donderdag 4 juni 2015

De vijf lessen van het VNG-jaarcongres voor bibliotheken


De afgelopen dagen mocht ik in de stand van 'de Bibliotheek' staan op het VNG-jaarcongres.Voor wie het niet kent: het VNG-jaarcongres is de huishoudbeurs voor burgemeesters, wethouders, griffiers, gemeentesecretarissen en raadsleden. Zoiets als ons bibliotheekcongres dus.

Op die twee dagen sprak ik tientallen wethouders. Het voelde als speeddaten met de lokale politiek. Door met zoveel mensen in zo'n korte tijd te spreken, krijg je een goed beeld van hoe we er - vanuit het oogpunt van de gemeente - als bibliotheek voor staan. Ik geef u de vijf lessen die ik daar leerde.

Les 1: Bibliotheek heeft een onbetwiste nieuwe rol
Gemeenten zijn overtuigd van de nieuwe rol van bibliotheken. Dat begint met de opmerking dat de bibliotheek van gisteren niet meer de bibliotheek van vandaag is. Maar waar veel wethouders een aantal jaren geleden dan wel ongeveer stil vielen, ging nu het gesprek moeiteloos verder over laaggeletterdheid en basisvaardigheden, over ontmoetingsplek in dorp en stad, over het sociaal domein of over 'een leven lang leren'. Het rapport Cohen heeft veel goed werk gedaan en het kan niet anders of in het verlengde hebben ook alle bibliotheekdirecteuren hier aan meegwerkt. Een pluim dus voor de sector als geheel.

Les 1 is dan ook: bibliotheken hebben een onbetwiste nieuwe rol gekregen. Blijf dat verhaal uitdragen! Want de keerzijde is dat gemeentepolitici ook vertellen dat die oude rol dus  geen financiering meer legitimeert. De weg terug is afgesloten.

Les 2: De randen van die onbetwiste nieuwe rol zijn nog onduidelijk
Hoe mooi Les 1 ook is, er is nog wel werk aan de winkel. Want waar de grenzen precies liggen van die nieuwe rol is lastiger. Sommige wethouders vinden dat je je niet met onderwijs moet bemoeien - maar wel moet zorgen voor taalvaardige jeugd. Sommige wethouders hebben moeite met een rol die verder gaat dan alleen de 'zwakke' burgers. Voor de rest moet maar gewoon betaald worden, vinden zij. Weer anderen vinden horeca en een bibliotheek maar een rare.

Kortom, klaar zijn we ook nog niet. En de kunst is wel om uw wethouder en raad hier goed in mee te nemen. Investeer dus in het laten zien van die goede voorbeelden. Ik heb veel wethouders aangeraden om bij goede voorbeelden te gaan kijken samen met de bibliotheek. Mocht uw wethouder zich dus spontaan melden met zo'n voorbeeld, dan kan dat dus mijn 'schuld' zijn. Doe er uw voordeel mee.

Les 3: Van Paniek om geld naar Balans
Naast wethouders Cultuur meldden zich ook wethouders Financiën in de stand van de Bibliotheek. Aan hen vroeg ik altijd hoe ze er voor stonden. Bijna alle wethouders gaven aan dat hun financiën in balans waren en dat ze verwachtten dat ze door de grote bezuinigingen heen zijn. Een enkeling was ronduit positief ('we gaan weer bouwen') en een enkeling was negatief ('ons budget jeugdzorg is nu al op en het jaar is nog niet op de helft'). Soms wat diffuus dus. Mijn beeld is dat op lokaal niveau het rustiger begint te worden dan een aantal jaar geleden. De grote paniek over hoe we door de crisis moeten komen, lijkt af te nemen. Hetgeen overigens niet wegneemt dat op bijna alle plekken in bibliotheekwerk is bezuinigd en dat die maatregelen gewoon nog op de rol staan.

Les 4: Werken volgens de 3 O's: Ondernemerschap, ondernemerschap en ondernemerschap
Wie denkt dat hij met bovenstaande boodschap als bibliotheek dan wel rustig achterover kan leunen, slaat de plank finaal mis. Nee, bibliotheekmensen, we moeten nog flink aan de slag. De politiek verwacht stevig ondernemerschap. Meer samenwerking met instellingen, meer allianties en dichter op elkaar organiseren.

En verder moeten bibliotheken een hele nieuwe weg vinden samen met burgers: geen vrijwilligers 1.0 maar participatie 2.0. Samenwerken met instelllingen en professionals doen we nu overal wel, nu gaan we een tijd in waar samen met burgers gekeken moet gaan worden hoe we laaggeletterdheid terugdringen of hoe we een cultureel programma realiseren.

Politici verwachten die veranderende rol niet alleen van bibliotheekdirecteuren maar van al het bibliotheekpersoneel. Elk van ons krijgt de opdracht om die verbinding met de samenleving te maken van hoog tot laag in de samenleving. De oude bibliotheek bestaat niet meer en de oude bibliothecaris evenmin.

Les 5: Blijf bewegen
Een les die uit alle bovenstaande lessen volgt is dat de bibliotheek geen jaar stil mag zitten. Wie zegt dat zijn organisatie rust nodig heeft, kan dat vergeten. Het politieke draagvlak wijst in algemene zin in de goede richting maar de komende jaren zullen op dit vlak concrete resultaten moeten worden geboekt: hoeveel laaggeletterden heeft u geholpen, welke rol heeft u gepakt in het sociaal domein en hoeveel scholen zijn enthousiast over de Bibliotheek op School? Kom zelf met plannen om het op te pakken. Wacht niet tot de politiek komt.

De financiële kaders blijven zeer beperkt. Elke kans in samenwerking moet met beide handen worden aangepakt en de verbinding met burgers moet vol op de agenda. Wie niet beweegt, zakt alsnog door het ijs.

Vijf lessen. Een positieve ondertoon en pens vol werk. Tegelijkertijd: iedereen kent de bibliotheek, het merk is ijzersterk en heeft een nieuwe lading gekregen. Een schip dat klaar is voor de toekomst. Ik wens alle bemanning veel succes!

Geen opmerkingen: