De poëtische mejuffrouw Franchimont en haar ordelijke bibliotheekschrift

Bij het doorploegen van een bibliotheekarchief kwam ik bijgaande boekje tegen: Bibliotheekschrift door E.A.N.P. Franchimont. Het boekje dat ik heb is een vierde druk uit 1957 maar het origineel is uit 1927.

Toen ik in de jaren '90 begon van de vorige eeuw begon als bibliothecaris hoorde ik collega's die al even meeliepen er wel eens over: 'het bibliotheekschrift'. Het bibliotheekschrift was het handschrift dat je moest gebruiken als je cataloguskaartjes moest schrijven. Om  het even in perspectief te plaatsen: voordat cataloguskaartjes gedrukt werden, werden ze dus met de hand geschreven.

Dat bibliotheekschrift zag er als volgt uit:

In de inleiding van het kleine boekje wordt het gemeld waarom het belangrijk is om het bibliotheekschrift toe te passen.

"Uniform bibliotheekschrift geeft aan de catalogus in de eerste plaats, maar verder ook aan de boekkaarten, opschriften enz. een aangenaam verzorgd uiterlijk. Verschillende handschriften door elkaar gebruikt, zelfs al is elk op zich zelf keurig, wekken de indruk van onordelijkheid en daardoor vaak van onduidelijkheid. ... Hoe eenvoudiger het bibliotheekschrift is, hoe rustiger en leesbaarder het is. ... Wel ontstaat een schrift dat met 'onpersoonlijk' zou kunnen noemen. Tegen die onpersoonlijkheid hebben sommigen, die het bibliotheekschrift daarom karakterloos noemen, bezwaren. Dit is niet zo, omdat juist in het uniforme, eenvoudige bibliotheekschrift zo goed het ordelijke, beheerste karakter van de bibliotheek en van de bibliotheekambtenaar tot uitdrukking kan komen.  ...  De onpersoonlijkheid van het schrift is daarom eerder een aanbeveling dan een veroordeling."

Een briljante tekst natuurlijk en ook heerlijk om te zien waar men zich in die tijd druk om kon maken. Het tijdschrift Bibliotheekleven recenseert het boekje begin 1928 kort.  Die schrijven er als volgt over.

Het boekje zou met gejuich begroet zijn... Nou, ik heb daar wel wat mijn twijfels over want ik vermoed dat menig bibliotheekassistent-in-opleiding heeft lopen foeteren op dit schrift. 

Ik het boekje wordt dan ook aangegeven wat helemaal fout is en waar menig bibliotheekassistent zich aan bezondigd. Ook daar heb ik een pagina van en ik zou zeggen, probeer maar eens te vinden wat er fout gaat. 

Nou, ik ben blij dat dit al geen vak meer was in mijn opleiding tot bibliothecaris want ik zou hier dubbel en dwars voor gezakt zijn. Ik heb nog wel de oefenset met sorteerkaartjes gehad, het leren titelbeschrijven (punt-spatie-streep-spatie) en het drukken van cataloguskaartjes. Zeker dat laatste was een les waarbij iedereen toch vooral zat te giebelen want de bibliotheekautomatisering was al in volle gang. 

En mejuffrouw Franchimont?

Onwillekeurig wil je dan toch wel weten wie die E.A.N.P. Franchimont was. Nou het was een mejufrouw die in 1926 haar diploma tot bibliotheekassistent kreeg en daarna aan het werk ging bij de bibliotheek in Zutphen en een paar maanden later in Bussum. In 1928 stapt ze over naar de leeszaal in Hengelo. Daarna raak ik het spoor van haar bijster. Ik had zelf gedacht dat ze voor het schrijven van zo'n opleidingsboekje wel een gearriveerde directeur zouden vragen maar deze handleiding is dus door een piepjonge assistent geschreven.  Mijn speurtocht naar haar leverde nog wel een gedicht op uit 1928 in De Gids. 

Onder de tekst staat de naam Franchiront in plaats van Franchimont maar dat blijkt een OCR-fout te zijn volgens DBNL. 

Wat er verder met haar gebeurde blijft mij onbekend. Ik vind nog een S.S.N.P. Bouman-Franchimont in 1941 bij het Joodse HBS. Het zou haar kunnen zijn maar even goed zus van haar. Als ze inderdaad een Joodse achtergrond had dan is het natuurlijk ongewis wat er gebeurd is in de oorlog. Maar in 1941 staat ze niet op een lijst van Joodse medewerkers die ontslagen zijn in bibliotheken. 

Als iemand het weet mag die het zeggen. Ik ben benieuwd.

Haar boekje werd dus nog decennialang herdrukt. Ze stond 'als een gestalte in blauw en met gouden hoed' nog lang tussen haar bibliotheekletters, haar eigen rozentuin.