dinsdag 22 januari 2013

Dinsdag

Een verschrikkelijk verleden en geen spijt. Het leven is gegaan zoals het is gegaan. Ook een moordenaar huilt als zijn lief overlijdt. Raar? Of menselijk?

De afgelopen tijd las ik de roman 'Dinsdag' van Elvis Peeters. Mijn interesse was gewekt omdat het boek gaat over een man die zijn verschrikkelijke verleden in Congo beschrijft. Zonder enige spijt. Eerder schreef ik al over het boek van Adam Hochschild over de horrordaden van Koning Leopold II. De koning die de Congo tot zijn persoonlijk eigendom verklaarde, er vervolgens als Stalin huishield maar in Europa zichzelf als filantroop wist te presenteren.

Niet veel later kwam het schitterende boek van David van Reybrouck 'Congo : een geschiedenis' Een lijvig werk maar bijzonder knap gemaakt. Over hoe generatie op generatie Congo kapot gemaakt wordt. En hoe kleine stappen tot verbetering telkens weer in de kiem worden gesmoord: idealisme slaat om in extremisme en extremisme in machtswellust.

Van Reybrouck vertelt de geschiedenis vanuit het perspectief van de Congolees. Elvis Peeters vertelt zijn verhaal vanuit het perspectief van een Vlaming in Brussel. Een oude man - tweemaal weduwe - met een lange geschiedenis in de Congo.

In het eerste deel zie je een zachte man die twee keer zijn vrouw verliest. Ach ja, her en der een kruimeldief denk je nog. Niks ernstigs. Licht hulpbehoevend. De vrouw van de Sociale Dienst ziet hem graag in het verzorgingshuis. Hijzelf niet, hij heeft altijd zijn eigen leven geregeld.

Langzaam kantelt het verhaal. Als wordt verteld waarom hij naar Congo ging: het ontlopen van strafvervolging na een verkrachting. En langzaam wordt het een verhaal van iemand die familie in de steek laat, vrienden laat barsten en zijn eigen daden goed praat door ze af te zetten tegen nog brutere daden.  Iemand zonder spijt. Apathisch bijna. Hoewel het verhaal fictie is, weet dat wie Van Reybrouck heeft gelezen, het wel degelijk zo gebeurd kan zijn.

Voor Belgen zit dit boek denk ik wel in de zenuw van het volks-DNA: wat te doen met deze dag uit onze collectieve geschiedenis? Welke schuld heeft het volk, welke schuld het individu? Wat als goed en kwaad in één vertegenwoordigd zijn?

Ik weet niet of het zo bedoeld is maar de titel van het boek: 'Dinsdag' deed mij even denken aan die andere literaire figuur: 'Vrijdag' de hulp van Robinson Crusoe. Genoemd naar de dag van zijn bevrijding. 'Dinsdag' als het hulpje van België. Congo naast België. En hoe wij onze koloniale daden vaak onder het mom van bevrijding en ontwikkeling doorvoerden.

Ik vond het een mooi boek als aanvulling voor al diegenen die 'Congo' van Van Reybrouck gelezen hebben. Het boek leest vlot weg met kleine hoofdstukken. Of het boek briljant is, daarover zijn de meningen nogal verdeeld. Volgens de Volkskrant mag Elvis Peeters gerekend worden tot de nieuwe Grote Drie. Athenaeum noemt het een boek dat je niet wilt lezen en toch doorleest. Volgens  een schaduwrecensie voor de AKO-literatuurprijs, zitten er nog wel wat stilistische foutjes in.

Geen opmerkingen: