In de afgelopen twintig jaren lazen we in Nederland één miljard boeken niét. Dat is de conclusie die ik trok toen ik eens wat uitleencijfers op een rijtje zette. En dat in een maatschappij waar één op drie jongeren in het voorportaal zit van laaggeletterdheid en waar 2,5 miljoen volwassenen laaggeletterd zijn. En beide cijfers dalen niet maar stijgen... Dus wat doet het met onze leesvaardigheid als we met elkaar één miljard boeken niet meer lezen? Eén miljard. Dat zijn er gemiddeld 62 per Nederlander. Laat me eens uitleggen hoe ik tot deze schokkende cijfers kom.
Kun je eens wat cijfers op een rijtje zetten?
Een tijdje geleden werd ik gebeld of ik eens wat cijfers op een rij wilde zetten over collectie. Nu zijn cijfers over collecties altijd tricky. Systemen zijn onderling slecht vergelijkbaar of hanteren verschillende definities. Op micro-niveau praten over collecties vraagt een soort chirurgische precisie. En op dat niveau zit ik gewoon niet. Ik besloot daarom om er een onbetwiste dataset erbij te pakken. En die onbetwiste dataset zijn de cijfers die het CBS al jarenlang beschikbaar stelt over bibliotheken. Die dataset bouwt weer voort op de huidige gegevenslevering. En het fijne is dat je daardoor heel langjarig kunt kijken. En dat past bij collecties: dat zijn diepte-investeringen. Een boek dat je vandaag koopt, moet een jaar of tien meegaan. Wie vandaag zijn collectie gaat veranderen ziet dus pas over een paar jaar echt resultaat. De collectie is een olietanker die maar langzaam keert.
En zo begon ik dus aan die dataset van het CBS.
90 miljoen uitleningen kwijt, nog 54 miljoen uitleningen over
Nu zijn collecties vaak een afspiegeling van de uitleningen. Wordt er méér geleend dan maken we de collectie groter, wordt er minder geleend dan wordt de collectie kleiner. Dat er in Nederland elk jaar wat minder geleend werd, was wel bekend. We lezen nu eenmaal wat minder. Als redenen worden dan genoemd dat er meer concurrentie is op het gebied van vrije tijd en het feit dat we steeds meer tijd achter een schermpje doorbrengen. Maar wie de ontwikkeling van de afgelopen twintig jaar op een rij zet, schrikt toch wel. We gingen van 146 miljoen uitleningen in 2002 naar 54 miljoen uitleningen in 2022. De jaarcijfers over 2023 moeten nog komen. De vraag is namelijk of we al helemaal uit de coronadip waren in 2022. Het kan zijn dat we nog een paar miljoen uitleningen plussen maar het kan ook zijn dat dit het toch echt is. In elk geval is helder wat de trend is: we lenen minder boeken (en ja ook wat andere media) en we lezen dus ook minder boeken.
Het verschil tussen 2002 en 2022: één miljard minder boeken
In 2022 leenden we dus 90 miljoen minder boeken bij bibliotheken dan in 2002. En lazen we er dus waarschijnlijk ook zo'n 90 miljoen boeken minder. Vooruit, ik kan er een beetje naast zitten, niet elk geleend boek wordt gelezen en niet elke uitlening was een boek, maar dat is met dubbeltjes afdingen op de aanschaf van een huis. Een slimmerik kan nog zeggen dat de Bibliotheek op school niet is meegenomen bij deze uitleningen. Maar zelfs de Bibliotheek op school kwam niet verder dan 6,4 miljoen uitleningen in 2022. En ebooks dan? Ooit aangekondigd als de vervanger van fysieke boeken... Ook die doen maar een kleine vijf miljoen uitleningen. Het dempt het gat allemaal absoluut niet. Blijft staan dat we een miljard boeken met elkaar niet lazen: kinderen, volwassenen, ouderen... dwars door de samenleving.
Het karakter van de bibliotheek verandert
Nu zien we wel een andere trend in bibliotheken. De klassieke bibliotheek transformeert naar een maatschappelijk-educatieve bibliotheek waar leren en ontwikkelen in de brede zin van het woord invulling wordt gegeven. En dat zien we ook terug in de statistieken. Als je uitleningen (in staaf en as rechts) en bezoekersaantallen (in lijn en as links) naast elkaar zet, dan zie je dat ongeveer tot 2015 de daling van bezoekersaantallen gelijke tred houdt met de daling van uitleningen. Rond 2015 kentert dat. De uitleningen blijven dalen terwijl de bezoekersaantallen stap voor stap stijgen. Bibliotheekbezoekers komen naar de bibliotheek voor iets anders dan voor het halen van een boek: er wordt gestudeerd, er worden cursussen gevolgd of men gaat naar een spreekuur. Er zijn taalhuizen en informatiepunten Digitale Overheid. Allemaal prachtige ontwikkelingen waar ik zelf hard en met veel plezier aan meewerkte.
1 opmerking:
Lees!
Een reactie posten