zondag 26 maart 2023

De generatiekloof tussen luisterboeken en ebooks en : jaarcijfers online bibliotheek 2022

Ik ga het (nog) niet hebben over het echte nieuws van deze week... Want dat is natuurlijk dat afgelopen vrijdag de tijdelijke regeling bekend werd die de opmaat is voor de zorgplicht voor bibliotheekwerk voor gemeenten én provincies! Er wordt twee jaar geïnvesteerd in het netwerk om daarna dit netwerk  bij gemeenten en provincies te borgen. Ik beloof u dat ik er de komende dagen op terugkom. En ik zal de som juridisch ogende stukken vertalen naar gewoon Nederlands. 

Nee, ik ga het niet hebben over dat fysieke bibliotheekwerk maar het online bibliotheekwerk. Het is namelijk al weer een jaartje geleden dat ik over de cijfers van ebooks schreef. De jaarcijfers van de Online Bibliotheek zijn er weer en ik dook er in. En ik los ook een andere belofte in: ik ga ook de luisterboeken nu meenemen. 

Op de eerste plaats mijn complimenten voor de beheerders van de online bibliotheek en de onderzoekers bij de KB, want met hun overzichten en dashboards helpen ze mij en ik denk vele bibliotheken snel aan hun cijfers en gegevens.

Uitleningen ebooks: opnieuw lichte daling maar een nieuw verzadigingspunt

2022 laat opnieuw een lichte daling zien in het gebruik van ebooks. In 2020 steeg het in de coronacrisis spectaculair van 3,8 miljoen naar 5,6 miljoen uitleningen. In 2021 vlakte dat al iets af, hoewel bibliotheken toen lange tijd gesloten waren. Wel hadden in 2021 veel bibliotheken sneller een breng- en haalservice actief dan in 2020. In 2022 vlakt het nog iets verder af. Toch zakt het niet terug naar het niveau van 2019. De coronapandemie heeft het gebruik van ebooks versneld naar een hoger niveau gebracht en daar blijft het heel redelijk hangen. Toch denk ik dat dit wel ongeveer het niveau van verzadiging is voor ebooks. De grote sprongen omhoog hebben we nu denk ik wel gehad. In een staatje verderop kom ik daar op terug.

Ook het aantal actieve gebruikers van de online bibliotheek blijft stabiel, dat schommelt rond de 368.000 gebruikers. Ruim 10% van de bibliotheekleden dus. Als we kijken naar het aantal gebruikte ebooks per gebruiker zien we die verzadiging ook bevestigd. 

Het aantal gelezen ebooks per gebruiker schommelt zoals je ziet eigenlijk al jaren rond de 15 . 2020 is een uitzondering. Dat heeft een reden en een andere dan u denkt. Het heeft niet met corona te maken namelijk. Het heeft er mee te maken dat 2020, lopende het jaar een nieuw systeem is ingevoerd waarbij het aantal actieve leden weer op nul is gezet. Aan het eind van 2020 waren er dus relatief weinig actieve gebruikers en veel uitleningen. Dat laatste kwam dan wel weer door corona. 

Het gebruikt verdiept (meer gebruik er gebruiker) en verbreed (veel nieuwe gebruikers) zich dus niet.  Wie het gebruik van ebooks verder wil aanjagen ziet dus dat een marketingstrategie hierop zou moeten inzetten.  

Wordt de gemiddelde ebookgebruiker elk jaar een jaar ouder?

Dat die nieuwe doelgroep bij ebooks nog wel een dingetje is, kun je zien in onderstaande staatje van de leeftijd van de ebookgebruiker. Doordat ik de cijfers al wat langer volg en bewaar kon ik daar het volgende overzicht van maken.  En daar zie je wel wat opmerkelijks.

Wie kijkt naar de procentuele verdeling van gebruikers van ebooks en hun leeftijd ziet dat het aandeel 60-plussers elk jaar toeneemt. De 70-plussers waren in 2016 nog 8,9% van het aandeel en in 2022 zijn ze al 15,7% van de gebruikers van ebooks. Het lijkt wel of de ebookgebruiker elk jaar een jaartje ouder wordt. Een fenomeen dat ook gedrukte kranten al jarenlang kennen. Nu gaan die 60plussers nog wel een tijdje mee maar eindig is het natuurlijk wel. Het moet mogelijk zijn om een vergelijking te maken met de fysieke gebruikers van de bibliotheek. Ook daar hebben de onderzoekers van de KB destijds een overzicht van gemaakt samen met het CBS. Daar ben ik nu niet aan toegekomen en is iets voor een volgend artikel. 

Maar bovenstaande constateringen: afvlakkend gebruik ebooks en ouder wordende gebruiker, zijn een mooi bruggetje naar de luisterboeken. Daar zien we namelijk iets heel anders.

Stijgend gebruik luisterboeken


De cijfers die ik heb van de luisterboeken zijn van 2020 en verder. In de excel-jaaroverzichten die ik bewaar komen ze dan voor het eerst voor. Als ik snel terugzoek, waren er al Luisterboeken vanaf 2017 beschikbaar maar ik kan daar geen jaarcijfers meer van terugvinden. In de afgelopen drie jaar zie je een gestage groei. Met een stormachtige groei van 2020 naar 2021 en nog altijd 10% groei in 2022. Met bijna 2 miljoen uitleningen zijn de luisterboeken een volwassen poot naast de ebooks geworden.

Maar er is meer aan de hand. Want de leeftijd van de gebruikers van luisterboeken is aanmerkelijk jonger dan die van ebooks. Kijk maar eens naar onderstaande grafiek. 


Bij ebooks is ruim 60% van de gebruikers ouder dan 50 jaar en een kleine 30% jonger dan 50 jaar. Bij luisterboeken zien we precies het omgekeerde: ruim 50% is jonger dan 50 jaar en een minderheid ouder dan 50.  Een kwart van het gebruik van luisterboeken komt zelfs van jongeren onder de 20 jaar! Er is dus sprake van een generatiekloof tussen ebooks en luisterboeken. Het is interessant om die leeftijdontwikkeling de komende jaren eens te volgen. 

Online versus fysiek

Tot slot vind ik het altijd interessant om te weten hoe de ebooks en luisterboeken zich nu verhouden ten opzichte van de fysieke uitleen. Er zijn nog geen cijfers van die fysieke uitleen over 2022, die komen pas met het bekend worden van de cijfers uit de wettelijke gegevenslevering. Dat zal pas rond de zomervakantie bekend zijn. Wel maakte stichting Leenrecht begin dit jaar al een eerste prognose bekend. Die is altijd redelijk accuraat. Leenrecht komt in de prognose uit op 51 miljoen fysieke uitleningen over 2022. Als je die cijfers bij elkaar zet, krijg je het volgende grafiekje.


Van alle uitleningen die in 2022 werden gedaan, vond 87% plaats in een fysieke bibliotheek. 13%  bestond uit uitleningen in de online bibliotheek. De online bibliotheek is daarmee een stevig onderdeel geworden van het bibliotheekwerk. Ebooks zijn met 9% nog steeds het grootste maar luisterboeken zijn met 4% nog groeiend. De verwachting van veel bibliotheken is dat ook de komende jaren het fysiek lenen elk jaar toch een beetje minder wordt. Als dat zo is, kan het online deel relatief nog groeien. Maar de koek als geheel wordt dan kleiner. En daar ontmoeten fysiek en online elkaar denk ik. Want beiden zetten zich in om inwoners zoveel mogelijk aan te zetten tot lezen. 

Zo u bent weer bij met de jaarcijfers en ik zelf ook. Zo helpen we elkaar verder. Rest mij te zeggen dat elk boek natuurlijk in de kern een vorm van zelfontwikkeling is, een oefening in taal, concentratie en verbeelding. Dus of je nu fysiek of digitaal leest of luistert: wij zetten ons in om dat zoveel mogelijk mensen te laten ontdekken. 
 
Zo, duik ik nu eens op de nieuwe regeling en zie ik u daar binnenkort wel weer bij!

6 opmerkingen:

Anoniem zei

Volgend jaar dus de tijdschriften ook meenemen. Leuk om dit te lezen.

Mark Deckers zei


@anoniem: oh, zijn daar ook al cijfers van, ook op MetdeKB?

VvHonk zei

Mooi inzicht zo.
Wat gedachtes...:
bij ebooks mis je sowieso de grote groep laaggeletterden en de kinderen die nog niet kunnen lezen. Zitten die dan vooral bij luisterboeken? De 'ouderwetse' fysieke luisterboeken (cd's) die nog geleend worden, worden bij ons zo'n beetje 50-50 geleend door ouders van jonge kinderen en volwassenen. Gebruiken ouders luisterboeken als vervanger van het zelf voorlezen?

Mark Deckers zei

@VvHonk: dank voor je gedachtes en fijn dat je hier voorbij komt. Of laaggeletterden meer bij luisterboeken zitten, durf ik niet te zeggen. De start van luisterboeken, een app downloaden, registreren etc - vraagt nog wel iets. Daarna is het best eenvoudig. Ik denk dat de luisterboeken in een bredere trend zitten van podcasts en streaming diensten. Nog meer dan dat het vervanging is van de cd. Maar ook van mij zijn het maar gedachtes, ik kan niet echt dieper in de cijfers kijken.

Unknown zei

Weer heel leuk om te lezen Mark! En dank je wel voor deze input. Ik denk dat je gelijk hebt.
Wat geen invloed heeft op de essentie van jouw beschouwing, maar ik toch nog wel wil melden is dat e-books nog steeds niet op elke e-reader (Kindle bijvoorbeeld) te lezen is. Dat blijft jammer!


Mark Deckers zei

@unknown: Dat van die Kindle zal zeker bij de organisatie bekend zijn. Zelf werk ik met een Kobo en weet daarvan dat er andere betaalde diensten zijn die beduidend meer gemak kennen. Ik moet een soort sluiproute via Adobe doen. Ik weet niet of dat ook met de Kindle kan. Als je eenmaal weet hoe dat werkt, kost dat een halve minuut per boek. In vergelijking tot de vele uren die je er in leest, valt dat dan weer mee. Maar ik weet dat voor velen die halve minuut nog te veel werk is, als je weet dat het nog makkelijker kan. Dank voor je toevoeging!