zondag 14 februari 2021

Bibliotheken in crisistijd : deel 18 : Scenarioverkenning cultuursector ná corona

Op de valreep van deze week, kreeg ik nog een aardige tip van Cor Wijn van Berenschot. Hij tipte op de scenarioverkenning die Berenschot uitvoerde over de cultuursector ná corona. Het is wel een aardig rapport dat overigens in sneltreinvaart in elkaar is gezet. Op 9 februari werd een brainstorm georganiseerd met 25 deelnemers uit het cultuurveld en de gemeentewereld. En op 12 februari werd het rapport al gedeeld. Berenschot maakt in opdracht van VNG een gids voor gemeenten over de cultuursector ná corona en daar zal dit in terug komen. Uw ambtenaar gaat dit dus ook krijgen. Handig om alvast te lezen dus.

Twee drijvende krachten, vier scenario's

Berenschot onderkent twee drijvende krachten waarbij vier scenario's ontstaan. De eerste drijvend kracht is of we terug keren naar het oude normaal en eigenlijk iedereen alles weer wil hebben zoals het was óf dat de crisis ons gedrags- en behoeftepatroon toch definitief heeft veranderd. De tweede kracht is die van de overheid zelf: treedt de overheid terug en gaat zij bezuinigen óf gaat zij juist ruimhartig investeren? Voor beide lijnen zijn goede redenen te noemen: het op orde brengen van overheidsfinanciën of juist investeren in het cement van de samenleving dat cultuur juist is.

Deze krachten leveren vier scenario's op, die van krimp, herstel, aanpassing en vernieuwing. Nu is het met scenario's eigenlijk altijd dat nooit één scenario het wordt maar het is goed om voor je eigen organisatie de verschillende opties eens langs te lopen. 

Nu positioneren van je eigen transitie

Wat betekenen deze scenario's voor bibliotheken? Zelf heb ik al gemerkt bij een aantal bibliotheken die ik ondersteun dat gemeenten zeer voorzichtig zijn met financiën omdat ze zelf ook niet weten waar ze aan toe zijn. Wel zie ik dat bibliotheken volop in transitie zijn: van klassieke naar maatschappelijk-educatieve bibliotheek. Dit is hét moment om die transitie maximaal positioneren naar gemeente. U denkt misschien: 'dat weten ze allang' maar voor veel raadsleden is dat echt nog een aangename vernieuwing. Met andere woorden: wij waren ons al aan het voorbereiden op ná corona...  Berenschot neemt bibliotheken zelfs als voorbeeld met het volgende plaatje. 


Ik weet het, het is een gevaarlijk plaatje want het maakt het een versimpeling van het bibliotheekwerk. Ik weet dat een aantal van mijn lezers daardoor afhaakt of daarover struikelt, Tegen hen zeg ik: slik even die kritiek in en probeer er even over heen te kijken. Want waar ik naar toe wil is hoe Berenschot de transitie van bibliotheken in beeld brengt en begrijpelijk maakt voor gemeenten. Eerst zat al ons geld in boeken en gebouwen en straks gaat het ook nog steeds naar boeken en gebouwen maar vooral ook naar de programma's rond laaggeletterdheid, basisvaardigheden of voor scholen. En onze gebouwen passen zich daarop aan. Wij veranderen de kurk waar wij op drijven.  Daar waren we al mee bezig maar de coronacrisis geeft aan dat dit een goede stap was.  Dit is dus het moment om die verandering te laten zien.

Als bibliotheek is het daarom goed om - als u daar al niet aan was begonnen - de komende tijd na te denken welk verhaal je aan de gemeente gaat vertellen over de route ná corona. Ik had eerder al een artikel over het bijspijkerplan dat bibliotheken kunnen aanbieden aan de gemeenschap en ik denk dat je dat heel concreet kunt maken. Het betekent echter ook: opnieuw nadenken over hoe je weer de bakens verzet binnen je eigen organisatie. Hoewel er zeker wel wat opties zijn rond extra geld - denk aan bijvoorbeeld de uitspraak van D66 om 80 miljoen voor bibliotheken uit te trekken na de verkiezingen - moet je ook weer opnieuw naar jezelf kijken. Wat als we vorig jaar 30% minder hebben uitgeleend en een deel van de uitleningen komt niet terug? Want doen we dan met het collectiebudget? Wat als we willen versnellen naar basisvaardigheden of bibliotheek op school, waar gaan we dan een klein beetje ruimte vinden om te starten? Ook dat is deel van het verhaal, hoe lastig ook.

En overigens, ik werk bij een provinciale instelling maar wij hebben de dure plicht bibliotheken te ondersteunen in dit proces. En dat doen we graag.

Let's do it to them before they do it to us..

Zelf een plan maken als bibliotheek en aangeven hoe je ná corona de gemeenschap verder gaat helpen en hoe je zelf ook de bakens verzet, is een krachtig signaal. En ik denk eerlijk gezegd dat dat ook het perspectief is waarbij de gemeente het meest bereid is om de subsidie voor de bibliotheek zo maximaal mogelijk te handhaven.  

Of zoals ze bij de politieserie Hill Street Blues altijd zeiden: Let's do it to them before they do it to us. Kom zelf met het verhaal voordat de gemeente er mee komt. Dat is 1-0 voor u.

5 opmerkingen:

Bastiaan Vinkenburg zei

Beste Mark,

Wat een fraaie reflectie. Uiteraard is de invuloefening voor een bibliotheek een sterke vereenvoudiging van een complex vraagstuk. We willen het gesprek aanjagen en dat is precies wat door jou gebeurt. Dank! Groeten, Bastiaan Vinkenburg, Berenschot

Mark Deckers zei

@Bastiaan: wat leuk dat je reageert! Dat van dat schema van bibliotheekwerk snap ik natuurlijk dus maak je daar geen zorgen over. Wij hebben de neiging vaak teveel details te laten zien. Vooruit denken geeft energie en biedt perspectief maar vraagt ook over schaduwen heen stappen.

Ronald zei
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
Ronald zei

Mooi schema, dank je en goed om meer strategisch naar de ontwikkeling van Bibliotheken te kijken.

Aanvullend; corona is niet de eerste 'ramp' die Bibliotheken meemaken; de teloorgang van het lezen bij vooral volwassenen is al volcontinue aan de gang sinds eind jaren 90 (de facto sinds de start van Google). En de afkalving van de vaste subsidies bij gemeenten gebeurt al sinds de vorige (financiële) crisis.
De decentralisatie van het sociaal domein naar gemeenten was zowel een bedreiging (want lokale overschrijdingen moeten lokaal opgevangen worden) maar óók een kans die brandstof heeft gegeven aan de educatief-maatschappelijke bibliotheek. Veel bibliotheken hebben hier mooie stappen gezet!

Verandering is dus onvermijdelijk, maar een nieuwe, publieke rol van bibliotheken kan alleen duurzaam in alle gemeenten van de grond komen als het financiële plaatje ook klopt. Dat vraagt zowel van de overheid, als van de sector ook om een andere manier van kijken (en financieren)van activiteiten. Het is spannend om te zien hoe bibliotheken deze crisis ook kunnen benutten. Gaan we meer digitaal programmeren en zo de schaalbaarheid van onze activiteiten vergroten? Zijn er nieuwe maatschappelijke vraagstukken zichtbaar geworden zoals digibetie, nepnieuws en onbetrouwbare informatie waar juist bibliotheken een rol kunnen pakken? Never waste a good crisis!

Én misschien het belangrijkste, we weten dat (de meeste) bibliotheken kunnen overleven in tijden van crisis om het een creatieve, vindingrijke sector is met veel slimme en gemotiveerde mensen! Dat is altijd de belangrijkste factor, ook bij vernieuwing.

Mark Deckers zei

@Ronald: dat dit een volstrekt weerbare en wendbare sector is, is misschien wel het belangrijkste.. Dank weer voor je reactie!