dinsdag 5 februari 2019

Trends in ebooks in openbare bibliotheken: de ebooklezer wordt steeds ouder!


Onlangs verspreidde  Bertil Voogd van de KB weer de jaarcijfers van ebooks in bibliotheken op MetdeKB. Ik heb de excelsheets het afgelopen weekend weer eens doorgevlooid en in een aantal grafieken gezet. Kijkt u even mee? Ik waarschuw vast: het is een lang stuk en het meest opmerkelijke feit meld ik pas aan het eind. Hou dus even vol.

Uitleningen +9%
In de eerste helft van dit jaar constateerde ik al dat de snelle groei van uitleningen begint af te vlakken. Toen voorspelde ik op basis van de halfjaarcijfers een groei van slechts 2%. Daar maakte ik toen wel de opmerking bij dat de tweede helft meestal beter is dan de eerste helft van het jaar. Dat blijkt ook. De groei over 2018 in aantal uitleningen van ebooks kwam toch nog uit op 9%. Alles bij elkaar lenen de KB en de openbare bibliotheken via dit platform zo'n 3.500.000 ebooks uit.

Dat die groei in de tweede helft toch flink gegroeid is, is wel opmerkelijk. Vooral de app voor ebooks heeft wat tegenslagen gekend maar dat heeft het gebruik in de tweede helft niet geremd, zo lijkt het. Sterker nog, het is een opmerkelijk goede tweede helft geweest,  beter dan de eerste helft van 2018.

Wie de lijn van afgelopen jaren doortrekt mag voor 2019 - bij ongewijzigd beleid - een groei verwachten tussen de 5% en 8%. Minder dan voorgaande jaren maar nog altijd een groei waarvoor bibliotheekdirecteuren voor hun 'gewone' uitleningen een moord zouden doen.

Koninklijke Bibliotheek +79%  Bibliotheken +7% 



Ebooks lenen bij bibliotheken kan op twee manieren. De eerste is dat je het gewoon gebruikt met je bestaande bibliotheekpas. Je moet pas dan activeren met een ebook-account en dan kun je aan de slag. De tweede optie is om een 'digital only'-abonnement af te sluiten bij de Koninklijke Bibliotheek. Je bent dan geen lid van een openbare bibliotheek en kunt daar ook geen boeken lenen.

De grote basis voor het ebookgebruik komt nog steeds bij bestaande klanten van openbare bibliotheken vandaan. Bijna 3,3 miljoen ebook-uitleningen worden gedaan door mensen met een pas van de openbare bibliotheek. Een kleine 200.000 ebooks worden geleend door mensen met een digital only abonnement. De groei is echter veel groter bij de KB dan bij de bibliotheken. En dat terwijl er volgens mij niet of nauwelijks reclame wordt gemaakt voor dit abonnement. Er is dus nog een hele natuurlijke groei.

Bij openbare bibliotheken stijgt het met 7%. Bij grote getallen wordt het altijd lastiger om een hele grote groei te realiseren. Hoewel mijn indruk is dat ook bibliotheken minder actief zijn geworden met het promoten van ebooks dan een aantal jaren geleden. Wellicht dat de haperende hier debet aan is maar ik heb zelf de indruk dat bibliotheken momenteel drukker zijn met het promoten van maatschappelijke en educatieve activiteiten. Heel logisch uiteraard.

Ebooks zijn 5% van de totale uitleen


Door de statistieken van het CBS over de traditionele bibliotheek te combineren met de cijfers van ebooks kun je tot het volgende plaatje komen. Ebooks vormen 5% van het totaal aantal uitleningen in openbare bibliotheken. Daarmee loopt het redelijk in de pas met wat we in de boekhandelswereld zien.

11% van de bibliotheekleden heeft een ebook-account, 6% gebruikt het



De uitleningen vormden van ebooks vormden 5% van het geheel. Als je kijkt naar hoeveel leden een ebookaccount hebben aangemaakt bij de bibliotheken dan kom je uit op ruim 400.000. Van de in totaal 3,7 miljoen mensen met een bibliotheekpasjes heeft 11% dus nu een account geactiveerd. Ongeveer daar de helft weer van heeft het ebookaccount ook daadwerkelijk gebruikt. Dat zijn er nog ruim 200.000 van de 3,7 miljoen. Alles bij elkaar zo'n 6% van het geheel.

Waarom is dit interessant om te weten? Nou, wie ebooks wil promoten heeft leden nodig die het ebookaccount op hun pas geactiveerd hebben. 11% heeft dat nog maar gedaan en 6% gebruikt dit account nog maar. De andere helft is dus niet (meer) actief of afgehaakt. Bibliotheken die ebooks willen stimuleren kunnen dat dus het beste doen via leden die al een account hebben. Die zou je een bericht willen sturen. Maar zover ik weet - maar ik weet dat niet zeker - kan dat niet vanwege AVG-redenen. Toch zit er een enorm potentieel tussen die 6% en 11% die makkelijk te heractiveren is. En als de bibliotheek het om privacyredenen niet zou kunnen, dan zou de KB dit wellicht samen met de bibliotheken wel kunnen doen. Lijkt me een interessante om eens met elkaar uit te zoeken.

KB-leden lezen meer



De gemiddelde ebooklezer van met een KB-abonnement leest 24,3 ebooks per jaar. De gemiddelde ebooklezer bij openbare bibliotheken leest er 15,2. Dat daar verschil tussen zit, lijkt logisch. Degene die abonnement neemt via de KB doet dat primair om ebooks te kunnen lenen. Iets anders kun je er ook niet mee. De ebookgebruiker in een openbare bibliotheek kan ook nog fysieke boeken lezen of  naar activiteiten gaan.

Het gebruik van de leden van de openbare bibliotheek is gebaseerd op die 6% gebruikers die minstens één keer per jaar een ebook leent. Als je uit zou gaan van de 11% die ebooks kan lenen omdat ze hun account geactiveerd hebben dan zou het gemiddelde bijna halveren. Dan kom je rond de acht ebooks per account uit.

De ebookgebruiker wordt elk jaar een jaar ouder


Bijgaande staatje levert wellicht wel het meest opmerkelijke feitje op van deze exercitie. En dat gaat over de leeftijd van de ebooklezer. Ik heb namelijk de leeftijduitsplitsing van de afgelopen drie jaren eens op een rijtje gezet. En dan zie je het bovenstaande beeld.  De groep veertigers wordt procenteel gezien elk jaar kleiner, de groep 50-70-jarigen is stabiel en de groep zeventigers neemt elk jaar toe. Wie heel snel redeneert ziet wat er gebeurt: de gemiddelde leeftijd van de ebooklezer stijgt elk jaar ook met een jaar.  Van de abonnementen van kranten wordt hetzelfde gezegd: er komen geen jonge mensen bij maar wie een abonnement heeft, schuift wel elk jaar een jaar op.

Even heb ik gedacht dat ditzelfde beeld ook wel zou gelden voor de gemiddelde bibliotheekgebruiker. Maar dat is niet toch niet het geval. Bij de bibliotheken stijgt juist het aantal jeugdleden en neemt het aantal betalende volwassen leden af. Dit is dus specifiek een ontwikkeling voor ebooks.

Sterker nog: het gebruik van de ebooks zit juist in een categorie waar een bibliotheek relatief weinig leden heeft. In die leeftijdscategorie zitten dus relatief veel ebooklezers. Interessant om dat nog eens nader uit te zoeken. Alleen worden die leeftijdscategorieën wel vastgelegd bij ebooks maar niet bij de CBS/WSOB-gegevens voor zover ik weet.

Samengevat
Samengevat: ebooks stijgen nog steeds, zij het in een steeds trager tempo, 6% van alle bibliotheekleden is een regelmatige ebookgebruiker en elk jaar stijgt de gemiddelde leeftijd van ebooklezer ook met één jaar.  Zo, u bent weer bij.

5 opmerkingen:

NOKO zei

Je hebt het over de leeftijd van de e-book gebruiker en dat deze relatief oud is. Interessant zou het wellicht zijn om te kijken hoe het totale ledenbestand van de bibliotheek is opgebouwd. Wellicht gebruiken de ouderen juist meer e-books omdat hun aandeel in het ledenbestand relatief groot is. Hoe zou het er uit zien als je daarvoor compenseert?

Mark Deckers zei

@NOKO: 55% van de leden van een bibliotheek is jonger dan 18 jaar. En juist dat aandeel van jongeren stijgt. Bij de leden van de 'gewone' bibliotheek daalt de gemiddelde leeftijd op dit moment jaar na jaar.

Bartwatching zei

Een reden dat de (bibliotheek) ebooklezer steeds ouder wordt is denk ik omdat ouderen meer (vrije)tijd hebben om te reizen. Denk aan dagtrips tot aan overwinteren. En ze willen dan niet teveel boeken mee sjouwen en zoeken dus een alternatief. Ebooks zijn dan een uitkomst. Tenminste ik kom dat soort gevallen vaak tegen op ons ebook spreekuur.

Rineke Zwanenburg zei

Interessant om te lezen. Ik heb nog wel een aanvulling wat betreft het onder de aandacht brengen van de ebooks aan bestaande leden: dit is wel degelijk mogelijk. Uiteraard speelt de AVG een rol, maar meer nog de Telecomwet die eisen stelt aan het verzenden van mailings. Zo mag je niet zomaar iedereen ‘spammen’, maar is het wel mogelijk bestaande klanten te informeren over gelijksoortige producten of diensten zij al bij de bibliotheek afnemen.
Wetgeving die van toepassing is: Telecommunicatiewet artikel 11.7, lid 3 en AVG artikel 12.

Mark Deckers zei

@bartwatching: ja, ik herken je opmerkingen. Ouderen zijn ook steeds vaker nog op oudere leeftijd actief en vitaler. 70 is het nieuwe 60, zullen we maar zeggen.
@RinekeZwanenburg: Ik denk zelf ook dat er meer mogelijk is en ik ken de artikelen ook. Vraag is van wie de gegevens zijn en dat ligt met de hybride accounts (leden van lokale bibliotheek die hun login weer op een nieuw platform gebruiken) complex. Maar in deze ben ik zelf altijd van de 'rekkelijken'. Dus ja, op zoek naar die mogelijkheden.