De-bijna-pirmeur: thuisgebruik NBD|Biblionbestanden

Vandaag stuurde NBDBiblion bijgaande verheugende bericht over de Overijsselse bibliotheken de wereld in: NBDBiblion bereikt doorbraak in thuisgebruik databases.

Inderdaad een verheugdend bericht. Want een doorbraak is het. En ik zal u vertellen waarom.

Op 22 december 2008 - ja, inderdaad 2008 - zat ik samen met Gerard Kocx, directeur bibliotheek Enschede en Jos Debeij, directeur Bibliotheek Deventer om tafel met Wilco de Gier en Henk Das van NBDBiblion. Die dagen voor Kerst kwamen wij bij elkaar met het snode plan om de literaire bestanden van NBDBiblion in te laden in de aquabrowser en beschikbaar te stellen aan al onze leden. Niet alleen in de bibliotheek, ook thuis.

Het was een leuke onderhandeling. Eigenlijk waren we er heel vlot uit. Begin januari bevestigde Wilco de Gier nog de afspraken. En we zetten de boel in gang.

Bij de onderhandeling was bekend dat de rechten voor thuisgebruik nog niet geregeld waren. Daar is de NBD mee aan de slag gegaan. Na enige tijd kwam groen licht dat er ruimte was voor een pilot.

Het bleek nog niet zo makkelijk om goede uitwisselingsafspraken te krijgen voor de data van de bestanden. Het was niet helder wie nu aan zet was: de VOB, Medialab, NBDBiblion of de Overijsselse bibliotheken. Daar zijn wel wat telefoontjes en gesprekken aan gewijd. Daarbij was geen sprake van onwil. Als de Overijsselse bibliotheken iets afspreken wat wellicht interessant is over alle bibliotheken in Nederland, is het logisch om het zo technisch in te regelen dat het straks voor iedereen te gebruiken is. Daarnaast wilde NBDBiblion natuurlijk wel weten dat uitwisseling van data op een goede en beveiligde manier zou gebeuren. Zo gezegd, zo gedaan. Maar toen waren we wel weer een paar maanden verder.

Met de ontvlechting van de VOB was het helder dat ook daar niet altijd alle prioriteit aan deze kwestie gegeven kon worden. Een goede verklaring maar wel tijdrovend.

Begin dit jaar begon het te vlotten. De data was ingelezen en moest getest. Dat ging stapje voor stapje steeds beter. Vervolgens hadden drie testrondes nodig om het thuisgebruik te regelen. Ook daar ging alles mis, wat mis kon gaan. Maar uiteindelijk zijn we er.

De testen zijn rond, we kunnen live. Tja, en dan blijken we te weinig servercapaciteit te hebben. Want de bestanden zijn groter dan gedacht. En dat terwijl we de servercapaciteit het laatste jaar verviervoudigd hebben. Nu al weer op. Dat wordt nu opgeschaald en naar verwachting is de overijsselse catalogus binnen enkele weken live is met deze bestanden.

Zijn we dan klaar? Nee, nog niet. Dan moeten onze 30 aquabrowserskins nog aangepast worden. Daarvan wacht ik nog op de planning.

Ja, ik ben oprecht blij met dat bericht van de NBD. En ik hoop u met dit verhaaltje dat u begrijpt waarom. En ik hoop dat u met dit verhaaltje een beetje begrip hebt voor al die ICT-ers die echt hard werken om dit soort zaken aan de praat helpt krijgen. Even een bestandje aankoppelen. Het lijkt zo makkelijk maar in onze complexe bibliotheekomgeving nog geen eenvoudige opdracht.

22 december 2008, in 18 minuten uitonderhandeld, 9 juni 2010, in 18 maanden uitgerold.

Met dank aan Marcel Mentink, Gerda Malepaard, Marianne Elsjan, Henk Kamp, Ed Bolman, Bob Blei, Eric ter Weele, Helga van Gelder, Dennis Eijsten en Paula Braun. En misschien ben ik nog wel iemand vergeten.

Mission impossible, completed
Nou ja, bijna dan.

Roombeek: geluk bij een ongeluk

Enige posts geleden schreef ik over een gebouw om verliefd op te worden. Het ging toen om de Gieterij in Hengelo. Deze week heb ik er in het Twente weer één gevonden.

Afgelopen woensdagmiddag was ik samen met vrouw en kinderen in het nieuwe museum de Twentste Welle. Behalve van het museum was ik ook erg onder de indruk van de herbouw van de Enschedese wijk Roombeek. Enige tijd geleden liet de Enschede directeur Gerard Kocx mij zien wat daar ongeveer gebeurd was. En dat was reden om snel nog eens en ook uitgebreider te gaan kijken.

Op 13 mei 2000 ontplofte in de Enschedese wijk Roombeek de vuurwerkfabriek van SE Fireworks. Roombeek was een oude arbeiderswijk met in de wijk nog verschillende vormen van industrie. Na de vuurwerkramp zijn er vele rijksmiljoenen beschikbaar gekomen voor de herbouw. Dat heeft geleid tot een heel andere wijk maar het resultaat mag er zeker zijn. Zo is er een cultuurmijl aangelegd die loopt van het muziekkwartier in de binnenstad naar de Twenste Welle. Aan deze mijl liggen diverse musea en culturele instellingen. Uiteraard kan ik het niet laten om te zeggen dat ik vind dat aan deze mijl ook een superhippe bibliotheek had moeten liggen. Maar ja, ik heb het niet voor het zeggen.

De Twentse Welle is een museum met een hoog beleefkarakter. Kinderen mogen aan allerlei toeters en bellen zitten. En eigenlijk is dat wel knap als je weet dat de Twentse Welle toch ook wel een verzameling is van verschillende andere collecties: het voormalig natuurhistorisch museum, het Van Deinse-instituut (voor Twentse spraak en cultuur en een textielcollectie. Leidraad is dan ook de geschiedenis van Twente in al haar facetten.

Het is leuk om te zien hoe musea zich ook ontwikkelen in de beleefeconomie. Het is leuk opgezet het resultaat is veel meer dan de som der delen.

Op dit moment is in de expositieruimte een tentoonstelling over de DDR en sluit aan bij de herdenking van de val van de muur 20 jaar geleden. Dat is slim geprogrammeerd door de Twentse Welle. De tentoonstelling maakt deel uit van het festival Grenswerk. Enschede is een stad waar veel Duitsers komen winkelen en waarom dat winkelende publiek ook niet verleiden om ook eens de culturele instellingen te bezoeken?

De tentoonstelling zelf was een rare mix tussen nostalgie en warme gevoelens en de harde kille realiteit van een totaal gecontroleerde maatschappij. Veel rode vaantjes, medailles en een heuse Trabant.


Ik begon deze post echter met het gebouw; een gebouw om verliefd te worden. De Twenste Welle bestaat voor een deel uit een hippe glastoren die omhuld wordt door een soort maliënkolder. Het tweede deel dat goed geïntegreerd is bestaat uit de oude textielfabriek Rozendaal.


De vuurwerkramp is volgend jaar tien jaar geleden. Er zal ongetwijfeld teruggekeken worden. De ramp heeft echter een prachtige nieuwe wijk met mooie voorzieningen opgeleverd. Enschede zet de afgelopen jaren mooie stappen vooruit in hun stadsontwikkeling. Zeker een bezoekje waard.

Hulde aan Marion, Gerard en Jan en natuurlijk drie gratis tips

De bibliotheken Enschede, Hengelo en Almelo pronken trots op het Bibliotheekblad. In het blad zelf een vermakelijk interview met drie directeuren die duidelijk nog gezamenlijk op zoek zijn.

En toch... hulde aan Marion, Gerard en Jan. Dat behoeft voor menigeen nog wel wat toelichting. Overijssel staat toch bekend om zijn sterke netwerkstructuur? Opschalen was toch niet nodig in die provincie? Die laatste vraag kunnen we makkelijk ontzenuwen. Nee, ook in Overijssel zijn we nog niet klaar. Er is veel bereikt met samenwerking maar die samenwerking dwingt ook tot het kiezen van nieuwe aansturingsvormen.

Toen de betreffende directeuren hun voornemen bekend maakten in het Overijssels directieoverleg werd het dan ook even stil. Je kon de overige directeuren horen denken: wat gaan die drie bibliotheken doen? Doorkruist dit nu onze samenwerkingsplannen? Gaan ze in Twente nu alles zelf doen zonder ons? Gaan die drie verschillende directeuren dat redden met elkaar?

Begrijpelijke vragen maar geen vragen waarna je alleen maar stil moet gaan zitten. Als je die vragen voor jezelf serieus neemt dan doe je daar wat mee. Het is dan ook aardig om eens te kijken naar de verschillende partijen. Wat moeten de PSO/OBD, de omliggende bibliotheken, het netwerk van bibliotheken en het personeel hier nou mee?

PSO/OBD

De gedachte die makkelijk post kan vatten bij de OBD is dat deze drie bibliotheken nu wel alles zelf zullen willen doen: eigen automatisering, eigen transportdienst, eigen administratie en dergelijke. Ik kan me niet voorstellen dat hier niet naar gekeken wordt door de Twentse bibliotheken. Wat moet je in zo'n geval doen als OBD? Wachten aan de zijkant? Mokken dat ze dat doen? Dat lijkt me niet. Je stapt op de bibliotheken af en je vraagt hoe je ze kunt faciliteren in dat proces. Je kunt ze vragen of je een aanbieding mag maken voor de drie gezamenlijke bibliotheken. Je kunt ze vragen welke voordelen ze van de OBD verwachten als ze samen zouden optrekken.

Omliggende bibliotheken

Rondom de Twentse bibliotheken liggen een aantal kleinere bibliotheken. Hun positie is even lastig omdat Enschede, Hengelo en Almelo nadrukkelijk kiezen voor stedelijke samenwerking. Wat doe je dan? Tja, je kunt afwachten waar ze mee komen of wachten tot ze je een keer uitnodigen. Maar daar zou ik niet tevreden mee zijn. Als je al mee om tafel zou willen, dan zou de vraag zijn: wat kan ik als kleinere bibliotheek bieden in die samenwerking en wat wil ik er zelf uit kunnen halen? Het antwoord op die vraag bepaalt of met elkaar praten zinvol is. En als dat niet duidelijk is, dan is een gesprek met de Twentse stedelijke bibliotheken natuurlijk altijd een optie. Waarom dat niet samen onderzoeken?

Het Overijssels netwerk van bibliotheken

Het Overijssels netwerk heeft een lange staat van dienst rond samenwerking. Zij staan op het punt om met elkaar structurele verplichtingen aan te gaan in een provinciale back-office. Het netwerk bouwt op twee ijzersterke concepten van Winkels en Onderwijs. Die lijnen worden in de Twenste bibliotheken ook gevolgd. Krachtenbundeling op die plek kan - ik zeg met nadruk kan - tot versnelling van innovatie leiden. Het netwerk moet het hebben van dat soort plekken. Hoe meer van dat soort plekken, hoe sneller bibliotheekwerk kan anticiperen op veranderingen in de samenleving.

Personeel

Het traject dat Marion, Gerard en Jan uitstippelen is geen makkelijk traject. Ze hebben ervoor gekozen om al gedurende het onderzoek nadrukkelijk naar buiten te communiceren. Dat is gedurfd want ze hadden dit ook in het diepste geheim dit kunnen voorbereiden en met een dichtgetimmerd plan naar buiten kunnen komen. Dat kan bij het personeel van de betrokken bibliotheken leiden tot de reactie dat ze meer in Bibliotheekblad lezen dan van de eigen directie horen. Wat doe je daar mee? Ga je mokken en houd je dat voor jezelf of trek je aan de bel en geef je aan mee te willen praten? Er is niks mis mee om alvast kennis te maken met collega's in Enschede, Hengelo en Almelo of om bijvoorbeeld eens een brainstorm op te zetten met elkaar. En tja, die deur van de directeur is misschien niet open maar toch ook niet op slot?

Dus, hulde voor Marion, Gerard en Jan. Ze kiezen niet voor de makkelijkste weg van alles laten zoals het was. En alleen al het zeggen dat we gaan onderzoeken levert reacties op. Begrijpelijke reacties. Maar zonder spanning geen beweging. De vraag is alleen: wat doe jij met jouw reactie. Wie iets wil met de Twentse bibliotheken: klop aan, denk mee, kom met voorstellen.

Tot slot: nog drie gratis tips voor Marion, Gerard en Jan.

Tip 1: Wat schiet de burger ermee op?

Het interview zweeft tussen gezamenlijke innovatie en fusie en eindigt zo ongeveer met: die fusie komt er toch. Mijn zegen - voor wat ie waard is - hebben jullie. Maar wat moeten de burgers in jullie steden er beter van worden? Gaan we meer open? Hebben we meer actuele boeken? Is er dan dienstverlening die er nu niet is? Worden we goedkoper? Als er geen lijst is met vijf punten die burgers echt kunnen voelen, begin er dan niet aan.

Tip 2: De denkkracht van alle mensen

Hierboven laat ik de gedachtengang zien van een PSO, van omliggende bibliotheken en van personeel. Ik weet dat interactie tussen deze partijen geen automatisme is. Zoals ik hierboven iedereen die er omheen staat oproep om er wat mee te doen, zo doe ik die oproep natuurlijk ook naar jullie. Maak gebruik van de PSO, het netwerk, de omliggende bibliotheken en het personeel. Pas ze in in jullie proces en laat ze jullie plannen scherpen. Het gaat om veel meer dan een bordje op de deur waar op staat: "Bibliotheek Twente". Het gaat om dienstverlening die doordacht is en slagkracht die we met elkaar kunnen maken. Daar kunnen we volgens mij niet genoeg mensen over laten meedenken.

Tip 3: Laat ideeën geen stokpaardjes worden

De laatste tip is mij ingefluisterd. Er is een proces ingezet. En dat proces krijgt een eigen dynamiek. Er ontstaan ideeën en beelden en die kunnen ook heel makkelijk stokpaardjes worden. Hoe vaak hebben we niet gezien dat een idee koste wat het kost de eindstreep moet halen. De opmerking: die fusie komt er toch kan ik wel plaatsen maar heeft ook z'n gevaarlijke kantjes. De fusie mag geen doel op zich worden. Onderzoek het goed met elkaar, bekijk de mogelijkheden en trek eerlijke conclusies. Echte helden zijn die mensen die dan durven te zeggen dat het nu nog geen goed idee is.

Marion, Gerard en Jan verdienen een pluim. Ze kiezen niet de weg van de minste weerstand maar ze bewegen. Stilzitten is voor hen geen optie. En ik zou zeggen voor wie wel? Dus aan allen: kom in beweging.

Oh ja, voor Jan. Op jouw bibliotheek komt een bordje Bibliotheek Twente. Maar hoe doe je dat bij die vestiging in het Heraclesstadion? Dat bordje blijft daar nooit heel ben ik bang.