gemeentelijke afdelingen wellicht makkelijker.
Maar één ding is ons na het enthousiaste verhaal van Katelijne duidelijk: deze wijk gunnen we een grotere bibliotheek waar nog veel meer moois kan worden gedaan. De medewerkers van Permeke verdienen het om hun vleugels verder uit te slaan.
VVBAD en Jessica Jacobs
Vanaf Permeke gaan we op het fietsje - we blijven Nederlanders - door naar de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie, de VVBAD. Jessica Jacobs is daar directeur van het bureau waar in totaal vier mensen werken. En die vier zetten zich in als belangenbehartiger voor openbare bibliotheken, archieven, ergoedbibliotheken, wetenschappelijke bibliotheken en documentatieafdelingen van bedrijven. Wie dat hoort weet al gelijk dat Jessica een duizendpoot moet zijn. In de tijd dat we haar spreken handelt ze handig tussendoor nog van alles af voor de ledendag die aanstaande is, houdt ze in de gaten hoe het met de treinstaking gaat die dag en ze voert ook nog charmant een gesprek met ons.
Onze Nederlandse lezers zullen toch vooral het snelst de vergelijking maken met onze Vereniging van Openbare Bibliotheken maar het is echt een stukje kleiner en het heeft ook kenmerken van onze Koninklijke Nederlandse Vereniging van Informatieprofessionals. Je zou overigens kunnen zeggen dat waar ze in Vlaanderen één Jessica hebben, hebben wij twee Klazen.
Met Jessica praten we vooral over de bestuurlijke lijnen. Ze legt ons uit hoe de 'zorgplicht' voor bibliotheken in Vlaanderen in 2015 werd afgeschaft doordat het decreet voor lokaal cultuurbeleid werd stopgezet. In dat decreet zat een geoormerkte financiering voor bibliotheken. De afschaffing deed de bibliotheken geen goed. Stap voor stap moest steeds meer met steeds minder worden gedaan. Steeds meer met steeds minder was ook de titel van het onderzoeksrapport dat in 2024 verscheen en dat was uitgevoerd door de Universiteit Antwerpen. Daaruit bleek dat bibliotheekwerk overeind blijft maar dat dit wel sterk onder druk staat. Het rapport was een mogelijkheid om de politiek - die op dat moment voor verkiezingen stond - te beïnvloeden. En bibliotheken kwamen mede daardoor in het recente regeerakoord terecht. Daarin wordt aangegeven dat bibliotheken knooppunten voor regionale samenwerking moeten worden.
De verwachting is dat op Vlaams niveau de overheid nu een visie zal opstellen voor bibliotheekwerk. Dit samen met de sector en de gemeenten en steden. Dat lijkt een aanzet tot wat in Nederland het bibliotheekconvenant werd maar zover is het nog lang niet. En met jaloezie kijkt Jessica dan ook naar dat convenant van de Nederlanders waar alle overheidslagen zich toch maar aan verbonden hebben.
De VVBAD is een hardwerkende organisatie die met beperkte middelen veel moet doen. Ook hier geldt dus wel een beetje 'steeds meer met steeds minder'. Toch valt op hoe er eigenlijk in Vlaanderen geen echte ondersteunende organisaties zijn. De rol die in Nederland wordt gespeeld door de Koninklijke Bibliotheek en de Provinciale Ondersteuningsinstellingen ontbreekt grotendeels. Dat werkt versnippering in het bibliotheekwerk in de hand. Daarom is dat Boekenoverleg waar we het gisteren met huis deBuren over hadden zo belangrijk. En voor de Nederlanders: knijp uw handen dicht om die ondersteuningstructuur. Maar ik geef toe, ik preek hier natuurlijk wel voor eigen parochie.
En overigens, het sterkt ons toch in de gedachte dat Vlaanderen en Nederland in praktische zin echt nog veel stappen als gezamenlijk stelsel zouden kunnen zetten.
Censuur
Eén van de laatste onderwerpen die we uitwisselen gaat nog over de mogelijke censuur in bibliotheken. Ik noem hoe de week van de Lentekriebels een punt is in Nederland en dat ik me daar zorgen over maak. Die middag bezoeken we in het Fotomuseum van Antwerpen nog de tentoonstelling over de vrouwelijke oorlogsfotograaf Lee Miller. De vrouw die de verschrikkingen aan het front in beeld bracht met onder ander de iconische foto van haar in het bad van Hitler.
Als ik uit de tentoonstelling kom en opnieuw onder de indruk ben van de verschrikkingen, zie ik op mijn telefoon dat er een statement is uitgegaan. Over de week van de Lentekriebels. Vrijheid en toegang tot alle informatie is dus nooit vanzelfsprekend. Zo dichtbij is het dus.
We kunnen dus ook niet anders dan afsluiten met dat statement.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten