De afgelopen week vond de landelijke dag van de basisvaardigheden plaats. Ik blogde daar flink over. Eén van de meest opvallende onderwerpen die op mij flinke indruk maakte was hoeveel kennis nodig is om uit de financieel-juridische klauwen te blijven. Ingewikkelde brieven die gestuurd worden - vaak ook door de overheid zelf - die voor een gemiddelde Nederlander al niet te begrijpen zijn, laat staan voor een laaggeletterde.
De afgelopen zaterdag viel mijn oog op een klein artikeltje in De Volkskrant waarin minister Dekker aangeeft dat hij 'Een halt wilt toeroepen aan de juridisering van de samenleving' . Het hele artikel vind je onder de link maar ik knipte bovenstaande uit en twitterde erover.
En daar staat: 'Allereerst moeten er veel meer juridische spreekuren komen in bibliotheken en wijkcentra' . Naar mijn gevoel sluit dat mooi aan bij de ontwikkeling dat bibliotheken zich steeds meer ontwikkelen tot een 'Hulp om de hoek'.
Plannen van Dekker
Tijd om er maar eens iets dieper in te duiken. Welke stukken zijn er en wat wordt er nu al echt gezegd? Dekker maakte zijn plannen vrijdag 9 november bekend. In zijn brief aan de kamer schrijft hij hierover:
De exacte inrichting en organisatievorm van deze voorziening wil ik de komende tijd samen met mensen werkzaam in en rondom het stelsel vormgeven. Voor mensen die genoeg zelfredzaam zijn valt te denken aan de ontwikkeling van verbeterde internettools, die hen in staat stellen zelf problemen aan te pakken.
Voor mensen die minder zelfredzaam zijn, zet ik, meer dan nu het geval is, in op laagdrempelige voorzieningen in de wijk (in bibliotheken, wijkcentra of bijvoorbeeld gemeenteloketten). Als meer specialistische hulp nodig is, volgt een verwijzing naar aanbieders van rechtshulppakketten. De ambitie hierbij is snelle, daadwerkelijke hulp vanaf het moment dat een verzoek om rechtsbijstand is ingediend.
De mensen die deze eerstelijns rechtsbijstand verlenen (waaronder medewerkers van het Juridisch Loket), moeten onafhankelijk kunnen opereren. Daarom komt er een stevig professioneel statuut, dat waarborgt dat de eerstelijns rechtsbijstand en eventuele verwijzing naar rechtshulppakketten in alle vrijheid en onafhankelijkheid verleend kan worden. Waar nodig en mogelijk gaan we hulp zoveel mogelijk integraal vormgeven, met een goede verbinding tussen het juridische en het sociale domein. Op dit moment komt de samenwerking tussen verschillende hulpverleners (advocaten, wijkteams, sociaal raadslieden, GGZ of schuldhulpverleners) nog onvoldoende tot stand. De rechtsbijstandverlening moet aansluiten op de lokale netwerken van sociale en andere hulpverlening. Dit vraagt om maatwerk, want de sociale hulpverlening is per gemeente anders georganiseerd. Naast de sociale wijkteams zijn er in gemeenten rechtswinkels, sociaal raadslieden en/of andere lokale initiatieven waar mensen kosteloos juridisch advies en andere hulp kunnen krijgen. Het kabinet wil zo goed mogelijk aansluiten bij deze bestaande structuren.Bibliotheken worden hier inderdaad genoemd maar in een brede range met andere partners. En terecht denk ik. Bibliotheken als laagdrempelige schakel in een breder geheel.
Bij de brief aan de kamer zit ook een document van de Policy Design Studio die in opdracht van Dekker themasessies organiseerde over de modernisering van de rechtsbijstand. Op basis van deze themasessies werden verschillende hoofdlijnen benoemd. Hoofdlijnen die Dekker overnam. De eerste hoofdlijn is:
Radicaal investeren en innoveren in de voorkant; laagdrempelige multidisciplinaire intake, fysiek (bijv. bieb), telefonisch en online. Om mensen adequater te kunnen helpen en minder van hun problemen te laten ontaarden in juridische procedures, is het nodig om hulp (informatie, advies, bijstand) eerder in te zetten, die meer direct toe te spitsen op de kern van de problemen en direct te richten op oplossingen
Uitholling en overheidsprostituering
Naast retweets en likes leverde het twitterbericht ook wel wat aandachtspunten op. Een herstructurering om verder juridischering te voorkomen betekent dat men nieuwe wegen zoekt. Andere wegen dan men deed. De sector van de rechtsbijstand is daar inderdaad nog wel verdeeld over.
De toegang tot de rechtspraak stond al onder druk en het zoeken naar die nieuwe wegen kan inderdaad voelen als inperken van die toegang. Nog wel even zaak om op te letten als bibliotheek. Alice van Diepen (Deventer) komt dan ook onderstaand advies.
Dekker zoekt inderdaad ook naar een nieuw model waarmee hij de kosten die gemoeid zijn met juridische ondersteuning te beheersen. Want die groeien wel erg hard. En om eerlijk te zijn, word ik ook wel eens moe van overheden of instellingen die hun bezuinigingen als verbeteringen voor de klant of burger verkopen.
In een discussie waar je zelf wellicht kansen ziet maar waar bestaande partijen het gevoel hebben gekort te worden, is het lastig manoeuvreren.
De meest radicale zie je hieronder. Sjaak Driessen (bibliotheek Wageningen) heeft het zelfs over vrijwillige overheidsprostituering.
Nou, dat zijn de woorden van Sjaak. Maar als je kijkt naar de teksten hierboven dat zie je er nadrukkelijk gekeken moet worden naar een onafhankelijke rol met een professioneel statuut. Het ministerie van Jusititie zal zich nadrukkelijk met gemeenten moeten verhouden aangezien men het op deze schaal wil inregelen. U kunt zich voorstellen dat gemeenten daar ook wel wat (onder andere financiële) eisen aan zullen stellen. Ook gemeenten kunnen nog wel het idee krijgen dat er iets 'over de schutting' gaat. Maar dat een bibliotheek die hieraan mee wil werken zich aan de leiband legt? Nee, dat haal ik uit bovenstaande teksten echt niet.
Per saldo zie ik een overheid die zoekt hoe men het voor burgers zo goed mogelijk kan regelen en die zelf constateert dat de huidige oplossing steeds minder binnen de bestaande kaders past.
1 op de 4 bibliotheken biedt al juridische hulp
Overigens: op heel veel plekken in Nederland gebeurt al wat Dekker voorstelt. Eén op de vier bibliotheken biedt al juridische ondersteuning. Hierboven zie je de uitkomsten van de monitor basisvaardigheden over 2017. In 2016 had 20% van de bibliotheken een juridische dienstverlening en in 2017 was dit gegroeid naar 25%.
Wie zoekt op internet naar bibliotheken en een juridisch spreekuur vindt tal van voorbeelden. Vaak gaat het om een inloopspreekuur waarbij de advocatenkantoor of een juridisch loket wordt ingezet. Zoals bijvoorbeeld het voorbeeld hierboven van Bibliotheek Zuid-Oost Friesland.
Met alle respect maar ik zie in dit soort voorbeelden geen 'vrijwillige overheidsprostituering'. Ik zie bibliotheken die op lokaal niveau proberen om samen met partners tot een goede ondersteuning van burgers te komen. Burgers met goede informatie van hulp en advies voorzien. Volgens mij ligt dat heel dicht tegen onze kerntaak aan.
En ja, het is opnieuw een ministerie dat de bibliotheken weet te vinden. Na het ministerie van OCW (als financier KB), ministerie van Financiën (Belastingdienst), Binnenlandse zaken (pilots hoger bereik) en VWS (pilots zorg en welzijn) meldt zich dus nu ook het ministerie van Justitie. Zoals je hierboven kunt zien, moet daar nog wel en hoop uitgezocht worden.
Als je dat zo ziet, kan het toch niet lang meer duren voor er een ministerie van bibliotheekwerk komt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten