maandag 23 juli 2018

Halfjaarcijfers ebooks openbare bibliotheken


Ik heb slecht nieuws, slecht nieuws en  iets minder slecht nieuws voor u over ebooks in openbare bibliotheken. Wat wilt u het eerste horen? Dat dacht ik al: het slechte nieuws.

Het slechte nieuws is dat de uitlening van ebooks nauwelijks meer groeit. Dit concludeer ik op basis van de halfjaarcijfers die de KB op 5 juli presenteerde op MetdeKB. Het ruwe excelsheetje heb ik voor u even verwerkt naar een paar grafieken. Kijk even mee.

Hierboven ziet u het totaal aantal uitleningen van ebooks in de afgelopen jaren met een prognose over 2018. Zoals u ziet stijgt het aantal uitleningen dit jaar met 1,7% (afgerond 2%). Dat is aanmerkelijk minder dat de stijging van de afgelopen jaren.

Het kan overigens nog iets meevallen met de uitleencijfers over 2018. De prognose van 2018 heb ik berekend door het aantal uitleningen tot en met juni te verdubbelen. In de praktijk blijkt dat er in de tweede helft van het jaar meer gelezen wordt. Maar zelfs als we er nog en paar honderdduizend uitleningen bij optellen is de vraag of de stijging nog de dubbele cijfers haalt. De groei die de afgelopen jaren al afvlakte, zet dus door.

Overigens in de koopmarkt werd over het afgelopen kwartaal ook al een flinke aflvlakking geconstateerd. Lees hiervoor het blog van Raymond Snijders.

KB stijgt, bibliotheken dalen



Maar er is nog iets aan de hand. Bij bibliotheken kun je via twee soorten abonnementen gebruik maken van het ebookaanbod. Wie lid is van een openbare bibliotheek heeft in bijna alle gevallen ook toegang tot het ebookaanbod.  Met je bibliotheekpas kun je een account aanmaken voor de ebooks. Dat is de eerste methode. De tweede methode is dat je ook een 'Digital only'-abonnement kunt nemen via de Koninklijke Bibliotheek. Je kunt in dat geval niet lenen bij een openbare bibliotheek maar wel gebruik maken van het ebookaanbod.

Wie de cijfers over 2017 en 2018 voor beide categorieën vergelijkt ziet bovenstaande. De stijging over het geheel van nog geen 2% komt volledig voort uit de stijging bij de KB. Het aantal uitleningen bij bibliotheken zal als het dit jaar zo blijft nagenoeg gelijk blijven.

70-plussers lezen meer digitaal, jongeren minderen




In de statistieken van de KB wordt ook altijd netjes een uitsplitsing gemaakt naar leeftijd van de uitleningen. Het is even pieren om verschillende jaren eens even te vergelijken maar wie het bestand van vorig jaar erbij pakt ziet kleine verschuivingen.

Het aandeel jongeren neemt helaas af. Of we daar blij mee zijn, vraag ik me af.  Het aandeel 70-plus daarentegen neemt licht toe. Het lijkt een beetje erop dat we gewoon een jaar opgeschoven zijn met zijn allen.

Zo, u bent weer bij op hoofdlijnen. Om eerlijk te zijn: ik blijf wel met wat gemengde gevoelens achter.  Ik denk dat het toch interessant is om voor uw eigen bibliotheek toch ook nog even de cijfers eens te bekijken.

Tja, wat moeten we ermee? Denkt u: ach, het is nu eenmaal zo of moet er misschien toch wat gebeuren? Ik geef toe, de temperaturen zijn niet echt uitnodigend om in actie te komen maar een jaar geleden schreef ik naar aanleiding van de halfjaarcijfers een aantal tips. Ik zie dat ik die tips helaas zonder problemen kan herhalen.

Tip 1: meer marketinginspanningen
Als bibliotheken een verdere groei van ebooks willen krijgen zullen extra marketinginspanningen nodig zijn waardoor meer leden hun ebookaccount gaan activeren en gebruiken. Zeker ook het blijven stimuleren van dat gebruik is van belang. Dit vraagt absoluut om individuele en gezamenlijke inzet van bibliotheken. Hier is zeker nog een wereld te winnen bij de huidige doelgroep, de 40+'ers. 

Tip 2: meer met kinderen/jongeren
Verder zien we dat de helft van de doelgroep van bibliotheken - kinderen - nauwelijks gebruik maakt van ebooks. Het ligt voor de hand om dit in combinatie te doen met de Bibliotheek op school. Volgens mij wordt daar op dit moment ook al naar gekeken.

Tip 3: onderzoek effect digital only en mogelijke verdere groei
Tot slot denk ik dat het interessant is om nader onderzoek te doen naar de leden die nu gebruik maken van het digital-only-abonnement van de Koninklijke Bibliotheek. Ik heb een vermoeden - maar ik weet dat niet zeker - dat dit leden zijn die anders niet lid waren geworden van een 'gewone' openbare bibliotheek. Als dat zo is, werken deze abonnementen niet kannibaliserend op de bestaande abonnementen. En dan zou het te overwegen zijn ook hier marketing inspanningen op in te zetten. Maar ik weet dat dit gevoelig ligt bij openbare bibliotheken vandaar dat dat ledenonderzoek wel eens interessant kon zijn.

Tip 4: maak het nog makkelijker
De laatste tip gaat over het product zelf  Ook dat is nog wel te vereenvoudigen. De klacht dat boeken overzetten naar een e-reader nog steeds lastig is, blijf je onverminderd horen. Verder blijf ik de koppeling vanuit bestaande leden eigenlijk raar vinden. Je moet toch weer een nieuw account aanmaken terwijl ik met mijn Facebookaccount op veel plekken zo in kan loggen.

De tijd dat we niets hoefden te doen voor groei is voorbij
De tijd dat ebookleners maar gewoon elk jaar een groei zouden vertonen is voorbij.  Er zijn vele meters gemaakt maar als bibliotheken willen blijven groeien op dit terrein is extra inzet zowel landelijk als lokaal blijven nodig.

6 opmerkingen:

Peter zei

Ik kan toch niet nalaten om de ontwikkelingen in bibliotheekland te volgen. Dat is sommigen al niet ontgaan ;-). Stagnering in de groei van e-books 'van de bieb'. Je suggesties lijken me grotendeels juist. Onderzoek zal ook ongetwijfeld weer aantonen dat mensen toptitels missen. Ik weet maar al te goed hoe weinig er aan te doen is, maar hoe hard er toch gewerkt wordt. Het zal wel altijd de grote rem op de ontwikkeling blijven.
Gebruiksgemak verbeteren. Ja, natuurlijk. Waarom duurt dàt toch zo lang?

Misschien moet het publiek groter gemaakt worden? Moet er niet eens een grote campagne komen om het lezen in z'n algemeenheid te bevorderen? De e-books zullen daar ongetwijfeld in meevaren. En zo'n campagne dan iets breder en dieper dan Insta fotootjes van schaars geklede influencers? En vaker herhalen. Ik weiger te geloven dat lezen niet beter te promoten valt. Misschien even een tijdje wat meer geld van een digitaal budget naar het 'leesbevordering algemeen' budget. Samenwerking met CPNB? Ministerie onderwijs? Something big. Very big. Toekomst van je maatschappij hangt aan de vermogens van je jeugd om te kunen lezen.

Ik vraag me ook af waarom we ons juist met e-books zo zouden moeten focussen op kinderen? Een e-book is een marginaal product voor de jeugd - zeker als ik de commerciële apps van uitgevers buiten beschouwing laat. Alleen voor een happy few. Zet bij de jeugd juist nog harder in op de leesbevordering. Ten lange leste profiteert het e-book daar ook wel van. Maar het e-book mag niet het doel zijn. Dat proef ik een beetje uit alle uitingen die uit de bibliotheekwereld komen. Jammer. Ik beschouw dat e-book eigenlijk niet anders dan het zoveelste stripboek, elpee, cd, dvd of game, die de bibliotheek binnenkwamen. Nieuw, duur. En je moet ze hebben in je collectie. Maar het bezit ervan mag niet verblinden. Als mensen niet lezen heb je er toch niks aan.

Raymond Snijders zei

De focus hoeft/moet niet op puur ebooks liggen inderdaad - ik ben helemaal voor een brede grote campagne om het lezen en de bibliotheek op zich te promoten - maar er kan zo veel meer gedaan worden om de inherente voordelen van ebooks over het voetlicht te krijgen. En daarmee de dienstverlening.

Mensen snappen die voordelen best wel namelijk. Iedere zomer worden er honderdduizenden ereaders uit de kast getrokken omdat niemand een stapel boeken mee wil nemen op vakantie. Oudere mensen vinden ereaders geweldig omdat ze de lettergrootte van de tekst kunnen aanpassen en niet naar piepkleine lettertjes hoeven te turen. Iets wat trouwens kinderen en volwassenen ook best wel fijn vinden.

Alleen die laagdrempeligheid van de dienstverlening is beperkt, gelijk het aanbod. Ereaders zijn fantastisch maar ze zijn redelijk duur als je maar enkele boeken per jaar leest. Als je in de zomer op vakantie gaat - en eindelijk die ereader kan gebruiken - loop je tegen de limiet op van maximaal 10 gelijktijdige boeken. Iets waar de meeste bibliotheken met fysieke boeken nou juist al jarenlang van weten dat je die leenlimieten in de zomer moet oprekken.

Dan moet je nog een apart account hebben en mag je vervolgens gaan worstelen om die ebooks op je ereader te krijgen. Als je als bibliotheken al 4 jaar lang spreekuren moet organiseren om dat uit te leggen, dan weet je dat het dus te ingewikkeld is.

Er is een grote categorie mensen die daarmee kunnen omgaan (uiteindelijk) maar die is wel gelimiteerd en je ziet daarom de uitleningen afvlakken. Er is een 'revolutie' nodig die de remmende factoren weghaalt en dat is niet alleen het toevoegen van meer bestsellers/actuele titels aan het aanbod. Het zijn al die factoren samen waar de bibliotheken, samen met de KB, aan de slag moeten denk ik.

Mirjam zei

Er staan natuurlijk verhoudingsgewijs ook veel minder jeugdboeken in het aanbod en daarom is het ook logisch dat de uitleencijfers van de jeugd ver achterblijven ten opzichte van die van de volwassenen. Als er meer jeugdboeken in de e-book collectie zouden zitten, is er zeker nog groei mogelijk.

Verder is er vast ook veel te leren van het succes van de VakantieBieb: boeken lenen in de app en niet hoeven inloggen. Volgens mij staat er wel een verbeterde app voor het lenen van e-books op de planning, maar wannneer...?

maribere zei

Wie is de concurrente? De Netflix achtigen? Vele uren series kijken hoorik om me heen.Onderzoekje waard misschien.

Bartwatching zei

Per 2-1-2018 is de coulanceregeling gestopt. Dat betekent dat leden met een abonnement dat niet voldoet aan de minimumvoorwaarden, geen gebruik meer kunnen maken van de e-books van de online bibliotheek. Dat zal ook wel van invloed zijn geweest op het aantal accounts en uitleningen.

Karin zei

Dag Mark, ik zou je blog graag willen voordragen voor opname in het nationale webarchief. Zou je je een berichtje willen sturen aan webarchivering@kb.nl als je dat ziet zitten? We hebben namelijk je emailadres nodig om je de informatie te kunnen toesturen. Alvast hartelijk bedankt!